Вікіпэдыя

Мікелянджэлё: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Xqbot (гутаркі | унёсак)
49 777 правак
д r2.7.3) (робат дадаў: mzn:میکل آنژ
афармленьне
Радок 1:
{{Мастак
| Імя = Мікелянджэлё Буанароці
| Партрэт = Michelango Portrait by Volterra.jpg
| Памер = 240пкс
| Апісаньне =
| Імя пры нараджэньні = Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni
| Дата нараджэньня = [[6 сакавіка]] [[1475]]
| Месца нараджэньня = [[Капрэзэ-Мікелянджэлё|Капрэзэ]], [[Флярэнтыйская рэспубліка]]
| Дата сьмерці = [[18 лютага]] [[1564]]
| Месца сьмерці = [[Рым]], [[Папская вобласьць]]
| Нацыянальнасьць = [[Італія|італьянец]]
| Грамадзянства =
| Заняткі = [[скульптура]], [[жывапіс]], [[архітэктура]], [[паэзія]]
| Вучоба =
| Плынь =
| Працы = «Страшэнны суд», мармуравая [[статуя Давыда]], [[П’ета (Мікелянджэлё)|П’ета]], [[Майсей (Мікелянджэлё)|Майсей]], фрэскі [[столь Сыкстынскай капэлы|столі Сыкстынскай капэлы]],
}}
'''Мікеля́нджэлё ды Лядо́віка Буанаро́ці Сымо́ні''' ({{мова-it|Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni}}; [[6 сакавіка]] [[1475]], [[Капрэзэ-Мікелянджэлё|Капрэзэ]], [[Флярэнтыйская рэспубліка]] — [[18 лютага]] [[1564]], [[Рым]], [[Папская вобласьць]]) — выбітны [[Італія|італьянскі]] [[Скульптура|скульптар]], [[жывапіс]]ец, [[Архітэктура|архітэктар]], [[Паэзія|паэт]], вядомы прадстаўнік мастацтва эпохі [[Адраджэньне|Адраджэньня]]. Вучань мастакоў братоў Гірляндаё ([[1488]]—[[1490]]).
Радок 25:
=== Дзіцячыя гады ===
[[Файл:Atto di nascita Michelangelo.jpg|міні|200пкс|Копія запісу аб нараджэньні Мікелянджэлё]]
Мікеланджэлё Буанароці нарадзіўся [[6 сакавіка]] [[1475]] году ў вёсцы [[Капрэзэ-Мікелянджэлё|Капрэзэ]], якая зараз месьціцца ў правінцыі [[Арэцца]], дзе ягоны бацька, Лядовіка Буанароці ({{мова-it|Lodovico Buonarroti|скарочана}}), быў у той час 169-ым [[падэста]]м{{зноска|Tolnay|1943|Tolnay|с=11}}. На працягу некалькіх пакаленьняў прадстаўнікі роду Буанароці Сымоні былі дробнымі банкірамі Флярэнцыі, але Лядовіка не атрымалася захаваць фінансавы стан банка, таму ён час ад часу займаў дзяржаўныя пасады<ref name="brit">{{Спасылка|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/379957/Michelangelo/ |загаловак=Michelangelo |выдавеец=Encyclopædia Britannica |мова= en |accessdate=18 студзеня 2012}}</ref>{{зноска|Брион|2002|Брион|с=6}}. Згодна з запісам Лядовіка, які захоўваецца ў музэі «[[Каза Буанароці]]» ў [[Флярэнцыя|Флярэнцыі]], Мікеляньнёля нарадзіўся «''ў панядзелак раніцаю, за 4 або 5 гадзінаў да сьвітанку''». У гэтым рэестры таксама пазначана, што хрысьціны адбыліся [[8 сакавіка]] ў царкве Сан-Джавані-ды-Капрэзэ.
|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/379957/Michelangelo/
|загаловак=Michelangelo
|выдавеец=Encyclopædia Britannica
|мова= en
|accessdate=18 студзеня 2012}}</ref>{{зноска|Брион|2002|Брион|с=6}}. Згодна з запісам Лядовіка, які захоўваецца ў музэі «[[Каза Буанароці]]» ў [[Флярэнцыя|Флярэнцыі]], Мікеляньнёля нарадзіўся «''ў панядзелак раніцаю, за 4 або 5 гадзінаў да сьвітанку''». У гэтым рэестры таксама пазначана, што хрысьціны адбыліся [[8 сакавіка]] ў царкве Сан-Джавані-ды-Капрэзэ.
 
