Партугалія: розьніца паміж вэрсіямі
Зьмест выдалены Змесціва дададзена
афармленьне |
д афармленьне |
||
Радок 3:
|НазваЎРоднымСклоне = Партугаліі
|НазваНаДзяржаўнайМове = República Portuguesa
|Сьцяг = Flag_of_Portugal.svg
|Герб = Coat of arms of Portugal.svg
|НацыянальныДэвіз =
|Месцазнаходжаньне = EU-Portugal with islands circled.svg
|АфіцыйнаяМова = [[партугальская мова|партугальская]]
Радок 52:
=== Раньняя гісторыя ===
[[Файл:Evora-RomanTemple edit.jpg|міні|240пкс|Старажытны рымскі храм у [[Эвора|Эворы]]]]
Раньняя гісторыя Партугаліі сумесна зьвязана з астатняй часткай [[Пірэнэйскі паўвостраў|Пірэнэйскага паўвострава]]. Назва Партугалія паходзіць ад рымскай назвы ''Порт Кале'' ({{мова-la|Portus Cale|скарочана}}). Рэгіён быў заселены папярэдне дакельцкімі й [[кельцкія плямёны|кельцкімі плямёнамі]], які надалі паходжаньне народам, як то [[галекі]], [[люзітаны]], [[кельтыкі]] й [[кінэты]]. Тэрыторыя сучаснай Партугаліі зьведала прыход [[фінікійцы|фінікійцаў]] і [[картаген]]янаў, а потым увайшла ў склад [[Старажытны Рым|Рымскай рэспубліцы]] як вобласьць [[Люзытанія]] й частка вобласьці [[Галецыя]]. Пасьля падзеньня Рыму з
=== Рэканкіста ===
[[Файл:Castelo de Guimaraes.jpg|міні|300пкс|зьлева|Замак у [[Гімарайнш]], вядомага як калыска партугальскай дзяржаўнасьці]]
У пэрыяд [[Рэканкіста|Рэканкісты]] [[хрысьціяне]] адваявалі Пірэнэйскі паўвостраў ад мусульманскага й маўрытанскага валадарства. У
У
Афансу Энрыкеш і ягоныя пераемнікі, абапіраючыся на ваенную моц [[манаскі ордэн|манаскіх ордэнаў]], працягваў войны з маўрамі, але памёр калі тэрыторыя ягонага каралеўства складала палову ад тэрыторыі сучаснай Партугаліі. У
У 1383 годзе кароль [[Кастылія|Кастыліі]] [[Хуан I Кастыльскі|Хуан I]], які быў мужам дачкі партугальскага караля, які памёр без нашчадкаў мужчынскага полу, захапіў партугальскі трон. Наступнае народнае паўстаньне прывяло да крызісу 1383—1385 гадоў. Фракцыя дробнай шляхты й простых людзей на чале з [[Жуан I|Жуанам Авіскім]], якая была падтрымана генэралам [[Нуну Пэрэйра Альварэш]]ам, нанесла паразу Кастыліі ў [[бітва пры Альжубаротэ|бітве пры Альжубаротэ]]. Гэтая знакамітая бітва ўсё яшчэ зьяўляецца сымбалем славы й змаганьня за незалежнасьць Партугаліі ад суседняй [[Гішпанія|Гішпаніі]].
Радок 67:
[[Файл:AfonsoI-P.jpg|міні|160пкс|зьлева|[[Афансу Энрыкеш]], заснавальнік і першы кароль Партугаліі]]
[[Файл:Vascodagama.JPG|міні|160пкс|[[Васка да Гама]] прыбывае ў [[Індыя|Індыю]]]]
У наступныя дзесяцігодзьдзі Партугалія ўзначаліла дасьледаваньне сьвету й узяла на сябе ролю лідэра эпохі [[Вялікія геаграфічныя адкрыцьці|Вялікіх геаграфічных адкрыцьцяў]]. Інфант Дон [[Генрых Мараплавец]], сын караля [[Жуан I|Жуана I]], стаў галоўным спонсарам і заступнікам гэтай працы. У
На працягу [[XV стагодзьдзе|XV стагодзьдзя]], партугальскія дасьледчыкі адплывалі ад берага [[Афрыка|Афрыкі]], усталёўвалі гандлёвыя пасты для некалькіх распаўсюджаных тыпаў тавараў у той час, пачынаючы ад рабоў і сканчваючы спэцыямі, якія яны шукалі ў [[Індыя|Індыі]]. [[Тардэсыльляская дамова]], якая была прызначана для вырашэньня спрэчкі, якая была створана пасьля вяртаньня [[Хрыстафор Калюмб|Хрыстафора Калюмба]], была падпісана
У
[[22 красавіка]] [[1529]] году была складзена [[Сарагоская дамова]] паміж Партугаліяй і Гішпаніяй, якая дапаўняла папярэднюю дамову [[антымэрыдыян]]ам адносна лініі дамовы Тардэсыльляс. Усё гэта зрабіла Партугалію сур’ёзным эканамічным, ваенным і палітычным цэнтрам у сьвеце з [[XV стагодзьдзе|XV стагодзьдзя]] да пачатку [[XVI стагодзьдзе|XVI стагодзьдзя]].
