Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік: розьніца паміж вэрсіямі

Пасьля разльютаванаеразьльютаванае [[Трэці Маскоўскі працэс|фракцыйнае барацьбы]], да канца [[1930-е|1930-х гадоў]] прыхільнікі Сталіна цалкам падпарадкавалі сабе структуры [[Камуністычная партыя Савецкага Саюзу|кіравальнае партыі]]. У краіне была створана [[Таталітарызм|таталітарная]], строга цэнтралізаваная грамадзкая сыстэма.

У [[1940 год]]зе ў склад СССР увайшлі [[Эстонія]], [[Латвія]], [[Летува]], [[Бэсарабія]] (анэксаваная [[Каралеўства Румынія|Румыніяю]] у [[1918]], ''глядзіце [[Бэсарабія ў складзе Румыніі]]'') і [[Паўночная Буковіна]], створаныя [[Малдаўская ССР|Малдаўская]], [[Латвійская ССР|Латвійская]], [[Летувіская ССР|Летувіская]] (уключаючы 3 раёнараёну [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]], якія ўвайшлі ў склад Летувіскае ССР у 1940 годзе) і [[Эстонская ССР]]. [[Далучэньне Прыбалтыкі да СССР]] расцэньваецца рознымі крыніцамі як «добраахвотнае далучэньне» і як «анэксія».<ref>[http://www.ln.mid.ru/brp_4.nsf/sps/15D712290D745332C3256FF70061D84E Камэнтар Дэпартамэнта інфармацыі і друку МЗС Расеі ў сувязі з выказванньямі шэрагу эўрапейскіх палітыкаў адносна «акупацыі» краінаў Балтыі Савецкім саюзам і неабходнасьці асуджэньня гэтага з боку Расеі], 04.05.2005.</ref><ref name="EUPRes83">{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Resolution on the situation in Estonia, Latvia, Lithuania|арыгінал=|спасылка=http://www.letton.ch/lvx_eur2.htm|аўтар выданьня=|выданьне=Official Journal of the European Communities|тып=|месца=|выдавецтва=|год=13 студзеня 1983|выпуск=|том=C 42/78|нумар=|старонкі=|isbn=}}{{ref-en}}</ref><ref name="EUPRes05">{{ref-en}} [http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference=P6-TA-2005-0180&language=EN&ring=B6-2005-0290 European Parliament resolution on the sixtieth anniversary of the end of the Second World War in Europe on 8 May 1945]</ref><ref name="EUPRes07">{{ref-en}} [http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference=P6-TA-2005-0180&language=EN&ring=B6-2005-0290 European Parliament resolution of 24 May 2007 on Estonia]</ref>

Вайна прынесла вялікую [[Страты ў Вялікай Айчыннай вайне|шкоду]] усяму насельніцтву Савецкага Саюзу, прывяла да згубы 26,6 мільёнаў чалавек<ref>[http://www.rg.ru/2009/06/22/vov-anons.html Расея ўспамінае пра мільёны загінулых у гады ВАВ]</ref>, ліквідацыі велізарнай колькасьці насельніцтва на занятых Нямеччынаю тэрыторыях, разбурэннюразбурэньню часткі прамысловасьці — з аднога боку; стварэньню значнага вайскова-прамысловага патэнцыялу ва ўсходніх рэгіёнах краіны, адраджэньню і жыцьця ў краіне, набыцьцю значных тэрыторыяў, перамозе над [[фашызм]]ам — зь іншай.

Пасьля перамогі ў вайне была ажыцьцёўлена дэмілітарызацыя эканомікі СССР, яе аднаўленнеаднаўленьне ў раёнах, пацярпелых ад акупацыі. Да 1950 прамысловая вытворчасьць павялічылася на 73 % у параўнаньні з даваенным<ref>[http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/Gukov/44.php Бібліятэка гісторыі Расеі — Жукаў В. Гісторыя Расеі. Працоўны подзьвіг савецкага народа ў аднаўленьні і разьвіцьці народнай гаспадаркі СССР у паваенныя гады]</ref>. Сельская гаспадарка аднаўлялася павальнейшымі тэмпамі, зь велізарнымі цяжкасьцямі, памылкамі і пралікамі. Тым ня менш ужо ў 1947 сытуацыя з харчом стабілізавалася, былі адменены [[Картачная сыстэма|карткі]] на прадукты сілкаваньня і прамысловыя тавары, праведзена [[Грашовыя рэформы ў Расеі|Грашовая рэформа]], якая дазволіла стабілізаваць фінансавае становішча.

