Фатаграфія: розьніца паміж вэрсіямі

'''Фатагра́фія''' (ад [[грэцкая мова|грэцкіх]] ''φως'' — сьвятло і ''γραφη'' — пішу) — спосаб атрыманьня адбіткаў [[прадмет]]аў на сьвятлоадчувальных [[матэрыял]]ах. Таксама фатаграфіяй альбо фотаздымкамфатаздымкам, ці проста здымкам называюць канчатковую выяву, атрыманую ў выніку фатаграфічнага працэсу й разгляданую чалавекам непасрэдна, маецца на ўвазе як [[кадар]] выяўленай плёнкі, так і малюнак у электронным ці друкаваным выглядзе.

У больш шырокім сэнсе, фатаграфія ёсьць [[мастацтва]] атрыманьня фотаздымкаўфатаздымкаў, дзе асноўны творчы працэс заключаецца ў пошуку й выбары [[кампазыцыя|кампазыцыі]], асьвятленьня й моманту фотаздымкафатаздымка. Такі выбар вызначаецца умельсьцю й навыкамі фатографа, а таксама ягонымі асабістымі перавагамі й густам, што характэрна для любога віду мастацтва.

Першым чалавекам, які даказаў, што сьвятло, а не цяпло робіць срэбранную соль цёмнай, быў [[Ёган Гэйнрых Шульцэ]] ([[1687]]—[[1744]]1687—1744), фізык, прафэсар Гальскага унівэрсытэту ў [[Нямеччына|Нямеччыны]]. У [[1725]] годзе, спрабуючы прыгатаваць рэчыва, якое будзе сьвяціцца, ён выпадкова зьмяшаў [[мел]] з [[азотная кісьля|азотнай кісьлёй]], у якой утрымоўвалася трохі растворанага [[срэбра]]. Ён зьвярнуў увагу на тое, што калі сонечнае сьвятло трапляе на белую сумесь, то яна станавілася цёмнай, у той час як сумесь, абароненая ад сонечных прамянёў, цалкам не зьмянялася. Затым ён правёў некалькі экспэрымэнтаў зь літарамі й фігурамі, якія выразаў з паперы й накладаў на бутэльку з прыгатаваным растворам, — атрымліваліся фатаграфічныя адбіткі на пасярэбраным мелу. Прафэсар Шульцэ апублікаваў атрыманыя дадзеныя ў [[1727]] годзе, але ў яго не было й думкі паспрабаваць зрабіць знойдзеныя падобным чынам выявы сталымі. Ён боўтаў раствор у бутэльцы, і малюнак зьнікаў. Гэты экспэрымент, тым ня менш, даў штуршок цэлай сэрыі назіраньняў, адкрыцьцяў і вынаходзтваў ў [[хімія|хіміі]], якія праз крыху больш стагодзьдзя прывялі да вынаходзтву фатаграфіі.

Першая замацаваная выява была зроблена ў [[1822]] годзе французам [[Жазэф Ньепс|Жазэфам Ньепсам]], але яна не захавалася да нашых дзён. Таму першай у гісторыі фатаграфіяй лічыцца здымак «выгляд з акна», атрыманы Ньепсам у [[1826]] годзе з дапамогай камэры-абскуры на цынавай пласьцінцы, пакрытай тонкім слоем асфальту. [[Экспазыцыя (фатаграфія)|Экспазыцыя]] доўжылася 08:00 пры яскравым сонечным сьвятле. Вартасьцю мэтаду Ньепса было тое, што малюнак атрымліваўся рэльефным, пасьля пратручваньня асфальту, і яго лёгка можна было размножыць у любой колькасьці.

У [[1839]] годзе француз [[Люі Дагера|Люі-Жак Дагер]] апублікаваў мэтад атрыманьня малюнка на [[медзь|меднай]] пласьціне, пакрытай [[срэбра]]м. Пасьля трыццаціхвіліннага экспанаваньня Дагера перанёс пласьціну ў цёмны пакой і нейкі час трымаў яе над парамі нагрэтай [[ртуць|ртуцьцю]]. У якасьці [[замацаваньне фатаграфій|замацавальніка]] выявы Дагер выкарыстаў [[спажыўная соль|спажыўную соль]]. Здымак атрымаўся даволі высокай якасьці — добра прапрацаваныя дэталі як у сьвятле, гэтак і ў цені, аднак, капіяваньне здымка было немагчыма. Свой мэтад атрыманьня фатаграфічнага малюнка Дагер назваў [[дагератыпія]]й.

Акрамя таго, у [[1833]] годзе мэтад атрыманьня фатаграфіі пры дапамозе [[нітрат]]у срэбра апублікаваў франка-бразыльскі вынаходнік і мастак [[Эркюль Фляранс]]. Свой мэтад ён не запатэнтаваў і ў далейшым не прэтэндаваў на першынства.