Маці Мікелянджэлё была Франчэска ды Нэры дэль Мініята ды Сіена ({{мова-it|Francesca di Neri del Miniato di Siena|скарочана}})<ref name="cc">{{кніга|аўтар =Charles Clément. |загаловак =Michelangelo |выдавецтва =S. Low, Marston, Searle, & Rivington, ltd. |год =1892 |старонкі=5 |спасылка =http://books.google.com.ua/books/about/Michelangelo.html?id=G-sDAAAAYAAJ&redir_esc=y}} {{ref-en}}</ref>. Празь месяц пасьля нараджэньня сына, у Лядовіка скончыўся тэрмін знаходжаньня на пасадзе падэсты, і сям’я вярнулася ў [[Флярэнцыя|Флярэнцыю]], а хлопчыка, паколькі ў Франчэскі былі праблемы са здароўем{{зноска|Брион|2002|Брион|с=9}}, аддалі карміцельцы зь сяла [[Сэтыньняна]], недалёка ад Флярэнцыі. Там быў разьмешчаны маёнтак Буанароці (зараз — «[[Віла Мікелянджэлё]]»), а таксама невялікі кар’ер мармуру й фэрма<ref name="cc"/>. Хлопчык жыў у сям’і карміцелькі, жонкі муляра, і праводзіў шмат часу ў кар’еры.
Радок 37 ⟶ 32:
{{Цытата|з малака сваёй карміцелькі я дастаў разец і малаток, якім я раблю статуі.}}
 
Мікелянджэлё быў другім сынам Лядовіка. [[Фрыц Эрпэлі]] прыводзіць гады нараджэньня братоў: Ліянарда ({{langмова-it|Lionardo|скарочана}}) — [[1473]] год, Буанарота ({{мова-it|Buonarroto|скарочана}}) — [[1477]] год, Джавансымонэ ({{мова-it|Giovansimone|скарочана}}) — [[1479]] год і Джызмонда ({{мова-it|Gismondo|скарочана}}) — [[1481]] год. У тым жа [[1481]] годзе памерла маці, а ў [[1485]] годзе, праз чатыры гады пасьля ейнай сьмерці, Лядовіка ажаніўся зноўку. Мачахай Мікелянджэлё стала Люкрэцыя Ўбальдыні{{зноска|Роллан|1992|Роллан|с=91}}. Неўзабаве Мікелянджэлё аддалі ў школу Франчэска Галятэа да Урбіна ({{мова-it|Francesco Galatea da Urbino|скарочана}}) ў Флярэнцыі. Хлопец не праяўляў асаблівай цікавасьці да навучаньня, а аддаваў перавагу стасункам з мастакамі й перамалёўцы царкоўных іконаў і фрэсак{{зноска|Condivi|1999|Condivi|с=9}}.
 
