Апэрацыйная сыстэма: розьніца паміж вэрсіямі

Кен Томпсан напісаў мову праграмаваньня B, галоўным чынам, на падставе BCPL, якую ён выкарыстаў, каб напісаць [[Unix]], на аснове яго досьведу працы ў праекце MULTICS. У ім былі замененыя на [[C (мова праграмаваньня)|C]], і зь цягам часу Unix ператварылася ў вялікае, складанае сямейства узаемазьвязаныхўзаемазьвязаных апэрацыйных сыстэмаў, якое паўплывала на ўсе сучасныя АС.

[[Інтэрнэт]] шмат у чым абавязаны сваім існаваньнем BSD, таму што многія з пратаколаў, якія ў цяперашні час шырока выкарыстоўваюцца для падлучэньня кампутараў, перадачы й атрыманьня дадзеных па сетцы, былі ў значнай ступені распрацаваныя йі ўдасканаленыя менавіта ў BSD. [[World Wide Web]] быў ўпершыню прадэманстраваны на некалькіх кампутарах пад кіраваньнем NextStep, апэрацыйнай сыстэме на падставе [[BSD]].

BSD мае свае карані ў Unix. У 1974 годзе Каліфарнійскі ўнівэрсытэт у Бэрклі ўсталяваў свае першыя сыстэмы Unix. Зь цягам часу, студэнты й выкладчыкі ўнівэрсытэтаўнівэрсытэту пачалі дадаваць новыя праграмы, такія як [[тэкставы рэдактар|тэкставыя рэдактары]], каб зрабіць лягчэй сваю працу. Калі ўнівэрсытэт Бэрклі атрымаў новы кампутар VAX у 1978 годзе з усталяваным Unix, студэнты зьмянілі Unix нават больш, для таго, каб выкарыстоўваць апаратныя магчымасьці кампутара. Агенцыя пэрспэктыўных абаронных дасьледаваньняў (DARPA) Міністэрства абароны ЗША праявіла цікавасьць і прыняла рашэньне пра фінансаваньне праектапраекту. Многія школы, карпарацыі і ўрадавыя арганізацыі зьвярнулі ўвагу і сталі выкарыстоўваць вэрсіі Unix ад Бэрклі, замест таго, што афіцыйна распаўсюджвалася AT&T. [[Стыў Джобс]], пасьля выхаду з карпарацыі Apple ў 1985 годзе, заснаваў NeXT Inc, кампанію, якая вырабляла кампутары, якія працуюць на зьмененым BSD пад назвай NeXTSTEP. Адна з гэтых машынаў была выкарыстаная Тымам Бэрнэрс-Лі, як першы вэб-сэрвэр для стварэньня World Wide Web.

У свой час Кен Томпсан, Дэніс Рычы і Дуглас Макілрой ўу Bell Labs распрацавалі мову праграмаваньня [[Сі (мова праграмаваньня)|C]] для стварэньня апэрацыйнай сыстэмы Unix. Наступныя распрацоўкі праграмістаў Bell Labs уключаюць Plan 9 і Inferno, апэрацыйныя сыстэмы для сучасных разьмеркаваных вылічальных асяродзьдзяў. Plan 9 зараз выпушчана пад Lucent Public License. Inferno была прададзена Vita Nuova Holdings і выпушчана пад GPL і MIT ліцэнзіямі.

[[Linux]] — агульная назва UNIX-падобных апэрацыйных сыстэмаў, якія могуць быць выкарыстаны на шырокім шэрагу прыстасаваньняў ад суперкампутараўсупэркампутараў да наручных гадзіньнікаў. Ядро Linux выпускаецца пад ліцэнзіяй [[GNU GPL]], таму кожны можа чытаць і зьмяняць ягоны код.

Тысячы праграмаў практычна для любой апэрацыйнай сыстэмы распаўсюджваюцца на ўмовах GNU [[General Public License]] — ліцэнзіі, створанай Рычардам Столманам для праектапраекту GNU.

Многія апэрацыйныя сыстэмы дазваляюць карыстальніку ўсталяваць або ствараць любы карыстальніцкі інтэрфэйс у адпаведнасьці зь іх пажаданьнямі. X Window System ў спалучэньні з GNOME ці KDE звычайна сустракаюцца на большасьці Unix і Unix-падобных (BSD, GNU/Linux, Solaris) сыстэмах. Шэраг заменаў абалонкі Windows, якія прапануюць альтэрнатывы ўбудаванай абалонцыабалёнцы, былі выпушчаныя, але ўбудаваная абалонка ня можа быць аддзеленай ад Windows. Існуюць шматлікія варыянты графічнага інтэрфэйсу для Unix і Unix-падобных АС, большасьць зь іх — вытворныя ад X11 (X Window System).