Сам тэрмін «фатаграфія» зьявіўся ў [[1839]] годзе, яго выкарыстоўвалі адначасова й незалежна адзін ад аднаго два астраномы — ангелец [[Ўільям Гершэль]] і немец [[Ёган фон Мадлер]]<ref>[http://www.answers.com/topic/etymology-of-photography Etymology of «photography»]</ref>.

Каляровая фатаграфія зьявілася ў сярэдзіне [[XIX стагодзьдзе|XIX стагодзьдзя]]. Першы ўстойлівы каляровы фотаздымакфатаздымак быў зроблены ў [[1861]] годзе [[Джэймз Максўэл|Джэймзам Максўэлам]] па мэтаду трохкаляровай фатаграфіі. Для атрыманьня каляровага здымка паводле гэтага мэтадамэтаду выкарыстоўваліся тры фотакамэры з усталяванымі на іх каляровымі сьвятлафільтрамі, [[RGB|чырвоным, зялёным і сінім]]. Атрыманыя здымкі дазвалялі аднавіць пры праекцыі, а пазнейпазьней, і ў [[друк]]у, каляровы малюнак.

Другім найважнейшым крокам у разьвіцьці мэтаду трохкаляровай фатаграфіі сталася вынаходзтва ў [[1873]] годзе нямецкім фотахімікам [[Герман Фогель|Германам Фогелем]] [[сэнсыбілізатар]]аў, гэта значыць рэчываў, здольных павялічваць адчувальнасьць срэбраных злучэньняў да прамянёў рознай даўжыні хвалі. Фогель здолеў атрымаць склад, адчувальны да [[зялёны колер|зялёнага участку спэктру]].

Практычнае прымяненьне трохкаляровай фатаграфіі стала магчымым пасьля таго, як вучань Фогеля, нямецкі вучоны [[Адольф Мітэ]] распрацаваў сэнсыбілізатары, якія робяць фотапласьціну адчувальнай да іншых участкаў [[спэктар|спэктру]]. Ён таксама сканструяваў фотакамэру для атрыманьня трохкаляровых здымкаў і трохпромневы [[праектар]] для паказу атрыманых каляровых здымкаў. Гэтае абсталяваньне ў дзеяньні ўпершыню было прадэманстравана Адольфам Мітэ ў [[Бэрлін]]е ў [[1902]] годзе.

Вялікі ўнёсак у далейшае ўдасканаленьне мэтаду трохкаляровай фатаграфіі зрабіў вучань Адольфа Мітэ [[Сяргей Пракудзін-Горскі]], які распрацаваў тэхналёгіі, якія дазваляюць паменшыць вытрымку й павялічыць магчымасьці тыражаваньня здымка. Пракудзін-Горскі таксама вынаўшаў у [[1905]] годзе свой рэцэпт сэнсыбілізатара, які ствараў максымальную адчувальнасьць да чырвона-аранжавага участку спэктру, перасягнуўшы ў гэтым дачыненьні свайго настаўніка.

Разам з мэтадам колерааддзяленьня з пачатку [[XX стагодзьдзе|XX стагодзьдзя]] сталі актыўна разьвівацца й іншыя працэсы каляровай фатаграфіі. У прыватнасьці, у [[1907]] годзе быў запатэнтаваны й паступілі ў вольны продаж фотапласьціны «[[Аўтахром]]» [[Браты Люмьер|Братоў Люмьер]], якія дазваляюць адносна лёгка атрымліваць каляровыя фатаграфіі. Нягледзячы на шматлікія недахопы, як то хуткае выцьмяваньне фарбаў, далікатнасьць пласьцін, зярністасьць выяваў, мэтад хутка заваяваў папулярнасьць і да [[1935]] году ў сьвеце было выраблена больш за 50 млн аўтахромных пласьцінак. Альтэрнатывы гэтай тэхналёгіі зьявіліся толькі ў [[1930-я|1930-х]] гадох.

Лічбавая фатаграфія — адносна маладая, але папулярная тэхналёгія, якая зарадзілася ў [[1981]] годзе, калі кампанія [[Sony]] выпусьціла на рынак камэру [[Sony Mavica]] з [[ПЗС-матрыца]]й, якая запісвае здымкі на дыск. Гэты апарат ня быў лічбавым у сучасным разуменьні, бо на дыск запісваўся аналягавы сыгнал, аднак выкарыстаньне камэры дазваляла адмовіцца ад фотастужкі. Першая паўнавартасная лічбавая камера — [[Kodak DCS 100|DCS 100]], якая была выпушчана ў [[1990]] годзе кампаніяй [[Kodak]].

{{ЗноскіКрыніцы}}

{{Commons|Category:Photography}}