Тэніс: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
прыбраны паўтор |
Liashko-bot (гутаркі | унёсак) д артаграфія і (або) вікіфікацыя using AWB |
||
Радок 1:
[[Файл:Chennai tennis open.jpg|міні|280пкс|Турнір у [[Шанхай|Шанхаі]], [[2005]]]]
'''Тэ́ніс''' ({{мова-en|tennis}}), або '''вялікі тэніс''' — від [[спорт]]у, у якім гуляе два гульца адзін супраць аднаго, або дзьве каманды па два мужчыны ў кожнай, каманда супраць каманды, на поле — ([[корт|корце]]), падзеленаму пасярэдзіне папярочнай сеткай. Мэта гульні
== Гісторыя ==
Калі не прымаць да ўвагі гульні старажытных грэкаў і рымлян, у якіх мяч адбівалі рукой або драўлянай палкай, то першыя згадваньні аб гульні, падобнай на тэніс, можна знайсьці ў XІІ — XIII стагодзьдзях у [[Італія|Італіі]]. Гульня звалася «джыдока», а мяч у ёй адбіваўся надзетай на руку рукавіцай, драўляным шчытком або скурным рамянём.
Афіцыйна лічыцца, што тэніс зьявіўся ў [[14 стагодзьдзе|XIV стагодзьдзі]] на тэрыторыі сучаснай [[Францыя|Францыі]]. Француская знаць захаплялася так званай «гульнёй далоней» («жэ дэ пом»), якая зрабіла вялікі ўплыв на разьвіцьцё сучаснага тэнісу. Першымі гульцамі-аматарамі сталі сьвятары, і ня толькі маладыя [[сэмінарыст]]ы, але й [[сьвятар]]ы больш высокіх званьняў: [[архіяпіскап]]ы і [[кардынал]]ы. Гульня праводзілася ў сьценах [[манастыр (суполка)|манастыроў]], у асноўным на камяной [[падлога|падлозе]]. З часам для зручнасьці гульні, на [[рука|руку]], якая
Афіцыйна прынята лічыць, што слова «тэніс» узьнікла ад старафранцускага слова «Tenèts!», якое прамаўляў гулец падчас падачы мяча. З часам гэтае слова запазычылі ангельцы і прыстасавалі яго пад сваю мову,
Правіла зьмяняліся цягам усяго разьвіцьця гульні. Так, на пачатку, багата год увядзеньне мяча ў гульню, г.зн. падача, не адносілася да гульні, і выйграць ачко з падачы было немажліва.
Падача мяча ў гульню зьдзейсьнівалась слугамі ({{мова-fr|servani}}), такім чынам, увод мяча ў гульню звалася абслугоўваньнем — ''serviz''. Міналі гады, стагодзьдзі і зьмяняліся правілы гульні ў мяч. У наш час падача вельмі важны тэхнічны
У XVII—XIX стагодзьдзях, у часы [[Француская рэвалюцыя|Францускай рэвалюцыі]] ды [[Напалеонаўскія войны|Напалеонаўскіх войнаў]] людзям было не да заняцьцяў тэнісам, як у Францыі, так і ў іншых эўрапейскіх краінах. У Ангельшчыне, тэніс заняпаў пасьля таго, як ён страціў заступніцтва [[кароль|караля]]. Але канчаткова тэніс ня быў забыты, а толькі на некаторы час. І ўжо ў [[1858]] пачынаецца новы этап у разьвіцьці тэнісу, калі ўпершыню быў праведзены мач ангельскіх унівэрсытэцкіх камандаў у Хэйманкэрце. Пачалось адраджэньне тэнісу: сталі стварацца новыя тэнісныя [[клюб]]ы. А ў спартыўных клюбах для гульні ў [[крыкет]], [[крокет]] і [[гольф]] сталі адкрывацца тэнісныя сэкцыі. Выйсьці на сусьветную арэну тэнісу перашкаджала тое, што ў кожнай краіне правіла гульні былі свае, што рабіла немажлівым правядзеньне міжнародных матчаў. У сярэдзіне XIX стагодзьдзя адбыліся вялізарныя зьмены ў правядзеньні гульняў, таму што ў тэніс пачалі гуляць на адкрытых кортах, хоць да таго гульня праходзіла выключна ў памяшканьнях.
