Вікіпэдыя

Вялікабрытанія: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
абнаўленьне зьвестак, выпраўленьне спасылак
дНяма апісаньня зьменаў
Радок 1:
{{Іншыя значэньні}}▼
{{Краіна
|Назва = Вялікабрытанія
|НазваЎРоднымСклоне = Вялікабрытаніі
|НазваНаДзяржаўнайМове = {{мова-en||скарочана}} United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
|Сьцяг = Flag of the United Kingdom.svg
|Герб = Royal Coat of Arms of the United Kingdom.svg
Радок 38 ⟶ 39:
|Дадаткі = [[Файл:British Isles.svg|250пкс|цэнтар]]
}}
'''ЗлучанаеЗлу́чанае КаралеўстваКарале́ўства ВялікаеВялікабрыта́ніі Брытаніі дыі ПаўночнаеПаўночнай ІрляндыіІрля́ндыі''' ({{мова-en|United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland}}), скарочана — '''ВялікабрытаніяВялікабрыта́нія''', '''ВялікаяВялі́кая БрытаніяБрыта́нія''' — [[краіна]] і сувэрэнная [[дзяржава]], разьмешчаная па паўночным захадзе [[Эўропа|Эўропы]] на архіпэлягу Брытанскіх астравоў, валодае некалькімі іншымі тэрыторыямі ў сьвеце.▼
▲{{Іншыя значэньні}}
▲'''Злучанае Каралеўства Вялікае Брытаніі ды Паўночнае Ірляндыі''' ({{мова-en|United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland}}), скарочана — '''Вялікабрытанія''', '''Вялікая Брытанія''' — [[краіна]] і сувэрэнная [[дзяржава]], разьмешчаная па паўночным захадзе [[Эўропа|Эўропы]].
 
[[Плошча]] — 244 820 [[квадратны кілямэтар|км²]]. [[Насельніцтва]] (паводле ацэнак [[2012]]) — 63 705 000 чалавек<ref>[http://www.ons.gov.uk/ons/dcp171778_320900.pdf Афіцыйная ацэнка насельніцтва]</ref> (паводле вынікаў перапісу [[2001]] — 58 789 194 чалавекі).
 
== Прырода ==
Краіна знаходзіцца ў Паўночна-Заходняй [[Эўропа|Эўропе]], на [[Брытанскія выспыастравы|Брытанскіх выспахастравох]] (востраў [[Вялікабрытанія (выспавостраў)|Вялікабрытанія]] і паўночна-ўсходняя частка выспывостраву [[Ірляндыя (выспавостраў)|Ірляндыя]], выспавостраў [[Выспа Мэн (востраў)|Мэн]], і вялікая колькасьць дробных выспаў і [[архіпэляг|архіпэлагаў]], [[Нармандзкія выспыастравы]]), абмываецца [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіянам]] і яго морамі. Плошча: усяго — 244,820 тыс. км², зямлі — 240,590 тыс. км², вады — 3,230 тыс. км². Самая высокая вяршыня Вялікабрытаніі — г. [[Бэн-Нэвіс]] (1343 м) — разьмешчаная на поўначы [[Шатляндыя|Шатляндыі]] (ГрампіанскіяГрампіянскія горы), самая нізкая — ФэнландФэнлэнд (-4 м).
 
На поўначы і захадзе пераважае горны рэльеф — Паўночна-Шатляндзкае сугор’е (да 1344 м), Пэнінскія і [[Кембрыйскія]] горы; на поўдні і паўднёвым усходзе&nbsp;— пагорыстыя раўніны. Клімат умерана акіянічны, вільготны. Сярэднія тэмпэературы студзеня ад 3 да 7&nbsp;°C, ліпеня 11—17&nbsp;°C; ападкаў да 3000 мм штогод на захадзе і 600—750 мм на паўднёвым усходзе. Асноўныя рэкі: [[Тэмза]] — 334 км, Сэвэрн — 310 км, Трэнт, Мэрсі — 109 км, Клайд — 170 км. Найбуйнейшыя азёры: Лох-Нэс (56 км²), воз. Лох-Ёй (пл. 396 км²). Лясы ([[бук]], [[дуб]], [[бяроза (дрэва)|бяроза]]) займаюць каля 9% тэрыторыі Вялікабрытаніі.
 
== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
Вялікабрытанія складаецца з 4 адміністрацыйна-палітычных частак, (гістарычныхвядомых правінцыяў)у Вялікабрытаніі таксама як '''[[краіны Злучанага Каралеўства|краіны]]''':
* '''[[Ангельшчына]]''' (39 графстваў, 6 мэтрапалітэнскіх графстваў і Вялікі Лёндан) — адм. цэнтар [[Лёндан]]
* '''[[Уэльс]]''' (22 унітарных утварэньняў: 9 графстваў, 3 гарады і 10 гарадоў-графстваў) — адм. цэнтар [[Кардыф]]
* '''[[Шатляндыя]]''' (1232 вобласьцей:дарадчыя 9 акругаў і 3 асноўных тэрыторыіакругі) — адм. цэнтар [[Эдынбург]]
* '''[[Паўночная Ірляндыя]]''' (26 акруг) — адм. цэнтар [[Бэлфаст]]
 
Пад кантролем Вялікабрытаніі застаюцца 3 тэрыторыі на Брытанскіх выспахастравох і 12 заморскіх тэрыторыяў.
 
Залежныя тэрыторыі са сталіцамі:
;* Брытанскія выспыастравы:
** '''[[ВыспаМэн (востраў)|Мэн]]''' (Дуглас)
** [[Нармандзкія астравы]]
*** '''[[Гернсі]]''' (Сэнт-Пітэр-Порт)
*** '''[[Джэрсі]]''' ([[Сэнт-Хэльер]])
 
;* Эўропа:
** [[Гібральтар]] (Гібральтар)
 
;* Амэрыка:
** [[Ангілья]] (Валі)
** [[Бэрмуды]] (ГамільтанГэмілтан)
** [[Брытанскія Віргінскія выспыастравы]] (Род-Таўн)
** [[Кайманавы выспыастравы]] (Джорджтаўн)
** [[Выспа МонтсэратМантсэрат]] (Плімут)
** [[Астравы Тэркс і Кайкос]] (КукбурнтаўнКукбэрнтаўн)
** [[Фолклэндзкія выспыастравы]] (Порт-Стэнлі)
** [[Паўднёвая Георгія]] і [[Паўднёвыя Сандвічэвы выспыастравы]]
 
;* Атлянтычны акіян:
** [[Востраў Сьвятая Гэлена]] (Джэймзтаўн)
* [[Выспа Сьвятой Алены]] (Джэймстаўн)
 
;* [[Акіянія]]:
** [[Выспа Піткэрн]] (АдамстаўнАдамзтаўн)
 
;* Індыйскі акіян:
** [[Брытанская тэрыторыя ў Індыйскім акіяне]] (гэтая тэрыторыя — архіпэляг [[Чагос]] — створаная насуперак рашэньням Генэральнай Асамблеі ААН)
 
== Палітычная сыстэма ==
 
=== Міжнароднае становішча ===
Пэўная аддаленасьць Брытанскіх выспаўастравоў ад эўрапейскага [[кантынэнт]]у прывялі да некаторай адрознасьці функцыянаваньня інстытутаў палітычнае сыстэмы брытанскай дзяржавы ад узораў, звыклых на кантынэнце. Як зазначаюць [[Нямеччына|нямецкія]] дасьледнікі [[Юрген Кам]] і [[Бэрнд Ленц]], «астраўное разьмяшчэньне краіны ўспрымаецца і ўспрымалася пераважнай большасьцю брытанцаў ня столькі як небясьпечная ізаляцыя, колькі як бясьпечная дыстанцыя ад кантынэнтальнай Эўропы».
Напрыклад, калі ва ўсіх заходнеэўрапейскіх краінах пісаныя [[Канстытуцыя|Канстытуцыі]] зьяўляюцца асновай функцыянаваньня дзяржавы і [[палітыка|палітычнага]] жыцьця, дык у Вялікай Брытаніі ў строгім значэньні гэтага слова Канстытуцыі няма. Вялікая Брытанія таксама стварыла ўласную сыстэму права ({{мова-en|common law}}). Адметнасьцю брытанскай палітыкі ёсьць таксама канцэпцыя [[сувэрэнітэт]]у [[парлямэнт]]у і ягоныя выключна шырокія паўнамоцтвы.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Вялікабрытанія»