Бялград: розьніца паміж вэрсіямі

'''Бялгра́д''' ({{мова-sr|Београд/Beograd}}) — [[сталіца]] і найбуйнейшы [[горад]] [[Сэрбія|Сэрбіі]]. З [[1918]] да [[1992]] году быў сталіцай [[Югаславія|Югаславіі]]. Насельніцтва — каля 1,7 млн чалавек. Горад стаіць на сутоках рэк [[Сава (рака)|Савы]] і [[Дунай|Дунаю]]. Бялград зьяўляецца адным з найстарэйшых гарадоў у [[Эўропа|Эўропе]], упершыню стаў сталіцай [[Каралеўства Сэрбія|сэрбскага каралеўства]] за часам [[Стэфан Драгуцін|Стэфана Драгуціна]], пасьля знаходзіўся пад уладай [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]] і [[Габсбургі|Габсбургаў]]. У [[1841]] годзе места зноўку сталася сталіцай, на гэты раз незалежнай [[Сэрбія|Сэрбіі]]. Пасьля стварэньня [[Югаславія|Югаславіі]] ў [[1918]] годзе горад стаў сталацайсталіцай утворанай дзяржавы. Бялград мае асаблівы адміністрацыйны статус у складзе Сэрбіі<ref>[http://www.beograd.rs/cms/view.php?id=201014 Assembly of the City of Belgrade]. City of Belgrade.</ref> і зьяўляецца адным зь пяці статыстычных рэгіёнаў Сэрбіі. Ягоная сталічная тэрыторыя падзеленая на 17 муніцыпалітэтаў, кожны са сваім уласным мясцовым саветам<ref>[http://www.beograd.rs/cms/view.php?id=201906 Urban Municipalities]. beograd.rs</ref>. Ён займае 3,6% тэрыторыі Сэрбіі і 22,5% насельніцтва краіны жыве ў гэтым горадзе. У [[2020]] годзе Бялград будзе культурнай сталіцай Эўропы.

Тэрыторыю гораду да рымскай заваёвы насялялі плямёны [[тракійцы|тракійцаў]] і [[дакі|дакаў]]. Пасьля ўварваньня кельтаў у [[279 да н. э.|279 годзе да н. э.]] горад быў названы Сынгідун. У [[34 да н. э.|34]]—[[33 да н. э.|33 гадох да н. э.]] рымскае войска на чале з [[Сылян]]ам дасягнула Бялграду, горад быў заваяваны, а назва лацінізавана ў Сынгідунум ў [[1 стагодзьдзе|I стагодзьдзі н. э.]]<ref>Rich, John (1992). [http://books.google.com/?id=_uMP91pRf0UC&pg=PA113 The City in Late Antiquity]. CRC Press. p. 113. ISBN 978-0-203-13016-2.</ref> У [[331]] годзе ў горадзе нарадзіўся рымскі імпэратар [[Ёвіян]], вядомы тым, што аднавіў у якасьці галоўнай рэлігіі імпэрыі [[хрысьціянства]], пасьля кароткага адрадэньняадраджэньня традыцыйных рымскіх вераваньняў пры ягоным папярэдніку [[Юліян Апастыт|Юліяне Апастыце]]. У [[395]] годзе места быў перададзена ў склад [[Бізантыйская імпэрыя|Бізантыйскай імпэрыі]]<ref>[http://www.beograd.rs/cms/view.php?id=201172 History (Ancient Period)]. Beograd.rs</ref>.

[[25 сакавіка]] [[1941]] году Югаславія падпісала [[Траісты пакт]] і такім чынам далучылася да краінаў нацыскага боку. [[27 сакавіка]] ўрад, які падпісваў пакт быў зрынуты, а краіна адышла ад дагавору. [[6 красавіка|6]] і [[7 красавіка]] горад быў бамбардзіраваны нямецкімі паветранымі сіламі. Югаславія падвергнулася нападу нямецкіх, італьянскіх, вугорскіх і баўгарскіх сілаў, з дапамогай альбанцаў і харватаў. Пасьля капітуляцыі Каралеўства Югаславіі, Бялград быў уключаны ў склад [[Незалежная дзяржава Харватыя|Незалежнай дзяржавы Харватыі]], якая кантралявалася [[Трэці Райх|Трэцім райхамРайхам]]. Змаганьне за вызваленьне Бялграду пачалося [[13 кастрычніка]], горад быў канчаткова вызвалены [[20 кастрычніка]] [[1944]] году сумеснымі сіламі партызанаў і [[Рабоча-Сялянская Чырвоная Армія|Чырвонай арміі]].

[[9 сакавіка]] [[1991]] году прайшлі масавыя дэманстрацыі на чале з [[Вук Драшкавіч|Вукам Драшкавічам]] супраць [[Слабадан Мілошавіч|Слабадана Мілошавіча]]<ref>[http://www.danas.rs/20060309/hronika1.html Prvi udarac Miloševićevom režimu]. Danas</ref>. Паводле зьвестак розных СМІ на мітынгах удзельнічала ад 100 тысячаў да 150 тысячаў чалавек. Падчас пратэстаў двачалавекідва чалавекі былі забітыя, 203 параненыя і 108 арыштаваныя, і ў той жа на выліцывуліцы былі ўведзены танкі, каб аднавіць парадак<ref>[http://www.vreme.com/arhiva_html/450/2.html Srbija na mitinzima (1990–1999)]. Vreme</ref>. Далейшыя пратэсты прайшлі ў Бялградзе зь лістапада [[1996]] па люты [[1997]] году пасьля меркаванага выбарчага махлярства ў мясцовых выбарах<ref>[http://www.beograd.rs/cms/view.php?id=201267 History (Disintegration Years 1988–2000)]. Beograd.rs</ref>. Паводле гэтых пратэстаў [[Зоран Джынджыч]] стаў першым мэрам Бялграда пасьля [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], які не належыў да [[ліга камуністаў Югаславіі|лігі камуністаў Югаславіі]] або ягонай больш позьнім адгалінаваньнем, [[Сацыялістычная партыя Сэрбіі|Сацыялістычнай партыі Сэрбіі]]<ref>Jane Perlez (23 February 1997). [http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F40616F83B5A0C708EDDAB0894DF494D81&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fPeople%2fD%2fDjindjic%2c%20Zoran New Mayor of Belgrade: A Serbian Chameleon]. The New York Times</ref>.