Большасьць сучасных працэсараў прадстаўляе сродкі падтрымкі праграмаваньня з выкарыстаньнем перарываньняў. Па ўзьнікненьні перарываньня апаратная частка кампутара аўтаматычна прыпыняе усеўсе праграмы, якія ў гэты момант працуюць, захоўвае свой статус, і запускае код, раней зьвязаных зь перарываньнем. У сучасных апэрацыйных сыстэмах перарываньні апрацоўвае ядро апэрацыйнай сыстэмы. Перарываньні могуць паступаць яд апаратнай часткі кампутара, так і ад запушчаных праграмаў.

Калі кампутарная прылада выклікае перарываньне, ядро апэрацыйнай сыстэмы вырашае, што рабіць з гэтай падзеяй, як правіла, выконваючы нейкі код апрацоўкі перарываньня. Аб’ём коду, які будзе выкананы, залежыць ад прыярытэту перарываньня. Задачу апрацоўкі апаратнага перарываньня звычайна дэлегуюць праграме пад назвай «драйвэр прылады», які можа быць часткай ядра апэрацыйнай сыстэмы, часткай іншай праграмы, ці абодвух. Драйвэры прыладпрыладаў могуць потым перадаць інфармацыю запушчаным праграмам.

Сучасныя працэсары падтрымліваюць некалькі рэжымаў працы. Працэсар у такім выпадку рэалізуе як мінімум два рэжымы: абаронены рэжым і прывілеяваны рэжым. Прывілеяваны рэжым выкарыстоўвае ядро апэрацыйнай сыстэмы для задачаў зь нізкім узроўнем, для якіх неабходны неабмежаваны доступ да абсталяваньня, такіх як кантроль над запісам і сьціраньнем памяці, і зносіны з прыладамі, такімі як відэакарткі. Абаронены рэжым, наадварот, ужываецца амаль для ўсіх астатніх задачзадачаў. Прыкладаньні працуюць у абароненым рэжыму, і могуць выкарыстоўваць апаратныя сродкі толькі праз узаемадзеяньне зь ядром, якое кантралюе ўсё ў прывілеяваным рэжыме.

Доступ да дадзеных, якія захоўваюцца на дысках, зьяўляецца цэнтральным элемэнтам ўсіх апэрацыйных сыстэмаў. Кампутары захоўваюць даныя на дысках з выкарыстаньнем файлаў, якія маюць спэцыфічную структуру уў мэтах забесьпячэньня хуткага доступу, павышэньня надзейнасьці, а таксама эфэктыўнага выкарыстаньня даступнай дыскавай прасторы. Файлавая сыстэма — гэта спэцыфічны спосаб захоўваньня файлаў на дыску, яна дазваляе задаваць для файлаў назвы і атрыбуты (напр., правы доступу, памер, даты стварэньня і зьмяненьня, і г. д.). Яна таксама дазваляе захоўваць файлы ў герархіі каталёгаў (тэчак).

У цяперашні час большасьць апэрацыйных сыстэмаў падтрымлівае шэраг сеткавых пратаколаў, апаратных сродкаў і прыкладаньняў для іх выкарыстаньня. Гэта азначае, што кампутары пад кіраваньнем разнастайных апэрацыйных сыстэмаў могуць далучацца да агульнай сеткі для сумеснага выкарыстаньня вылічальных рэсурсаў, файлаў, прынтараў і сканэраў з выкарыстаньнем праваднога альбо бесправаднога злучэньня. Істотна тое, што сетка можа дазваляць апэрацыйнай сыстэме кампутара атрымліваць доступ да рэсурсаў на іншым кампутары з прадстаўленьнем тых жа функцый, якія можна атрымаць пры падлучэньні гэтых рэсурсаў непасрэдна да лякальнага кампутара. Гэта ўключае ў сябе ўсё ад простых зносінзносінаў да выкарыстаньня сеткавых файлавых сыстэмаў ці нават графікі ці гукавога абсталяваньня іншага кампутара.