Вядома, што Лядовіка ганарыўся сваім шляхетным паходжаньнем, бо род Буанароці-Сымоні прэтэндаваў на крэўнае сваяцтва з маркграфіняй [[Матыльда (маркграфіня Тасканская)|Матыльдай Каноскай]]{{зноска|Вазарі|1970|с=297}}, хоць і няма дастатковых дакумэнтальных дадзеных для пацьверджаньня гэтага. [[Асканіё Кондыві]] сьцьвярджаў, што сам Мікелянджэлё ў гэта верыў, успамінаючы аб шляхетным паходжаньні роду ў сваіх лістах да пляменьніка Ліянарда{{зноска|Condivi|1999|Condivi|с=5}}. Паводле [[Ўільям Ўолес (мастацтвазнавец)|Ўільяма Ўолеса]], вызначальным зьяўляецца тое, што<ref>William E. Wallace, ''[http://www.amazon.com/Michelangelo-Artist-Man-his-Times/dp/0521111994 Michelangelo: The Artist, the Man, and his Times]'', Cambridge University Press {{ref-en}}</ref>:
Радок 45 ⟶ 40:
[[Файл:Michelangelo Buonarroti - Codex Vallardi 2491 r.jpg|міні|150пкс|зьлева|«Граф Каноскі» (малюнак Мікелянджэлё)]]
[[Файл:Studio romanelli, sa cesare zocchi, michelangelo giovane scolpisce la testa di fauno 04.JPG|міні|150пкс|[[Чэзарэ Дзоччы]]. «Юны Мікелянджэлё высякае „[[Галава фаўна|Галаву фаўна]]“» ''(страчана)'']]
У [[1488]] годзе трынаццацігадовы Мікелянджэлё стаў вучнем у майстэрні [[Дамэніка Гірляндаё|братоў Гірляндаё]]. Спачатку бацька быў супраць такой «нешляхетнай» кар’еры, але неўзабаве падпісаў кантракт з [[Дамэніка Гірляндаё]], паводле якога апошні абавязваўся аплачваць працу Мікелянджэлё{{зноска|Вазарі|1970|с=299}}. Тут хлопец атрымаў магчымасьць азнаёміцца ​​з асноўнымі матэрыяламі й тэхнікай, да гэтага ж пэрыяду належаць ягоныя алоўкавыя копіі твораў флярэнтыйскіх мастакоў, як то [[Джота ды Бандонэ|Джота]] й [[Мазачыё]]; ужо ў гэтых копіях выявілася характэрнае для Мікелянджэлё скульптурнае бачаньне формаў<ref>{{Спасылка|url=http://www.mikelangelo.ru/txt/1skulptor.shtml |загаловак=Скульптура — сьветач жывапісу |мова= ru|accessdate=20 студзеня 2012}}</ref>. Да гэтага ж пэрыяду адносіцца ягоная карціна «[[Мукі Сьвятога Антонія (Мікелянджэлё)|Мукі Сьвятога Антонія]]» (копія гравюры [[Мартын Шангаўэр|Мартына Шангаўэра]]).
|url=http://www.mikelangelo.ru/txt/1skulptor.shtml
|загаловак=Скульптура — сьветач жывапісу
|мова= ru
|accessdate=20 студзеня 2012}}</ref>. Да гэтага ж пэрыяду адносіцца ягоная карціна «[[Мукі Сьвятога Антонія (Мікелянджэлё)|Мукі Сьвятога Антонія]]» (копія гравюры [[Мартын Шангаўэр|Мартына Шангаўэра]]).
 
