Санскрыт: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д →Вонкавыя спасылкі: тэматычны шаблён |
дНяма апісаньня зьменаў |
||
Радок 1:
[[Файл:Rigveda MS2097.jpg|thumb|310px|right|Фрагмент [[Рыгведа|Рыгведы]] ў Санскрыце]]▼
{{Інфармацыя пра мову
|Назва мовы = Санскрыт
|Назва мовы ў арыгінале = संस्कृतम्
|Краіны ўжываньня =
|Рэгіён =
|Колькасьць карыстальнікаў = каля 50 000
|Клясыфікацыя = [[
* [[індаіранскія мовы|Індаіранская галіна]]
** [[
*** '''Санскрыт'''
|Афіцыйная мова ў = [[Індыя|Індыі]]<br/>(адна з 23 фэдэральна прызнаных моваў, адна з афіцыйных моваў штату [[Утаракганд]])
|Рэгулюецца =
|Код па ISO 639-1 = sa
|Код па ISO 639-2(B) = san
Радок 18 ⟶ 16:
|Код па SIL = san
}}
▲[[Файл:Rigveda MS2097.jpg|thumb|
'''
Узьнікнуў, як мяркуецца, каля 1200 г. да н.э., выкарыстоўваная ў гэты час [[вэдыйская мова]], аднак, адрозьніваецца ад клясычнага санскрыту. Мова санскрыт узьнікла як спроба новае стандартызацыі старажытных індыйскіх гаворак, падчас якой была праведзеная новая [[літаратурная мова|стандартызацыя]] састарэлай на той час вэдыйскай. Стандартызацыя новае мовы, якая стала вядомая пад тэрмінам ''санскрыт'', была ажыцьцяўленая выбітным мовазнаўцам гэтага пэрыяду [[Паніні]] (нарадзіўся на паўночным усходзе сучаснага Пакістану), які, між іншага, здолеў скласьці грунтоўныя апісаньні [[граматыка|граматыкі]] таго часу.
Асноўным адрозьненьнем санскрыту ад вэдыйскае мовы можна лічыць рэгіён яго складаньня, а таксама структурныя паказчыкі. Так, вэдыйская мова разьвілася ў эпоху знаходжаньня старажытнай індаарыйскай цывілізацыі ў Пэнджабе (паўночны захад Індыі, усход Пакістану) і, адпаведна, паўстала на гаворках гэтага рэгіёну, у той час як санскрыт узьнікнуў у эпоху перамяшчэньня індаарыйскае цывілізацыі далей на ўсход, на даліну [[Ганг]]у, што спрычынілася да стандартызацыі гэтае мовы ў гэтай мясцовасьці. Марфалягічна санскрыт у цэлым можна адзначыць як мову, якая зьведала пэўнае спрашчэньне ў параўнаньні з вэдыйскай (зьнікненьне або перапрацоўка некаторых формаў часу, ладу дзеясловаў). Як вэдыйская мова, так і санскрыт у літаратуры могуць абагульняцца ў шырэйшы панятак — ''[[старажытнаіндыйская мова]]''.
Першапачаткова санскрыт ня меў пісьмовасьці, творы на мове перадаваліся вусным шляхам. Пры неабходнасьці пісьмовае фіксацыі мелі ўжытак пісьмо [[брагмі]] (ужо да н.э.), пазьней — сыстэмы пісьма, распрацаваныя на яе аснове (дэванагары, кгароштгі). У цяперашнія часы існуе сыстэма, вядомая пад тэрмінам ''міжнародная сыстэма трансьлітарацыі санскрыту'' (або пад ангельскім скарачэньнем ''IAST''), створаная ў мэтах [[лацінскі альфабэт|лацінскае]] перадачы мовы (зрэшты, гэтая сыстэма выкарыстоўваецца й для сучасных моваў Індыі, часам нават для неіндаарыйскіх).
Гісторыя выхаду санскрыту з ужываньня крыху нагадвае падобную гісторыю вэдыйскае мовы — састарэньне літаратурнае нормы ў параўнаньні з народнымі гаворкамі, якія праз уласнае разьвіцьцё пачыналі прыкметнае аддаленьне ад пісьмовае мовы. Ужо да нашай эры фармуюцца новыя літаратурныя мовы — [[пракрыты]], але яны не выцясьняюць санскрыт, таму іх існаваньне адносна адна адной варта характарызаваць ня як строга храналягічнае, а паралельнае.
▲'''Санскрыт''' ([[дэванагары]]: संस्कृतम्) — адна з найстарэйшых вядомых моваў, [[клясычная мова]] [[Індыя|Індыі]], [[літургічная мова]] [[індуізм]]у, [[будызм]]у і [[джайнізм]]у, адна з 22 [[афіцыйная мова|афіцыйных моваў]] Індыі. Санскрыт, мова Ведаў і клясычнай індыйскай культуры, грае істотную ролю перадусім у індуізьме. Гэта клясычная мова брахманаў, упершыню сыстэматызаваная Паніні ў 4 ст. да Н. Хр.
Генэтычна мова адносілася да [[індаарыйскія мовы|індаарыйскае]] групы (да стадыі, вядомай як ''старажытнаіндыйская мова'') [[індаіранскія мовы|індаіранскае]] галіны [[індаэўрапейскія мовы|індаэўрапейскае]] сям’і моваў. Акрамя ўласна індаэўрапейскіх характарыстык адлюстроўвае на сабе ўплывы кантактаў з мовамі насельніцтва, якое пражывала на [[Індастан]]е да ўварваньня [[арыі|арыяў]] (што таксама назіраецца ў вэдыйскай мове, гл. ''[[давэдыйскі субстрат]]''). Як і іншыя індаіранскія мовы, санскрыт — тыповая «[[сатэм]]ная» мова (тры рады [[праіндаэўрапейская мова|праіндаэўрапейскіх]] вэлярных у санскрыце адлюстраваныя як сьвісьцячыя; для параўнаньня, да сатэмных індаэўрапейскіх належаць таксама славянскія й балтыйскія мовы). Сатэмізацыю ў санскрыце можна адлюстраваць на найбольш вядомым слове для гэтай ізаглёсы — «сто», якое прыведзенае ніжэй у табліцы (як бачна з табліцы, у лаціне й ангельскай наадварот, адбылося захаваньне вэлярнага, паколькі яны не належыць да сатэмных).
=== Сучаснасьць ===
Дзеля ўзбагачэньня мовы [[
Сёньня санскрыт збольшага «мёртвая» мова, падобна лаціне, але ён застаецца па-ранейшаму сьвятой мовай індуістаў, бо ўсе сьвятыя пісаньні іх ад
Узоры словаў:
▲== Гісторыя мовы ==
{| class="wikitable"
! [[Беларуская мова|Беларуская]]
Радок 35 ⟶ 42:
! [[Лаціна]]
|-
| сто
| śata
| hundred
| centum
|-
| маці
| maat.r
| mother
| mater
|-
| брат
| bhrat.r
| brother
| frater
|-
| быць
| bhuu / asti
| be / is
| fuisse / est
|-
| два
| dva
| two
| duo
|-
| тры
| tri
| three
Радок 68 ⟶ 75:
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Interwiki|sa||санскрыт}}
{{Commons|Category:Sanskrit|выгляд=міні}}
Радок 76 ⟶ 84:
[[Катэгорыя:Індаарыйскія мовы]]
[[Катэгорыя:Мовы Індыі]]
[[Катэгорыя:Мовы Пакістану]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
| |||