|
'''ДэўтэрДэўтэрый''' (таксама '''дэйтэрый''', сымбаль '''<sup>2</sup>H''' альбо '''D'''; ад [[грэцкая мова|грэцкага]] ''Δευτερον'' і [[лацінская мова|лацінскага]] ''Deuterium'') — стабільны [[ізатоп]] [[вадароду]] з атамнай масай, роўнай двум (2,01363). У прыродзе сустракаецца ў прапорцыі 0,0147% (прыблізна адзін атам дэўтэрадэўтэрыя на 7000 атамаў звычайнага вадароду).
Ядро дэўтэрадэўтэрыя складаецца з аднаго [[пратон|пратону]] і аднаго [[нэўтрон|нэўтрону]], тым часам як звычайны атам вадароду мае толькі адзін пратон. Такім чынам, ён мае ў два разы большую масу за [[протпротый]] (так часам называюць звычайны ізатоп вадароду, каб падкрэсьліць адрозьненьне ад дэўтэрадэўтэрыя і [[трыт]]атрытыя), і з гэтай прычыны іхныя хімічныя ўласнасьці досыць моцна адрозьніваюцца. Хаця дэўтэрдэўтэрый не зьяўляецца асобным хімічным элемэнтам, яго часам абазначаюць літарай D (замест <sup>2</sup>H).
У прыродзе дэўтэрдэўтэрый сустракаецца як [[газ]] D<sub>2</sub> (<sup>2</sup>H<sub>2</sub>).
ДэўтэрДэўтэрый быў упершыню выяўлены ў [[1931]] годзе [[Гаральд Клэйтан Урэй|Гаральдам Клэйтанам Урэем]], хімікам з [[Калюмбійскі ўнівэрсытэт|Калюмбійскага ўнівэрсытэту]]. Урэй атрымаў [[Нобэлеўская прэмія|Нобэлеўскую прэмію]] ў хіміі за сваю працу ў [[1934]] годзе.
ДэўтэрДэўтэрый, разам з [[трыттрытый|трытыем]]ам, ёсьць вельмі карысным для рэакцыі [[ядзерны сынтэз|ядзернага сынтэзу]], з-за вялікага выхаду энэргіі пры рэакцыі D-T:
: <math>D + T \rightarrow {}^4He + n + 17,6MeV</math>
ДэўтэрДэўтэрый можа замяшчаць звычайны вадарод у малекулах вады і фармаваць [[цяжкая вада|цяжкую ваду]] (D<sub>2</sub>O).
Наяўнасьць дэўтэрадэўтэрыя ў [[зоркі|зорках]] ёсьць моцным аргумэнтам у падтрымку тэорыі [[Вялікі выбух|Вялікага выбуху]] (а няне іншых тэорыяў узьнікненьня [[Сусьвет|Сусьвету]]). [[Тэрмаядзерная рэакцыя|Тэрмаядзерныя рэакцыі]] ўнутры зорак зьнішчаюць дэўтэрдэўтэрый. І фізыкам пакуль невядомая натуральная рэакцыя або працэс, апрача самога Вялікага выбуху, які б у выніку ствараў дэўтэрдэўтэрый.
ДэўтэрДэўтэрый шырока ўжываецца ў тэхніцы і мэдыцыне. [[Канада]] зьяўляецца найбуйнейшым вытворцам дэўтэрадэўтэрыя на плянэце, каб забясьпечваць функцыяваньне свайго [[рэактар CANDU|рэактара CANDU]].
==Спасылкі==
| 