Радок 77:
== Палітыка ==
[[Файл:Flickr - europeanpeoplesparty - EPP Summit June 2010 (82).jpg|міні|150пкс|Дзейны прэм’ер-міністар Партугаліі [[Пэдра Пасуш Каэльлю]]]]
Партугалія зьяўляецца [[дэмакратыя|дэмакратычнай]] [[рэспубліка]]й пасьля ратыфікацыі Канстытуцыі ад
Прэзыдэнт, які абіраецца на пяцігадовы тэрмін, мае невыканаўчыя наглядныя функцыі, цяперашнім прэзыдэнтам зьяўляецца [[Анібал Каваку Сылва]]. Парлямэнт складаецца з 230 дэпутатаў, якія абіраюцца на чатырохгадовы тэрмін. Урад, кіраўніком якога зьяўляецца прэм’ер-міністар, у цяперашні час гэта [[Пэдра Пасуш Каэльлю]], абірае Савет міністраў, якія ўключаюць у сабе дзяржаўныя сакратарыяты. Суды арганізаваныя ў некалькіх ўзроўнях: судовай, адміністрацыйнай і фінансавай галінах. Вярхоўныя суды зьяўляюцца судамі апошняй інстанцыі. Трынаццаць чальцоў [[Канстытуцыйны суд|Канстытуцыйнага суда]] ажыцьцяўляюць нагляд за канстытуцыйнасьцю законаў.
Радок 100:
== Эканоміка ==
[[Файл:Régua Douro 4.JPG|міні|220пкс|Вінаградныя плянтацыі]]
Пасьля [[рэвалюцыя гвазьдзікоў|рэвалюцыі гвазьдзікоў]] у
Таксама ў Партугаліі пашыраны [[чорная мэталюргія|чорная]] й [[каляровая мэталюргія]], [[машынабудаваньне]], разьвіваецца [[хімічная прамысловасьць|хімічная]], [[нафтаперапрацоўчая прамысловасьць|нафтаперапрацоўчая]] й [[нафтахімічная прамысловасьць|нафтахімічная]], цэмэнтная, шкло-керамічная прамысловасьці. У [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] пераважае [[земляробства]]. Каля паловы апрацоўваемых зямель занята [[ральля|ральлёй]], [[вінаградарства]]м, [[пладаводзтва]]м, аліўкавымі насаджэньнямі. У жывёлагадоўлі пераважае разьвядзеньне буйной рагатай жывёлы, [[авечкагадоўля]], [[сьвінагадоўля]]. Асноўнымі зьнешнегандлёвыя партнэрамі зьяўляюцца краіны [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскай супольнасьці]].
Радок 109:
== Культура ==
Партугалія славута сваімі музычнымі кірункамі. Сярод іх найбольш знакаміты — [[фаду]] (ад
=== Літаратура ===
Радок 130:
* {{спасылка|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/po.html|камэнтар=Партугалія|загаловак=сайт The World Factbook}}{{ref-en}}
* {{спасылка|url=http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/portugal.htm|камэнтар=Партугалія|выдавец=UCB Libraries|назва праекту=GovInfo|загаловак=Portugal}}{{ref-en}}
* {{спасылка|url=http://fotolizbona.pl/|загаловак=Lizbona w Fotografii
* {{спасылка|url=https://www.visitportugal.com/en|загаловак=www.visitportugal.com|камэнтар=Афіцыйны турыстычны сайт}}{{ref-en}}
|