[[Файл:Lawn-tennis-Prang-1887.jpeg|міні|200пкс|Лаўн-тэніс у ЗША (1887)]]
Прычынай таго, што гульня так доўга праводзілася ў закрытых памяшканьнях, палягала ў пакрыцьці пляцовак і матэрыяле мяча. Так, як мячы былі крамніннымі, прутка сьцягнутымі струнамі, а зьверху пакрытыя [[фланэль]]лю, то яны маглі адскокваць толькі ад цьвёрдай каменнай падлогі, а граць на зямле або траве было немажліва. І толькі са зьяўленьнем гумовых мячоў адбыліся карэнныя зьмены ў тэнісе. У Ангельшчыне ў [[1874]] дзякуючы маёру Ў. Ўінгфілду ўзьнік так званы лаўн-тэніс (''тэніс на траве''). Такім чынам ён узаконіў тэніс і яго правілы. Пасьля таго як былі запатэнтаваныя сетка, слупкі, мячы, правілы гульні
Першы афіцыйны задакумэнтаваны тэнісны турнір праходзіў у жніўні [[1876]] на корце, разьмешчаным у валоданьнях графа Ўільяма Эплтон у Масачусэтсе і выйграным Джэймсам Дўайтам. Наступным афіцыйным турнірам стаў у [[1877]] годзе турнір у [[Ўімбэлдан]]е, турнік які ў будучыні стаў дужа папулярным спачатаку ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], а потым і ў сьвеце. Гэты турнір праводзіцца дагэтуль і ён зьяўляецца найстарэйшым у сьвеце. Фінал гэтага турніру праходзіў у прысутнасьці 200 гледачоў. У ім прыняла ўдзел 24 гульца. Правіла па якім гулялі на гэтым турніры ў будучыні сталі афіцыйнымі на большасьці турніраў Эўропы. Пераможцам гэтага турніру стаў [[Спэнсэр Гор]]
Радок 21:
Наступным афіцыйным турнірам на корце пад адкрытым небам пачалі праводзіць у Дзінард, Францыя у [[1878]]. У гэтым жа годзе быў праведзены турнір у Манрэалі у Cricket Club, таксама ў гэты год прайшоў аматарскі чэмпіянат Шатляндыі. У [[1879]] дэбютаваў Чэмпіянат Ірляндыі ў Fitzwilliam Club у Дубліне. У [[1880]] прайшоў турнір на тэрыторыі Аўстраліі ў Мэльбурне. Чэмпіянат ЗША ўпершыню праходзіў у [[Ньюпарт|Ньюпарце]] ў [[1881]], у ім прымалі ўдзел выключна грамадзяне ЗША.
У [[1933]] аўстраліец [[Джэк Крофард]] выйграе міжнародныя аматарскія гульні Аўстраліі, Францыі (Ралан Гарос), Вялікабрытаніі (Ўімбэлдан) і дасягае фіналу Міжнароднага аматарскага чэмпіянату ЗША ў Форэст Хіл, журналісты Джон Кіеран і Элісан Дэнзіг упершыню застасавалі выраз «Вялікі шлем» ({{мова-en|Grand Slam}}) (па аналёгіі з [[брыдж]]ам і [[гольф]]ам) згадваючы мажлівую перамогу аўстралійца ў чатырох турнірах у гэтым жа годзе. Пералічаныя чэмпіянаты пачалі набіраць значнасьць у тэнісным сьвеце, у зьвязку з тым што зборныя гэтых чатырох
== Правілы ==
Гульцы (каманды) знаходзяцца па розныя бакі сеткі. Адзін зь іх ўводзіць мяч у гульню (выконвае ''падачу''): пры гэтым мяч павінен папасьць у супрацьлеглы ад падаючага малы квадрат корту. Другі гулец «прымае» падачу. Задача гульцоў — напраўляць мяч ударамі ракеткі на бок
Гульцам неабходна набіраць ачкі для таго, каб выйграць ''гэйм'' (4 мяча: 15-30-40-гэйм, але ня
У афіцыйных матчах заўсёды прысутстнічае [[судзьдзя (спорт)|судзьдзя]], які для лепшага агляду корту сідзіць на ўзывышшы — ''вышцы'', таму яго завуць ''судзьдзёй на вышцы''. Судзьдзю на вышцы могуць дапамагаць ''судзьдзі на лініі'', якія вызначаюць ці прызямліўся мяч у межах корта.