У адпаведнасціадпаведнасьці з рашэньнямі [[Ялцінская канфэрэнцыя|Ялцінскае]] і [[Пацдамская канфэрэнцыя|Пацдамскае]] канфэрэнцыяў СССР усталяваў кантроль над адпаведнымі акупацыйнымі зонамі ў Нямеччыне і Аўстрыі ў 1945—[[1949]] гадах. У шэрагу краінаў Усходняе Эўропы пачалося ўсталяваьннеўсталяваьньне [[Камунізм|камуністычных]] рэжымаў, з прычыны чаго быў створаны вайскова-палітычны блёк саюзных СССР дзяржаваў ([[сацыялістычны лягер]], [[Варшаўская дамова]]). Адразу па канчатку сусьветнай вайны пачаўся пэрыяд глябальнае палітычнае і ідэаляґічнае канфрантацыі паміж СССР і іншымі сацыялістычнымі краінамі, з аднога боку, і краінамі Захаду, зь іншай, у [[1947 год]]зе атрымалы назва [[халодная вайна|халоднае вайны]], якая суправаджаўся [[гонка ўзбраеньняў|гонкаю ўзбраеньняў]].

У вонкавай палітыцы гэтага пэрыяду СССР падтрымліваў выгодныя з пункту гледжаньня інтарэсаў краіны палітычныя рэжымы ў розных краінах. У [[1956 год]]зе войска СССР удзельнічала ў прыгнечаньні [[Вугорскае паўстаньне 1956 году|паўстаньня ў Вугоршчыне]]. У [[1962 год]]зе рознагалоссярознагалосься паміж СССР і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] ледзь не прывялі да ядравай вайны (гл. [[Карыбскі крызыс]]).

У 1985 годзе пасьля сьмерці Чарненкі да ўлады ў краіне прыйшоў [[Міхаіл Гарбачоў]]. У 1985—1986 гадах Гарбачовым праводзілася так званая палітыка паскарэньня сацыяльна-эканамічнага разьвіцьця, якая складалася ў прызнаньні асобных недахопаў існавалае сыстэмы і спробах выправіць іх некалькімі буйнымі кампаніямі адміністрацыйнага характару (т. зв. [[Паскарэньне (лёзунг)|«Паскарэньне»]]) — антыалкагольнаяантыалькагольная кампанія, «барацьба зь непрацоўнымі прыбыткамі», уводзіны дзяржпрыёмкі, [[галоснасьць]]. Пасьля студзеньскага пленума 1987 году кіраўніцтвам краіны былі пачаты кардынальныя рэформы. Фактычна новаю дзяржаўнаю ідэалёґіяю была абвешчана «перабудова» — сукупнасьць эканамічных і палітычных рэформаў. Падчас перабудовы (з другое паловы 1989 году, пасьля першага Зьезду народных дэпутатаў СССР) рэзка абвастрылася палітычнае супрацьстаяньне сілаў, выступоўцаў за сацыялістычны шлях разьвіцьця, і партыяў, рухаў, якія злучаюць будучыня краіны з арганізацыяю жыцьця на прынцыпах капіталізму, а таксама супрацьстаяньне па пытанняхпытаньнях будучага аблічча Савецкага Саюзу, узаемаадносінаў саюзных і рэспубліканскіх органаў дзяржаўнае ўлады і кіраваньня. Да пачатку 1990-х гадоў перабудова зайшла ў тупік. Улады ўжо не маглі спыніць набліжэньне распаду СССР.

Афіцыйна СССР спыніў сваё існаваньне [[26 сьнежня]] [[1991 год]]у. На яго месцы ўтварыўся шэраг незалежных дзяржаваў (у наш час — 19, зь якіх 15 зьяўляюцца чальцамі ААН, 2 — часткова прызнаны краінамі-чальцамі ААН, і 2 — не прызнаны ніводнае з краінаў-чальцоў ААН). У выніку распаду СССР тэрыторыя Расеі (краіны-пераемніка СССР у часткі вонкавых актываў і пасіваў, і ў ААН) паменшылася ў параўнаньні з тэрыторыяю СССР на 24 % (з 22,4 да 17 млн км²), а насельніцтва паменшылася на 49 % (з 290 да 148 млн чал) (пры гэтым тэрыторыя Расеі ў параўнаньні з тэрыторыяю РСФСР практычна не зьмянілася). Распаліся [[Савецкая Армія|адзіныя ўзброеныя сілы]] і [[Савецкі рубель|рублёвая зона]]. На тэрыторыі СССР разгараецца шэраг міжнацыянальных канфліктаў, самым вострым ззь якіх становіцца [[Карабахскі канфлікт]], пачынальна з 1988 году адбываюцца масавыя пагромы як армянаў, так і азэрбайджанцаў. У 1989 годзе Вярхоўны Савет [[Армянская ССР|Армянскае ССР]] аб’яўляе пра далучэньне Нагорнага Карабаху, [[Азэрбайджанская ССР]] пачынае блякаду. У красавіку 1991 паміж дзьвюма савецкімі рэспублікамі фактычна пачынаецца вайна.