Пётра Сыч: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
артаграфія, выпраўленьне спасылак
Радок 1:
'''Пётра Сыч''' ([[18 студзеня]] [[1912]] - [[20 чэрвеня]] [[1963]]) — пісьменьнік, мэмуарыст, [[журналіст]] [[Радыё Свабода]].
 
== Біяграфія ==
=== Дзяцінства і юнацтва ===
Пётра Сыч (поўнае імя Пётра Альфрэд Сыч) нарадзіўся ў сям'ісям’і Мар'ыянаМарыяна і Марыі Сычоў у вёсцы [[Батурына]]. Ахрысьцілі яго ў мястэчку [[Ільля (вёска)|Ільля]] [[ВілейкаВялейскі павет (Віленская губэрня)|Вялейскага павету]]. Пачатковую школу скончыў у роднай вёсцы, а сяміклясную — у вёсцы [[Хаценчыцы]].
 
У [[1929]] пачаў вучобу ў [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]] на факультэце філязофіі, але праз два гады быў вымушаны кінуць вучобу з прычыны хваробы маці (тады ўжо ўдавы). Ад гэтага часу пачаў журналісцкую працу ў віленскіх [[польская мова|польскамоўных]] газэтах. Адначасова з публіцыстыкай Пётра Сыч распачаў і пісьменьніцкую дзейнасьць. Першы верш, на польскай мове, быў надрукаваны ў [[1932]] годзе ў віленскай газэце «Голас люду». І пад артыкуламі, і пад мастацкімі творамі падпісваўся як Петрэк Вілейскі, а пазьней — крыптонімам "«пс"» або сваім сапраўдным прозьвішчам. Быў блізка знаёмы з [[Сымон Рак–Міхайлоўскі|Сымонам Рак–Міхайлоўскім]], [[Браніслаў Тарашкевіч|Браніславам Тарашкевічам]].
===Дзяцінства і юнацтва===
Пётра Сыч (поўнае імя Пётра Альфрэд Сыч) нарадзіўся ў сям'і Мар'ыяна і Марыі Сычоў у вёсцы Батурына. Ахрысьцілі яго ў мястэчку Ільля [[Вілейка|Вялейскага павету]]. Пачатковую школу скончыў у роднай вёсцы, а сяміклясную — у вёсцы Хаценчыцы.
 
=== Другая сусьветная вайна ===
У [[1929]] пачаў вучобу ў [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]] на факультэце філязофіі, але праз два гады быў вымушаны кінуць вучобу з прычыны хваробы маці (тады ўжо ўдавы). Ад гэтага часу пачаў журналісцкую працу ў віленскіх [[польская мова|польскамоўных]] газэтах. Адначасова з публіцыстыкай Пётра Сыч распачаў і пісьменьніцкую дзейнасьць. Першы верш, на польскай мове, быў надрукаваны ў [[1932]] годзе ў віленскай газэце «Голас люду». І пад артыкуламі, і пад мастацкімі творамі падпісваўся як Петрэк Вілейскі, а пазьней — крыптонімам "пс" або сваім сапраўдным прозьвішчам. Быў блізка знаёмы з [[Сымон Рак–Міхайлоўскі|Сымонам Рак–Міхайлоўскім]], [[Браніслаў Тарашкевіч|Браніславам Тарашкевічам]].
Напачатку [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], у [[1939]] годзе, Пётру Сыча мабілізавалі ў польскае войска. Патрапіў у савецкі палон у [[Ашмяны|Ашмянах]], але здолеў уцячы. Пазьней быў арыштаваны бальшавікамі й пасаджаны ў Вялейскую турму, пасьля перавезены ў [[Полацак]], дзе й атрымаў прысуд — 10 гадоў лягеру.
 
