Індыя: розьніца паміж вэрсіямі

Парлямэнт — вышэйшы орган заканадаўчай улады, складаецца зь дзвюхдзьвюх палат: верхняй — Савета штатаў ({{мова-en|Council of States}}, [[гіндзі]]: ''Rajya Sabha'') і ніжняй — Народнай палаты ({{мова-en|House of People}}, [[гіндзі]]: ''Lok Sabha''). У Савеце штатаў 250 чальцоў (12 прызначаюцца прэзыдэнтам, астатнія выбіраюцца заканадаўчымі сходамі штатаў і тэрыторыяў на аснове прапарцыйнага прадстаўніцтва), тэрмін паўнамоцтваў 6 гадоў, кожныя 2 гады Савет штатаў абнаўляецца на 1/3. У Народнай палаце 545 дэпутатаў, якія выбіраюцца на пяць гадоў прамым усеагульным тайным галасаваньнем па мажарытарнай сыстэме.

У склад Індыі ўваходзяць [[Лякадыўскія астравы|Лякадыўскія]] і [[Аміндыўскія астравы]] ў Арабійскім моры, [[Андаманскія астравы|Андаманскія]] і [[Нікабарскія астравы]] ў Бэнгальскай затоцы. Працягласьць берагавой лініі перавышае 7 тыс. км, працягласьць марскіх межаў — звыш 5,5 тыс. км, сухаземных — каля 15 тыс. км. Індыя мяжуе з [[Пакістан]]ам і [[Аўганістан]]ам на паўночным захадзе, з [[Кітай|Кітаем]], [[Бутан]]ам і [[Нэпал]]ам на поўначы, з [[Банглядэш]] на паўночным усходзе, зь [[М’янма]]й на ўсходзе; марскія межы ў Індыйскім акіяне з [[Мальдыўскія астравы|Мальдыўскімі астравамі]], [[Шры-Ланка]]й (аддзеленыя ПолкскімПолцкім пралівам) і [[Інданэзія]]й.

Індыя разьмешчана ў межах трох буйных араграфічных вобласьцей: [[Гімалаі|Гімалайскіх гор]], Інда-ГангскайГанскай раўніны і пласкагор’я Дэкан на п-ве [[Індастан]]. Дэкан уяўляе сабой шырокі старажытны масіў сушы, складзены дакембрыйскімі крышталічнымі пародамі, пераважна гнэйсамi, [[граніт]]амі і сланцамi. Значная частка паверхні перакрытая вульканічнай лявай, прычым найбольшая магутнасьць лявавага полага — на паўночным захадзе. Дэкан уваходзіў у склад старажытнага матэрыка Гандваны, які каля 200 млн гадоў назад распаўся на некалькі блёкаў. Паміж Дэканам і Гімалаямі распасьціраецца шырокая Інда-ГангскаяГанская раўніна.

Клімат Індыі субэкватарыяльны і трапічны, з працяглым пэрыядам мусон — сэзонам дажджоў. Яскрава выяўленыя кантрасты ў разьмеркаваньні цеплыні і вільгаці. У цэлым на клімат краіны вялікі ўплыў аказваюць мусоны. Вышынны фактар абумовіў халодны клімат высокіх гор на поўначы Індыі, тады як на нізкіх схілах гэтых гор і на плято пераважае ўмераны клімат. Курорты Паўночнай Індыі разьмешчаныя ў вышынным поясе ад 1500 да 2300 м, дзе ўмовы камфортныя на працягу ўсяго годагоду.

Дажджы ў Індыю прыносіць з боку Індыйскага акіяна летні мусон, які ўзмацьняецца ў пачатку чэрвеня на заходнім узьбярэжжы і прыкладна ў сярэдзіне чэрвеня на ўсходнім узьбярэжжы — у Бэнгаліі. ЗЗь лістапада па сакавік з боку сушы дзьме сухі паўночна ўсходні мусон. ЗЗь ім зьвязаная прахладнае яснае надвор’е.

