Талін: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д афармленьне |
д выява, дапаўненьне |
||
Радок 20:
|Воласьць =
|Пасада кіраўніка =
|Кіраўнік = [[
|Плошча = 159.2
|Крыніца плошчы =
|Вышыня =
|Унутраны падзел =
|Колькасьць насельніцтва =
|Год падліку колькасьці = 2016
|Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>[http://www.tallinn.ee/est/Tallinna-elanike-arv Tallinna elanike arv] {{ref-et}} Праверана 28 сакавіка 2016</ref>
Радок 64:
|Сайт = [http://www.tallinn.ee www.tallinn.ee]
}}
'''Та́лін''' ({{мова-et|Tallinn}}) — сталіца і галоўны марскі порт [[Эстонія|Эстоніі]]. Ён разьмешчаны на паўночным узьбярэжжы [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]], на беразе [[Фінскі заліў|Фінскага заліва]], у 80 км на поўдзень ад [[Хэльсынкі]], на ўсход ад [[Стакгольм]]а і на захад ад [[Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]]. З [[13 стагодзьдзе|XIII стагодзьдзя]] па [[1918]] год і на кароткі час падчас нацысцкай акупацыі Эстоніі з [[1941]] па [[1944]] год, горад быў вядомы як Рэвель<ref>[https://books.google.com/?id=aMEnNczUZLsC&dq=tallinn+reval World and Its Peoples, Volume 8 of Estonia, Latvia, Lithuania, and Poland]. Marshall Cavendish. 2010. p. 1069. ISBN 9780761478966.</ref>. Талін займае плошчу у 159,2 км² і мае насельніцтва ў 444 215 чалавек. Прыкладна 33% ад агульнай колькасьці насельніцтва Эстоніі жыве ў Таліне.
Талін быў заснаваны ў [[1248]] годзе, але самыя раньнія чалавечыя паселішчы датуюцца 5000 гадоў таму, што робіць яго адным з найстарэйшых гарадоў Паўночнай Эўропы. У [[1219]] годзе пасьля пасьпяховага налёту на чале з каралём Даніі [[Вальдэмар II|Вальдэмарам II]] навакольлі былі захоплены данцамі, а затым пераходзіў пад скандынаўскі, нямецкі і расейскі кантроль. Дзякуючы свайму стратэгічнаму разьмяшчэньню, горад стаў буйным гандлёвым цэнтрам, асабліва з [[14 стагодзьдзе|XIV]] да XVI стагодзьдзя, калі ён пашырыў свой уплыў у [[Ганзэйскі зьвяз|Ганзэйскім зьвязе]].
Стары горад Таліна зьяўляецца адным з найбольш добра захавалых сярэднявечных гарадоў Эўропы. Ён быў ўнесены ў сьпіс Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО. Талін зьяўляецца буйным палітычным, фінансавым, культурным і адукацыйным цэнтрам Эстоніі. Часьцяком яго называюць Сыліконавай далінай Эўропы, мае найбольшую колькасьць стартапаў на чалавека у Эўропе і зьяўляецца радзімай многіх міжнародных кампаніяў, у тым ліку [[Skype]]. Талін быў эўрапейскай сталіцай культуры ў [[2011]] годзе, разам з [[Турку]], што месьціцца ў Фінляндыі.
== Назва ==
[[Файл:Tallinn (town sign).jpg|зьлева|міні|Талін]]
[[Файл:EE-TLN-Endla street.JPG|міні|На вуліцах гораду]]▼
Мяркуецца, што назва «Tallinn (a)» у [[эстонская мова|эстонскай мове]] ідзе ад словаў «taani linn» («дацкі град»), «tali linn» («зімовы град») або «talu linn» («дом, сядзіба-замак»). [[Корань]] «linna» азначае тое ж самае, што і расейскі «град» або нямецкі «burg» — напачатку значыла «[[крэпасьць]]», а цяпер выкарыстоўваецца для фармаваньня назваў гарадоў.