Ужо праз год Мікелянджэлё стаўся вучнем [[Бэртольда ды Джавані]], які быў вучнем [[Данатэльлё]]. Ягоная праца ў садзе скульптураў [[Лярэнца Мэдычы|Лярэнца Цудоўнага]], прыцягнула ўвагу апошняга, і ў [[1490]] годзе хлопец пасяліўся ў палацы Мэдычы, застаючыся там да сьмерці Лярэнца ў [[1492]] годзе. Тут ён пазнаёміўся і меў шанец мець стасункі зь філёзафамі [[плятонаўская акадэмія|плятонаўскай акадэміі]], як то [[Марсыліё Фічына]], [[Анджэлё Паліцыяна]], [[Джавані Піка дэля Мірандаля|Піка дэля Мірандала]] і іншымі. Таксама ён пасябраваў з [[Леў X (папа рымскі)|Джавані]], другім сынам Лярэнца, будучым папам Львом X, і [[Клімэнт VII (папа рымскі)|Джуліё Мэдычы]], пазашлюбным сынам [[Клімэнтам VII (папа рымскі)|Джуліяна Мэдычы]], будучым папам Клімэнтам VII{{зноска|Wallace|2010|Wallace|с=30}}. Сярод ягоных першых вядомых скульптурных працаў — «[[Галава фаўна]]», вырабленная з мармуру, і якая на сёньняшні дзень не захавалася, рэльефы «[[Бітва кентаўраў]]» і «[[Мадонна ля лесьвіцы]]», вырабленная з мармуру. У [[1492]]—[[1493]] гады Мікелянджэлё працаваў над «[[Расьпяцьце (Мікелянджэлё)|Расьпяцьцем]]», якая была вырабленная з дрэва й знаходзіцца ў царкве [[Санта-Сьпірыта]] ў [[Флярэнцыя|Флярэнцыі]].
 
Вядома, што ў той час [[П’етра Тарыджана|П’етра Тарыджана дэі Тарыджані]], які таксама быў вучнем Бэртольда, пасварыўшыся зь Мікелянджэлё, ударам у твар зламаў насавую косьць хлопцу<ref name="se">{{Спасылка|url=http://arthistory.about.com/b/2008/07/27/will-the-real-michelangelo-please-stand-up.htm |загаловак=Will the Real Michelangelo Please Stand Up? |дата=27 ліпеня 2008 |аўтар=Shelley Esaak |мова= en |accessdate=20 студзеня 2012}}</ref>.
|url=http://arthistory.about.com/b/2008/07/27/will-the-real-michelangelo-please-stand-up.htm
|загаловак=Will the Real Michelangelo Please Stand Up?
|дата=27 ліпеня 2008
|аўтар=Shelley Esaak
|мова= en
|accessdate=20 студзеня 2012}}</ref>.
 
==== «Бітва кентаўраў» ====
[[Файл:Michelangelo, centauromachia, 1492 ca. 01.JPG|міні|200пкс|«[[Бітва кентаўраў]]»]]
Рэльеф «[[Бітва кентаўраў]]» адлюстроўвае сцэну з грэцкага міту пра [[ляпіфы|бітву людзей-ляпіфаў з кентаўрамі]], якія напалі на іх падчас вясельнага банкету. Сюжэт быў прапанаваны Анджэлё Паліцыяна, а ягонай сутнасьцю ёсьць перамога цывілізацыі над варварствам. Паводле міту ляпіфаў перамаглі, аднак у інтэрпрэтацыі Мікелянджэлё вынік бітвы не зусім ясны й нават не важны. Гэтая скульптура вылучаецца тым, што гэта ёсьць першай ягонай працай [[разец (інструмэнт)|разцом]]. На думку [[Эрык Шыльляна|Эрыка Шыльляна]], гэта — першая з завершаных «няскончаных», то бок з выкарыстаньнем тэхнікі «[[non finito]]», скульптураў Мікелянджэлё{{Зноска|Scigliano|2005|Scigliano|с=45}}. Гэта таксама была апошняя праца Мікелянджэлё пад патранатам Лярэнца Цудоўнага.
Гэта таксама была апошняя праца Мікелянджэлё пад патранатам Лярэнца Цудоўнага.
 