На аснове ўліку дадзеных аб тэрмічным рэжыме, ападках і вятрах каляндарны год у Індыі можна падзяліць на тры асноўных і два прамежкавых кліматычных сэзона. У лістападзе — лютым, калі пануе паночна-ўсходні мусон, прахалодна, сонечна і суха. У сакавіку тэмпэратура паступова павышаецца. З канца сакавіка па чэрвень доўжыцца гарачы сухі сэзон. Да канца чэрвеня вільготнасьць узрастае, і на раўнінах Індыі надвор’е становіцца невыносна гарачым і дажджлівым. Зь ліпеня да сярэдзіны верасьня трымаецца вільготнае гарачае надвор’е; спякотасьпякота трохі спадае, калі неба зацягнута аблокамі і льюць праліўныя дажджы, аднак у цэлым паўднёва-заходнія вятры спалучаюцца з высокімі тэмпэратурамі. Кастрычнік — пераходны час; вільготнасьць паветра высокая з-за выпарэньня з паверхні палёў, але дажджы спыняюцца.

Традыцыйна глебы Індыі падзяляюць на 4 тыпы: алювіяльныя на Інда-ГангскайГанскай раўніне; рэгуры, або «чорныя бавоўнавыя глебы», на лявах Дэкана; чырвоназёмы на большай частцы тэрыторыі Індастана; лятэрытныя глебы на пэрыфэрыі паўыспы.

Індыя разьмешчаная ў [[Індамалайская зона|Індамалайскай эказоне]], якая характарызуецца надзвычайнай біялягічнай разнастайнасьцю. Як адна ззь сямнаццаці мэгаразнастайных краінаў (па вызначэньні Праграмы ААН па навакольным асяродзьдзі), Індыя ўтрымлівае 7,6% ўсіх відаў сысуноў, 12,6% відаў птушак, 6,2% відаў рэптылій, 4,4% відаў амфібій, 11,7% відаў рыб, 6,0% відаў кветкавых расьлінаў. 33% відаў расьлінаў Індыі — эндэмічныя.

[[Файл:Taj_Mahal_in_March_2004Taj Mahal in March 2004.jpg|міні|[[Тадж-Махал]] у [[Агра|Агры]]. Ён уключаны [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў па пытаньнях адукацыі, навукі і культуры|ЮНЭСКО]] ў [[Сьпіс аб’ектаў Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО ў Індыі|Сьпіс сусьветнай культурнай спадчыны]] як «надзвычайная усеагульная каштоўнасьць».]]

Індыйская культура вызначаецца высокай ступеньню сінкрэтычнасьцісынкрэтычнасьці й культурнага плюралізму. Індыйская культурная традыцыя сягае ў глыбіню на 10 тысяч гадоў, да 8000 да н. э., непарыўная летапісная гісторыя налічвае больш за 2,5 тысяч гадоў. Карані індыйскай культуры ляжаць у [[Індзкая цывілізацыя|цывілізацыі даліны Інду]], у [[11 стагодзьдзе да н. э.|XI стагодзьдзі да н. э.]] настае ведычны век, у якім фармуюцца індусцкая філязофія, міталёгія, пісьмовая традыцыя, рытуалы й практыкі, як то [[дгарма]], [[карма (рэлігія)|карма]], [[ёга]] і [[мокша]]. Індыйскія рэлігіі складаюць адзін з найбольш значных аспэктаў індыйскай культуры. Галоўныя дхармічныя рэлігіі, якія зарадзіліся ў Індыі, — [[індуізм]], [[будызм]] і [[джайнізм]].

[[Індыйская кухня]] характарызуецца рэгіянальнай разнастайнасьцю й выкарыстаньнем складаных камбінацыяў траў і спэцыяў. Аснова харчаваньня насельніцтва рэгіёна — [[рыс]] (асабліва на поўдні й ўсходзеусходзе) і [[пшаніца]] (пераважна на поўначы). Мноства спэцыяў, якія сёньня прымяняюцца па ўсім сьвеце, напрыклад чорны перац, паходзяць менавіта з Індыйскага субкантынэнту. Чырвоны перац (чылі), завезены ў Індыю партугальцамі, таксама шырока выкарыстоўваецца ў індыйскай кухні.