З сэзону 2006
== Тэнісная тэрміналёгія ==
* '''Брэйк''' — выйгрыш падачы
* '''Брэйкпойнт''' — розыгрыш, у якім адзін з
* '''Бэкхэнд''' або '''удар закрытай ракеткай''' — удар зь нязручнага боку, зьлева для праўшы, справа для ляўшы.
* '''Гэймпойнт''' — розыгрыш, у якім адзін з
* '''Дропшот''' або '''скарочаны ўдар''' — нечаканае падразаньне мяча такім чынам, каб ён ледзь-ледзь пералецеў празь сетку й апусьціўся на корт амаль без адскоку.
* '''Крос''' — дыяганальны ўдар.
* '''Лоб''' або '''сьвечка''' — высокі ўдар з мэтай перакінуць
* '''Матчпойнт''' — розыгрыш, у якім адзін з
* '''Паўўолей''' або '''удар з паўлёту''' — удар па мячу, які толькі адбіўся ад зямлі і падымаецца ўгору.
* '''Рэвэрс''' — удар адваротнай (закрытай) стараной ракеткі высока над галавой.
* '''Слайс''' або '''падрэзка''' — удар, пры якім мячу падаецца кручэньне ў кірунку процілежным да кірунку руху. Дзякуючы [[эфэкт Магнуса|эфэкту Магнуса]] мяч сьцелецца над кортам, працягваючы сваю траекторыю. Застасоўваецца для гульні з задняй лініі.
* '''Смэш''' — моцны ўдар паднятай над галавой ракеткай.
* '''Сэтпойнт''' — розыгрыш, у якім адзін з
* '''Топ-
* '''[[Тайбрэйк]]''' — спэцыяльны [[гэйм]] для хуткага вызначэньня пераможцы роўнага [[сэт]]у.
* '''Ўолей''' або '''удар зьлёту''' — удар па мячу перш, чым той пасьпеў апусьціцца на корт.
* '''Форхэнд''' або '''удар адкрытай ракеткай''' — удар са зручнага боку, справа для [[праўша|праўшы]], зьлева для [[ляўша|ляўшы]].
* '''Эйс''' — падача навылет, пры якой
* '''Эпроўч''' — павольны ўдар з моцнай падрэзкай з мэтай выхаду да сеткі.
Радок 57:
== Фэдэрацыі ды аб'яднаньні гульцоў ==
Галоўным органам кіраваньня тэніснымі справамі зьяўяецца [[Міжнародная фэдэрацыя тэнісу]] ({{мова-en|ITF}}), якая складаецца з 202 нацыянальных тэнісных
Прафэсійныя тэнісісты аб’яднаныя ў [[Асацыяцыя тэнісістаў-прафэсіяналаў|Асацыяцыю тэнісных прафэсіяналаў]] ({{мова-en|ATP}}, мужчыны) і [[Жаночая тэнісная асацыяцыя|Жаночую тэнісную асацыяцыю]] ({{мова-en|WTA}}).
Радок 69:
Найпрэстыжнымі каманднымі змаганьнямі зьяўляюцца
* [[Кубак Дэвіса]] — змаганьні зборных
* [[Кубок Фэдэрацыі]] — змаганьні зборных
* [[Кубак Хопмана]] — змаганьні зьмешаных мужчынска-жаночых зборных.
Менш прэстыжны [[Алімпійскі тэнісны турнір]], які адбываецца кожныя чатыры гады падчас [[Летнія Алімпійскія гульні|Летніх Алімпіяд]].
Акрамя таго прафэсійныя тэнісныя
Тэнісныя турніры збольшага праводзяцца па [[алімпійская сыстема|алімпійскай сыстэме]]. Пары вызначаюцца [[лёсаваньне]]м з папярэнім расьсейваньнем. Зрэдку праводзяцца колавыя турніры, або турніры, у якіх спачатку гуляюцца матчы ў групах з далейшым пераходам на алімпійскую сыстэму.
== Беларускія тэнісісты ==
|