==== «Расьпяцьце» ====
Драўлянае «[[Расьпяцьце (Мікелянджэлё)|Расьпяцьце]]» было створана ў [[1492]] або [[1493]] годзе, але ўжо пасьля сьмерці Лярэнца. Менавіта ў гэты час Мікелянджэлё пачаў анатамічныя штудыі ў шпіталі пры кляштары Санта-Марыя-дэль-Санта-Сьпірыта ({{мова-it|Santa Maria del Santo Spirito|скарочана}}), што можна зьвязаць з тым, што ўкрыжаваны [[Ісус Хрыстос|Хрыстос]] адлюстраваны аголеным. Некаторы час «Расьпяцьце» захоўвалася ў музэі [[Каза Буанароці]], цяпер — у царкве [[Санта-Сьпірыта]]. Аўтарства Мікелянджэлё не было несумненным, і дыскусіі працягваліся амаль 40 гадоў, але ў [[2001]] годзе яно пацьвердзілася дасьледчыкамі<ref>{{Спасылка |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/1444780.stm |загаловак=Crucifix 'confirmed' as a Michelangelo |дата=18 ліпеня 2001 |выдавец=BBC News |мова=en |accessdate=20 студзеня 2012 }}</ref>.
|загаловак=Crucifix 'confirmed' as a Michelangelo
|дата=18 ліпеня 2001
|выдавец=BBC News
|мова=en
|accessdate=20 студзеня 2012 }}</ref>.
 
Гэты пэрыяд ёсьць часам гарачых прамоваў манаха [[Джыраляма Саванароля|Джыраляма Савонароля]], які пагражаў Флярэнцыі «акрываўленым мячом Госпада». Пад гэтым уплывам у [[1491]] годзе старэйшы брат Мікелянджэлё, Ліянарда, далучыўся да [[Дамініканцыордэн дамініканаў|дамініканцаў]]{{Зноска|Роллан|1992|Роллан|с=92 —93}}. [[Лярэнца Мэдычы|Лярэнца Цудоўны]] памёр [[9 красавіка]] [[1492]] году. Мікелянджэлё, застаўшыся без апекуна, некаторы час пажыў зь сям’ёй, але [[20 студзеня]] [[1494]] году ён вярнуўся ў палац Мэдычы, ужо пад эгідай старэйшага сына й спадчыньніка Лярэнца Мэдычы — [[П’ера ды Лярэнца Мэдычы|П’ера]]. Да гэтага пэрыяду таксама адносіцца статуя «[[Гэркулес (Мікелянджэлё)|Гэркулес]]», якая была выраблена з мармуру, а на наш час не захавалася, і «Сьнежны волат». Замова апошняй працы быў ідэяй кардынала [[Бэрнарда Давіцы]], якую падтрымаў [[П’ера ды Лярэнца Мэдычы|П’ера]].
 
Сярод дасьледчыкаў няма адзінага меркаваньня адносна таго, каго выявіў Мікелянджэлё у сваёй сьнежнай скульптуры. Напрыклад, на думку Антоніё Фарчэліна ({{мова-it|Antonio Forcellino|скарочана}}) гэта быў прататып «Гэркулесу»<ref>Antonio Forcellino, ''[http://www.amazon.com/Michelangelo-Tormented-Life-Antonio-Forcellino/dp/0745640052 Michelangelo: A Tormented Life]'', Polity, 2009 {{ref-en}}</ref>. Джэймз Хол ({{мова-en|James Hall|скарочана}}) лічыць, што гэта павінна была быць «Мадонна»<ref>James Hall, ''[http://www.amazon.com/Michelangelo-Reinvention-Human-Body-James/dp/0374208832 Michelangelo and the Reinvention of the Human Body]'', Farrar, Straus and Giroux, 2005 {{ref-en}}</ref>.
Радок 85 ⟶ 64:
=== Першае падарожжа ў Рым ===
[[Файл:Michelangelo Bacchus.jpg|міні|160пкс|«[[Бакх (Мікелянджэлё)|Бакх]]»]]
Неўзабаве палітычная сытуацыя ў Флярэнцыі стала спакайнейшай, і Мікелянджэлё вярнуўся дадому, але, не атрымліваючы замоваў ад новай улады, зноўку пачаў працаваць на Мэдычы{{Зноска|Tolnay|1943|Tolnay|с=24 —25}}. Паводле Кандыві, менавіта ў гэты час [[Лярэнца ды П’ерфранчэска дэ Мэдычы]] замовіў яму статую «[[Ян Хрысьціцель (Мікелянджэлё)|Маладога Яна Хрысьціцеля]]», а таксама статую «[[Амур, які сьпіць]]», якая зараз страчана, але з умовай гэтак «апрацаваць» твор, каб мець магчымасьць прадаць яго даражэй чым антычны{{Зноска|Condivi|1999|Condivi|с=19 —20}}. Пакупніком гэтай скульптуры стаў кардынал [[Рафаэль Рыярыё]], які заўважыў падробку, але быў настолькі ўражаны майстэрствам працы, што запрасіў хлопца ў [[Рым]]. Дваццаціаднагадовы Мікелянджэлё прыехаў у вечны горад [[25 чэрвеня]] [[1496]] году{{Зноска|Tolnay|1943|Tolnay|с=26 —28}}, і прабыў там наступныя пяць годгадоў.
 
