Міхаіл Каяловіч: розьніца паміж вэрсіямі

'''Міхаіл Восіпавіч Каяловіч''' (20 верасьня (2 кастрычніка) [[1828]], м. [[Кузьніца]], [[Сакольскі павет]], [[Гарадзенская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]] — 23 жніўня (4 верасьня), [[1891]], [[Санкт-Пецярбург]]) — беларускі і расейскі гісторык, славянафіл. Адзін з пачынальнікаў ідэалёгіі «[[заходнерусізм]]у» на Беларусі.

Міхаіл Каяловіч нарадзіўся ў мястэчку Кузьніца Гарадзенскай губэрні ў сям’і ўніяцкага сьвятара. Першую асьвету М. Каяловіч прайшоў у [[супрасьль]]скай школе. У 1851 годзе ён паступіў у Пецярбурскую духоўную акадэмію. Пасьля сканчэньня акадэміі (у [[1855]] г.) ён некаторы час працаваў настаўнікам у [[Рыга|Рыскай]] і Пецярбурскай сэмінарыях, а потым з [[1859]] году да канца жыцьця займаў катэдру гісторыі ў самой Пецярбурскай акадэміі. Гуртаваўся вакол рэдакцыі [[«Кур'ер Віленскі|Кур’ера Віленскага»]]<ref>Аляксандар Цьвікевіч, «Западно-руссизм»: Нарысы з гісторыі грамадзкай мысьлі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ в. стр.148.</ref>. Зьяўляецца аўтарам шэрагу працаў аб гісторыі Беларусі: «Литовская церковная уния (1859—1862 гг)», «Документы, объясняющие историю западно-русского края и его отношения к России и к Польше (1865 г.)», "Лекции по истории Западной России (1884 г.) і г. д.

Паводле [[Аляксандар Цьвікевіч|А. Цьвікевіча]], Міхаілу Каяловічу належала адно зь першых месцаў у гісторыі [[заходнерусізму]] як адметнай гістарычнай плыні ў Беларусі. Дзякуючы Каяловічу ў Беларусі пачаўся новы этап гістарычнай думкі, вынікам якога стала прыняцьце назваў «беларус» і «Беларусь» як нацыянальнай назвы жыхароў гэтага краю <ref name="cvikevich">Аляксандар Цьвікевіч, «Западно-руссизм»: Нарысы з гісторыі грамадзкай мысьлі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ в. стр.142.</ref>.

Як у кожнай тутэйшай сям’і, у Каяловіча захаваўся амаль у незакранутым выглядзе беларускі быт, старадаўнія звычаі і ўспаміны. Разам з тым у яго сям’і выхавалася надзвычайна хваравітае замілаваньне да Расеі як абаронцы [[Беларусі]] ад польскага ўціску.

{{Цытата|«Вам, маскалём, незразумела,— піша М. Каяловіч да А. С. Суворына ,— адкуль у нас, западна-русаў, бярэцца зазноба да Расіі»}}<ref>Перапіска М. Каяловіча з А. Суворыным, са збору А. Суворына, які захоўваецца ў Публічнай бібліятэцы ў Ленінградзе</ref> і расказвае выпадак са сваёй сямейнай хронікі: {{Цытата|«пасьля трэцяга падзелу Польшчы мой бацька, тады ўжо сарака трох год, апынуўся за граніцай РасііРасеі, у прускай дзяржаве. Яго маці, а мая бабка, абурылася, што сям’я засталася ня толькі ў Польшчы, але і

пад ўладай немцаў і, ня гледзячынягледзячы на забарону перасяляцца ў РасіюРасею асобам мужчынскагамужчынскай полуплоці, ноччу, у куфры з прасьвідраванымі дзіркамі, контрабанднымкантрабандным шляхам перавезла майго бацьку празпразь Нёман і ўрачыста выпусьціла на рускуюрасейскую зямлю»}}<ref>Народное движение в Западной России, 1863, №91</ref>.

«БоязьньБоязь Польшчы» была самай характарнай адзнакай усіх заходнерусістаў наогул. Адных яна прыводзіла ў лягер рэнегатаўрэнэгатаў і зацятых русыфікатараўрусіфікатараў Беларусі, другіх, якія адважваліся глянуць на справу больш спакойна, набліжала да прызнаньня нацыянальнай ідэі.

Каяловіч таксама спачатку не ўсьведамляе сабе, хто ён на нацыянальнасьці, і лёгка зжываецца з тэрмінам «[[ліцьвін]]а». Так называў сябе яго хросны бацька — Язэп Ярашэвіч, аўтар славутае працы «[[Obraz Litwy]]», таксама па традыцыі называе сябе і Каяловіч.

М. Каяловіч выказваўся пра сяброўскае яднаньне Беларусі і Летувы, пры тым, зноў галоўнай памылкай усё беларускай гісторыі зьяўляецца стварэньне зьвязу між Літвой і Польшчай, згодна зь якім гістарычным беларусам было кепска жыць у такіх умовах. Пры гэтым у якасьці галоўны'галоўных інтэлігентных сілаў, якія павінныпавінныя былі рухаць краем, ён разглядаў [[беларусы|беларусаў]], [[расейцы|расейцаў]], [[жыды|жыдоў]]. Пры гэтым галоўны націск рабіўся на [[праваслаўе]]. Калі гэта быў каталік, то гэта азначала, што ён аддаў перавагу [[Польшча|Польшчы]]<ref name="сvikevich">Аляксандар Цьвікевіч, «Западно-руссизм»: Нарысы з гісторыі грамадзкай мысьлі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ в. стр.223-224</ref>.