PzKpfw IV: розьніца паміж вэрсіямі

|Хуткасьць па перасечанай мясцовасцімясцовасьці = 16

|Пераадольваемая сьценка = 0.,6

|Пераадольваемы роў = 2.,2

|Пераадольваемы брод = 1.,2

'''Panzerkampfwagen IV''' (PzKpfw IV, Pz. IV; ПанцэркампфвагэнПанцэркампфваґэн IV) — нямецкі [[сярэдні танк]] перыяду [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]. Самы масавы танк вэрмахта (усяго выпушчана 8686 машын), выпускаўся сэрыйна ў некалькіх мадыфікацыях з 1937 па 1945 год. Пастаянна ўзмацняючаяся ўзбраеньне і браняваньне танка ў большасьці выпадкаў дазваляла PzKpfw IV эфэктыўна процістаяць машынам суперніка аналягічнага кляса.

Па ўмовах [[Вэрсальская мірная дамова 1919 году|Вэрсальскай мірнай дамовы]], пацярпелай паразу ў [[Першая сусьветная вайна|Першай суьсветнайсусьветнай вайне]] Нямеччыне было забароненае мець [[бранетанкавыя войскі]], за выключэньнем малаважнай колькасьці [[бронеаўтамабіль|бронеаўтамабіляў]] для патрэб паліцыі. Але нягледзячы на гэта, ужо з [[1925]] года Кіраваньнем узбраеньняў рейхсвэрарэйхсвэра ў таямніцы вяліся працы па стварэньні танкаў. Да пачатку 1930-х гадоў гэтыя распрацоўкі не захадзілі далей пабудовы прататыпаў, як з-за недастатковых характарыстак апошніх, так і з-за слабасціслабасьці прамысловасьці Нямеччыны таго пэрыяду. Тым не менш, да сярэдзіны 1933 года гэрманскім канструктарам атрымалася стварыць першы свой сэрыйны танк — [[PzKpfw I]] і на працягу 1933—1934 гадоў пачаць яго сэрыйную вытворчасцьвытворчасьць. Pz.Kpfw.PzKpfw I, з яго кулямётным узбраеньнем і павозкай з двух чалавек, разглядаўся толькі як пераходная мадэль на шляху да будаўніцтва больш дасканалых танкаў. Распрацоўка двух з іх пачалася яшчэ ў [[1933]] годзе — больш магутны «пераходны» танк, будучы [[PzKpfw II]] і паўнавартасны баявы танк, будучы [[PzKpfw III]], узброены 37-мм гарматай, прызначанай у асноўным для дужаньня з іншай бронетэхнікай.

З-за першапачатковых абмежаваньняў узбраеньня [[PzKpfw III]], было вырашана ў дадатак да яго стварыць танк агнявой падтрымкі, з больш дальнабойнай гарматай з магутным [[аскепкавы снарад|аскепкавым снарадам]], здольным пашкодзіць процітанкавую абарону за межамі дасяжнасцідасяжнасьці іншых танкаў. У студзені [[1934]] года Кіраваньнем узбраеньняў быў арганізаваны конкурс праектаў на стварэньне машыны такога класа, чыя маса не перавышала бы 24 тоны. Паколькі працы па бронетэхніцы ў Нямеччыне ў той перыяд усё яшчэ вяліся ў таямніцы, новаму праекту, як і астатнім, было прысвоена кодавае найменненайменьне «машына камандзіра батальёна» (ням. Bataillonsfuhrerwagen, звычайна скарачанае да B.W.). З самога пачатку распрацоўкай праектаў на конкурс заняліся фірмы «Рэйнмэталл» і «Крупп», пазьней да іх далучыліся «ДаймлэрДаймлер-Бэнц» і M.A.N. На працягу наступных 18 месяцаў свае распрацоўкі прадставілі ўсе фірмы, а праект «Рэйнмэталл» пад пазначэннемпазначэньнем [[VK 2001(Rh)]] быў у 1934—1935 гадах нават выраблены ў мэтале ў выглядзе прататыпа.