==== «Бакх» ====
Радок 107 ⟶ 86:
Вобраз [[Давыд]]а быў традыцыйным у Флярэнцыі. [[Данатэльлё]] й [[Вэрок’ё]] стварылі бронзавыя скульптуры юнака, які цудам забіў волата, галава якога ляжыць каля ног біблейскага героя. Мікелянджэлё ж вырашыў адлюстраваць момант напярэдадні бою. Давыд стаіць зь перакінутай праз плячо [[прашча]]й, у левай руцэ сьціскае камень. Правая частка фігуры напружаная, а левая крыху паралізаваная, як у атлета, гатовага да дзеяньня. Вобраз Давыда мае асаблівы сэнс для флярэнтыйцаў, таму скульптура Мікелянджэлё прыцягнула ўсеагульную ўвагу.
 
«Давыд» стаў сымбалем вольнай і палкай рэспублікі, гатовай перамагчы любога ворага. Калясальная фігура вышынёй 5,17 мэтраў<ref>{{Спасылка |url=http://graphics.stanford.edu/projects/mich/more-david/more-david.html |загаловак=We finish scanning the David|аўтар=Marc Levoy |дата=28 сакавіка 1999 |accessdate=20 студзеня 2012 |мова=en}}</ref>, павінна была стаяць у [[Сабор Санта Марыя дэль Ф’ёрэ|саборы]], аднак месца там апынулася неадпаведным для ейнай грамадзкай ролі, таму камітэт грамадзянаў пастанавіў, што скульптура павінна ахоўваць галоўны ўваход у будынак урада, [[Паляцца Вэк’ё]], перад якім цяпер знаходзіцца ейная копія.
|загаловак=We finish scanning the David
|аўтар=Marc Levoy
|дата=28 сакавіка 1999
|accessdate=20 студзеня 2012
|мова=en }}</ref>, павінна была стаяць у [[Сабор Санта Марыя дэль Ф’ёрэ|саборы]], аднак месца там апынулася неадпаведным для ейнай грамадзкай ролі, таму камітэт грамадзянаў пастанавіў, што скульптура павінна ахоўваць галоўны ўваход у будынак урада, [[Паляцца Вэк’ё]], перад якім цяпер знаходзіцца ейная копія.
 
Гэтак жа як Давыд уступіў у бой з [[Галіяф]]ам, гэтак і дваццацісямігадовы Мікелянджэлё стаў да бою з глыбай мармуру, якая павінна была стаць «Давыдам»{{Зноска|Wallace|2010|Wallace|с=16 —17}}. Гэта можна растлумачыць як супрацьпастаўленьне сілы й прыладаў скульптара й ягонага тварэньня, гэта значыць інтэлекту Мікелянджэлё-скульптара й фізычнай сілы Давыда{{Зноска|Ryan|1998|Ryan|с=504}}.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Мікелянджэлё»