Кіляграм: розьніца паміж вэрсіямі

'''Кілягра́м'''  — адзінка [[маса|масы]], адна з асноўных адзінак [[сыстэма СІ|сыстэмы СІ]], скарачаецца як '''кг'''. Гэта маса міжнароднага ўзору (валік вышынёй 39  мм, выкананы са сплаву 90% [[Плятына|плятыны]] і 10% [[ірыд]]у), які захоўваецца ў [[Міжнароднае бюро мераў|Міжнародным бюро мераў]] у [[Сэўр]]ы, каля [[Парыж]]у. Узор кіляграму быў усталяваны Першай генэральнай канфэрэнцыяй мер у [[1889]] годзе. Першапачаткова ўзор быў прыроўнены да аднаго [[літар|літру]] [[вада|вады]] [[тэмпэратура]]й 4 градусы Цэльсія, пры нармальным [[атмасфэрны ціск|ціску]].

[[7 красавіка]] [[1795]] году грам быў абвешчаны ў [[Францыя|Францыі]] роўным абсалютнай вазе аб’ёму вады, якая можа зьмясьціцца ў кубе сотай часткі мэтра пры тэмпэратуры плаўленьня [[лёд]]у<ref>[http://smdsi.quartier-rural.org/histoire/18germ_3.htm «Decree on weights and measures»]. 7 April 1795.{{ref-fr}}</ref>. Панятак, які выкарыстоўваў пазначаны аб’ём вады для вызначэньня адзінкі вымярэньня масы, быў упершыню выказаны ангельскім філёзафам [[Джон Ўілкінз|Джонам Ўілкінзам]] у [[1668]] годзе<ref>[http://www.metricationmatters.com/docs/WilkinsTranslationLong.pdf «An Essay towards a Real Character and a Philosophical Language (Reproduction)»]. metrication matters</ref>.

[[Файл:Prototype mass drifts.jpg|міні|320пкс|Ваганьне масаў копіяў эталёну<ref>[http://www.french-metrology.com/en/feature/watt-balance.asp Watt balance]</ref>]]

Цяпер кіляграм  — адзіная адзінка СІ, якая вызначана пры дапамозе прадмета, які быў выраблены людзьмі. Усе астатнія адзінкі цяпер вызначаюцца з дапамогай [[фізыка|фізычных]] уласьцівасьцей і законаў.

У [[2005]] годзе была выдадзеная рэкамэндацыя №1 МККВ, якая ўхваляла дзеяньні па распрацоўцы новых вызначэньняў асноўных адзінак: кіляграму, [[ампэр]]у, [[кельвін]]а, і [[моль|моля]], якія былі заснаваныя на фундамэнтальных фізычных канстантах.<ref>[http://temperatures.ru/kelvin/kelvin.php?page=2 Разработка нового определения кельвина]{{ref-ru}}</ref> Таксама ў 2003 годзе міжнародная група дасьледнікаў з 8 краінаў, у тым ліку зь [[Нямеччына|Нямеччыны]], [[Аўстралія|Аўстраліі]], [[Італія|Італіі]] і [[Японія|Японіі]], пад кіраўніцтвам Нямецкай лябараторыі стандартаў (German standards laboratory) выдзе працы па перавызначэньні кіляграму як масы пэўнай колькасьці [[атам]]аў [[ізатоп]]а [[крэмній|крэмніякрэмн]]у-28<ref name="Эталён кг">[http://www.membrana.ru/articles/global/2003/06/03/164500.html Статья «Час от часу легче: эталон килограмма надо спасать», на membrana от 03.06.2003 г.]{{ref-ru}}</ref>. Другі праект пад назвай «Электронны кіляграм» распачаты ў [[2005]] годзе ў [[Нацыянльны інстытут стандартаў і тэхналёгіяў (ЗША)|Нацыянальным інстытуце стандартаў і тэхналёгіяў ЗША]] (NIST). Кіраўнік гэтага праекту Рычард Стайнэр сьцьвярджае, што над стварэньнем «электроннага кіляграму» ён працуе больш за 10 гадоў. Навукоўцы пад кіраўніцтвам доктара Стайнэра стварылі прыбор, які вымярае магутнасьць, неабходную для генэрацыі [[электрамагнітнае поле|электрамагнітнага поля]], з дапамогай якога можна ўзьняць адзін кіляграм масы. Зь яго дапамогай атрымалася вызначыць масу ў адзін кіляграм з дакладнасьцю да 99,999995%<ref name="Эталён кг"/><ref>[http://www.gzt.ru/science/2005/10/17/210628.html Статья «Электронный килограмм», опубликованная в «Газете» № 197 от 18.10.2005 г.]{{ref-ru}}</ref>.

Існуюць таксама прапановы вызначаць кіляграм праз фіксацыю [[пастаянная Плянка|пастаяннай Плянка]], падобна да таго, як напрыклад, велічыня [[мэтар|мэтра]] вызначаецца праз фіксацыю [[хуткасьць сьвятла|хуткасьці сьвятла]]. Улічваючы тое, што пытаньне пра зьмену вызначэньня кіляграма ўжо разглядаеццаразглядаелася (94th Meeting, 2005), ягонае разьвязаньне чакаецца на чарговым паседжаньні Генэральнай канфэрэнцыі па мерах і вагах ў 2011 годзе (23rd General Conference, 2007). Апроч іншых пастаянных, пастаянная Плянка можа стаць асновай для новага вызначэньня кіляграму (23rd General Conference, 2007). Магчымымі новымі вызначэньнямі могуць быць «''маса цела ў спакоі, чыя эквівалентная энэргія роўная энэргіі фатонаў, чыя частата роўная 135639274∙10^{135639274∙{{e|42}}} Гц''»<ref>Taylor, B. N.; Mohr, P. J. 1999, [http://www.iop.org/EJ/article/0026-1394/36/1/11/me9111.pdf «On the redefinition of the kilogram»], Metrologia Vol. 36 (1), P. 63-64, doi:10.1088/0026-1394/36/1/11 (патрэбная рэгістрацыя)</ref> або проста «''кіляграм вызначаецца так, што пастаянная Плянка роўная 6,62606896• 10^{{e|−34}} Дж•с''».

Заўвагі: замест гектаграму (100 кг) звычайна выкарыстоўваюць адзінку вымярэньня «[[цэнтнэр]]», замест мэгаграму (1000 кг)  — «[[тона]]».

У вызначэньнях магутнасьці [[ядзерная зброя|атамных бомбаў]] замест гігаграма выкарыстоўваецца кілятона, а замест тэраграма  — мэгатона.