Быў сасланы ў лягер у [[Рэспубліка Комі|Комі]]. У лягерох шмат хварэў, пакутаваў ад невыносных умоваў зьняволеньня, але выжыў – мабыць, таму, што яго ў рэшце рэшт прызначылі мастаком (і ён маляваў партрэты лагернагалягернага начальства). У верасьні [[1941]] году на падставе [[дамова Сікорскага–Майскага|дамовы Сікорскага–Майскага]] як польскі грамадзянін Пётра Сыч быў перакінуты спачатку ў Надволжжа, потым у [[Самарканд]], дзе стваралася польская армія генэрала [[Уладыслаў Андэрс|Ўладыслава Андэрса]]. Пётра Сыч як і тысячы іншых беларусаў з заходняй Беларусі далучыўся да войска польскага генэрала. Андэрс не зьбіраўся ваяваць на баку Саветаў і прыклаў шмат намаганьняў, каб вывесьці сваю армію з тэрыторыі [[СССР]], што зрабіць яму ўдалося зь вялікай цяжкасьцю толькі пасьля таго, як [[Вялікая Брытанія]] перакінула частку сваіх войскаў зь Сярэдняга Ўсходу на змаганьне зь японцамі. Месца англічанаў і заняў [[2-і Польскі корпус|Другі польскі корпус]], як пачалі называць армію Андэрса ў [[Іран]]е.
===Другая сусьветная вайна===
Напачатку [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], у [[1939]] годзе, Пётру Сыча мабілізавалі ў польскае войска. Патрапіў у савецкі палон у [[Ашмяны|Ашмянах]], але здолеў уцячы. Пазьней быў арыштаваны бальшавікамі й пасаджаны ў Вялейскую турму, пасьля перавезены ў [[Полацак]], дзе й атрымаў прысуд — 10 гадоў лягеру.
 
Быў сасланы ў лягер у [[Комі]]. У лягерох шмат хварэў, пакутаваў ад невыносных умоваў зьняволеньня, але выжыў – мабыць, таму, што яго ў рэшце рэшт прызначылі мастаком (і ён маляваў партрэты лагернага начальства). У верасьні [[1941]] году на падставе [[дамова Сікорскага–Майскага|дамовы Сікорскага–Майскага]] як польскі грамадзянін Пётра Сыч быў перакінуты спачатку ў Надволжжа, потым у [[Самарканд]], дзе стваралася польская армія генэрала [[Уладыслаў Андэрс|Ўладыслава Андэрса]]. Пётра Сыч як і тысячы іншых беларусаў з заходняй Беларусі далучыўся да войска польскага генэрала. Андэрс не зьбіраўся ваяваць на баку Саветаў і прыклаў шмат намаганьняў, каб вывесьці сваю армію з тэрыторыі [[СССР]], што зрабіць яму ўдалося зь вялікай цяжкасьцю толькі пасьля таго, як [[Вялікая Брытанія]] перакінула частку сваіх войскаў зь Сярэдняга Ўсходу на змаганьне зь японцамі. Месца англічанаў і заняў [[2-і Польскі корпус|Другі польскі корпус]], як пачалі называць армію Андэрса ў [[Іран]]е.
 
[[Іран]], [[Ірак]], [[Палестына]], [[Эгіпэт]], [[Лібан]], [[Італія]] — такі баявы шлях прайшлі жаўнеры гэтага корпусу да Монтэ-Касына, а разам зь імі і паручнік Пётра Сыч, які браў удзел у баёх пад Монтэ–Касына. Быў чатыры разы паранены.
Радок 18 ⟶ 17:
 
===Радыё Свабода===
Па заканчэньні вайны корпус генэрала Андэрса быў пераведзены ў Англію. Там Пётра Сыч з [[1946]] году далучыўся да беларускай працы. У [[1951]] годзе пераехаў у [[Нямеччына|Нямеччыну]], дзе рэдагаваў сатырычны часапіс «[[Шарсьцень]]» і супрацоўнічаў з газетайгазэтай “Бацькаўшчына”«Бацькаўшчына», што выдавалася ў Мюнхене. Стаў адным з самых першых супрацоўнікоў [[Радыё Свабода]] (тады Радыё "«Вызваленьне"»).
 