== Гісторыя ==
[[Файл:Danmarks flag 1219 Lorentzen.jpg|міні|зьлева|Дацкі сьцяг у небе пасьля [[Бітва пры Лінданісэ|бітвы пры Лінданісэ]] ў 1219 годзе]]
Паселішча, якое існавала на месцы цяперашняга Таліна, упершыню згадваецца ў 1154 годзе, у працы арабскага географа [[Аль-Ідрысі]] як ''Quoluwany'', які ахарактарызаваў яго як «маленькі горад, хутчэй падобны на цьвердзь», адзначыўшы пры гэтым вялікую [[гавань]]. У расейскіх летапісах крэпасьць згадваецца як Калыванаў.
Радок 84 ⟶ 88:
У 1561—1710 гадох Рэвэль у складзе [[Швэцыя|Швэцыі]]. У гэты пэрыяд горад перажываў новы ўздым, пашырылася дзейнасьць талінскіх рамесьнікаў, зьявіліся першыя мануфактуры. Атрымаў распаўсюд рэфармацыйны рух. Вырасла колькасьць навучальных установаў, да канца швэдзкага пэрыяду большасьць мяшчанаў валодалі граматай. Зьявіліся друкарні. У 1637 годзе была выдадзена першая кніга на [[эстонская мова|эстонскай мове]].
[[Файл:Tallinn Vana Toomas 1530 (2009).JPG|міні|зьлева|Стары Тоомас лічыцца сымбалем і абаронцам гораду]]
У 1710 годзе падчас [[Паўночная вайна|Паўночнай вайны]] горад быў заваяваны [[Расея]]й. 18 жніўня 1710 году да гораду падступілі расейскія войскі пад кіраўніцтвам генэрала Р. Х. Боўра і захапілі горад 30 верасьня 1710 году падчас аблогі актыўных баявых дзеяньняў не вялося. Да пачатку 1711 году ў горадзе памерла ад [[чума|чумы]] каля 15 тысячаў чалавек.
Радок 104 ⟶ 109:
Вызвалены ад нямецкай акупацыі і акупаваны савецкімі войскамі 22 верасьня 1944 году падчас [[Талінская апэрацыя|Талінскай апэрацыі]]. 7 траўня 1984 году ўказам Прэзыдыюму [[Вярхоўны Савет СССР|Вярхоўнага Савету]] [[СССР]] «за мужнасьць і стойкасьць, праяўленыя працоўнымі гораду ў барацьбе зь нямецка-фашысцкімі захопнікамі ў гады Вялікай Айчыннай вайны, посьпехі, дасягнутыя ў гаспадарчым і культурным будаўніцтве», Талін узнагароджаны [[Ордэн Айчыннай вайны|ордэнам Айчыннай вайны I ступені]].
▲[[Файл:EE-TLN-Endla street.JPG|міні|На вуліцах гораду]]
У 1988 годзе ў Таліне паўстаў першы ў [[СССР]] антыкамуністычны грамадзка-палітычны рух [[Народны фронт]]. З 1991 году, пасьля распаду [[СССР]] і па сапраўдны момант Талін — сталіца незалежнай дзяржавы [[Эстонія]]. У 1997 годзе гістарычная частка Таліна — [[Старое места (Талін)|Старое места]] — быў уключаны ў [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|сьпіс Сусьветнай спадчыны]] [[ЮНЭСКО]].▼
▲У 1997 годзе гістарычная частка Таліна — [[Старое места (Талін)|Старое места]] — быў уключаны ў [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|сьпіс Сусьветнай спадчыны]] [[ЮНЭСКО]].
== Адукацыя ==
Радок 147 ⟶ 149:
== Інфармацыя для турыстаў ==
[[Файл:Tallinn Panorama.jpg|250пкс|міні|Панарама Таліну]]
* [[Стары горад (Талін)|Стары горад]]
| |||