У лютым [[1954]] году з [[Канада|Канады]] ў [[МюнхенМюнхэн]] прыехаў доктар [[Вінцэнт Жук-Грышкевіч]], каб распачаць працу па стварэнні беларускай рэдакцыі Радыё “Вызваленьне”, і ён адразу запрасіў у штатныя супрацоўнікі Пятра Сыча. Сустрэча ў Мюнхене была ня першай. Улетку [[1940]] году Вінцэнт Жук-Грышкевіч і Пятро Сыч разам сядзелі ў савецкай турме ў Полацку і з таго часу пасябравалі. Кіраўнік Беларускай рэдакцыі добра ведаў пра адданасць Пятра Сыча беларускай справе і лічыў, што менавіта такія людзі і павінны ствараць беларускае незалежнае радыё. Пятро Сыч зь вялікім энтузіязмам узяўся за новую працу, укладаў у яе ўвесь свой талент і душу. Ён быў аўтарам тэксту звароту, зь якім самы першы раз выйшла да слухача 20 траўня 1954 году беларуская рэдакцыя Радыё “Вызваленьне”, цяперашняя “Свабода”. Называўся ён “Азымут сэрца”.
 
Памёр Пётра Сыч у Нямеччыне 20 чэрвеня 1964 году.
 
Як сьведчыць Вінцэнт Жук-Грышкевіч, Пётра Сыч "«меў багатую, чульлівую мастацкую натуру, адораную рознымі здольнасьцямі. Быў ён пісьменьнікам, і публіцыстам, і паэтам, і маляром — з задаткамі да скульптуры. На вялікі жаль, гэтыя здольнасьці не знайшлі належнага афармленьня ў сыстэматычнай адукацыі, культываваньні, і таму наш мастак да канца жыцьця застаўся мастаком-дылетантам. Жыцьцёвыя нягоды білі моцна нашага Петруся й не далі магчымасьці сканцэнтравацца, разьвіцца ў аднэй, найбольш адпаведнай яму галіне. Таму хіба што на дне душы ягонай затаілася нейкая прыніжанасьць, няўпэўненасьць у свае сілы, а мо’ й крыўда на свой жыцьцёвы лёс"».
 
==Сьмерць і салаўі==
 
== «Сьмерць і салаўі» ==
Пра перажытае пад Монтэ-Касіна Пятро Сыч наважыўся распавесьці толькі напрыканцы жыцьця, у кнізе "«[[Сьмерць і салаўі]]"».
 
Нарыс Пётры Сыча «Сьмерць і салаўі» прысьвечаны адной з вызначальных стратэгічных аперацыяўапэрацыяў Другой сусьветнай вайны — [[бітва пад Монтэ-Касіна|бітве пад Монтэ-Касіна]] ў студзені-траўні [[1944]] году. Перамога ў гэтай бітве адкрыла альянтам дарогу на [[Рым]], стварыла ўмовы дзеля вызваленьня Італіі ад фашызму. У Беларусі, як і ўвогуле ў савецкай гісторыяграфіі мінулай вайны, бітва пад Монтэ-Касіна замоўчвалася. Так, напрыклад, у артыкуле [[БелСЭ]] «Другая сусьветная вайна» (т. 4, с.278-281 278—281) падзеі пад Монтэ-Касіна нават ня згадваюцца. А між тым, там ваявалі тысячы беларусаў — салдатаў і афіцэраў Другога корпусу генэрала Андэрса.
 
«Сьмерць і салаўі» ўпершыню ўбачыла сьвет у газэце «Бацькаўшчына» ў [[1963]]-[[1964]] гадох, але не было закончаным, бо аўтар заўчасна памёр. Эльза Сыч — жонка Пятра Сыча — пастаралася каб выдаць мэмуарны твор асобнай кнігай і таксама, каб "«апавяданьне мела й заканчэньне, хоць і зь іншай рукі"».
 
== Крыніцы ==
{{зноскіКрыніцы}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.knihi.com/memuary/salaui.html Сьмерць і салаўі. Успаміны афіцэра-Беларуса спад Монтэ-Касыно] – поўны тэкст твору
* [http://svaboda.org/news/articles/2004/05/20040522194129.asp Азымут Сэрца. Пётра Сыч] – самы першы матэрыял, які прагучаў на хвалях Радыё Свабода