Усе прадстаўленыя праэктыпраекты мелі хадавую частку з шахматным разьмяшчэньнем апорных коўзанак вялікага дыяметра і адсутнасьцю падтрымліваючых коўзанак, за выключэньнем усё таго жа [[VK 2001(Rh)]], у цэлым убраўшага хадавую частку са зблакірваннымі парамі апорнымі коўзанкамі малога дыяметра і бартавымі экранамі ад дасьведчанага [[Цяжкі танк|цяжкага танка]] [[Neubaufahrzeug|NbFz]]. Лепшым з іх у выніку быў прызнаны праект «Крупп» — '''[[VK 2001(K)]]''', але Кіраваньне ўзбраеньняў не задавальняла яго [[Рысора|рысорная]] [[падвеска]], якую яны патрабавалі замяніць больш дасканалай [[тарсіён|тарсіённай]]най. Аднак «Крупп» настаяла на ўжываньні хадавой часткі са зблакаванымі парамі коўзанк сярэдняга дыяметра на рысорнай падвесцы, запазычанай у [[PzKpfw III]] яе жа распрацоўкі. Каб пазбегнуцьпазьбегнуць непазбежныхнепазьбежных пры перапрацоўцы праекту пад тарсіённую падвеску затрымак з пачаткам вытворчасьці востра неабходнага войску танка, Кіраваньне ўзбраеньняў было змушанае пагадзіцца на прапанову «Крупп»<ref>Panzerkampfwagen IV Medium Tank 1936—1945</ref>. Пасьля дапрацоўкі праекту, «Крупп» атрымала замову на вытворчасцьвытворчасьць предсэрыйнайпрэдсэрыйнай партыі новага танка, да таго часу атрымалага пазначэньне '''«браняваная машына з 75-мм гарматай»''' або, па скразной сістэме пазначэньняў, прынятых у то час, ''«эксперыментальны ўзор 618»'' (Versuchskraftfahrzeug 618 або ''[[VK 618]]''). З красавіка [[1936]] году, танк набыў сваё канчатковае пазначэньне — '''Panzerkampfwagen IV''' або '''PzKpfw IV'''. Акрамя гэтага, яму быў прысвоены азначнік ''VK 222'', які раней належыў [[PzKpfw II]].

=== Panzerkampfwagen IV Ausf.A  ===

Першыя некалькі PzKpfw IV «вопытнай» сэрыі былі вырабленыя ў [[1936]]—[[1937]] гадах на заводзе «[[Friedrich Krupp AG Hoesch-Krupp|Круп]]» у [[Эсэн]]е. Сэрыйны жа выпуск першай сэрыі, '''1.Serie/B.W.''', быў пачаты ў кастрычніку 1937 года на заводзе «Круп-Грузон» у [[Магдэбург]]у. Усяго да сакавіку [[1938]] года было выпушчана 35 танкаў гэтай мадэфікацыі, пазначалых як '''Panzerkampfwagen IV Ausfuhrung A''' ('''«мадэль А»'''). Па адзінай сістэме пазначэньняў гэрманскай бронетэхнікі танк атрымаў азначнік '''SdKfz 161'''. Танкі ''Ausf.A'' шмат у чым усё яшчэ з'яўляліся предсэрыйнымипрэдсэрыйными машынамі і неслі супрацькульнае браняваньне, якое не перавышала 15—20 мм і слаба абароненыя прыборы назіраньня, асабліва ў камандзірскай вежцы<ref name="barätinskij">М. Барятинский. — Сярэдні танк Panzer IV -Масква. — Мадэліст-канструктар, 1999год1999</ref>. Разам з тым, на ''Ausf.A'' ужо былі вызначаныя асноўныя канструктыўныя асаблівасьці PzKpfw IV, і хоць у наступным танк шмат разоў падвяргаўся мадэрнізацыі, зьмены ў асноўным зводзіліся да ўсталёўкі больш магутнага браняваньня і ўзбраеньня, альбо да непрынцыповай пераробкі асобных вузлоў.

=== Panzerkampfwagen IV Ausf.B  ===

Адразу пасляпасьля заканчэньня вытворчасьці першай сэрыі, «Круп» прыступіла да вытворчасьці палепшанай — 2.Serie/B.W. або Ausf.B. Найболей вонкава прыкметным адрозненьнемадрозьненьнем танкаў гэтай мадэфікацыі была прамая верхняя лабавая пліта, без выбітнай «рубкі» механіка-кіроўцы і з ліквідацыяй [[курсавы кулямёт|курсавога кулямёта]], які быў заменены назіральным прыборам і амбразурай для стральбы з асабістай зброі. Палепшаная была і канструкцыя назіральных прыбораў, першым чынам камандзірскай вежкі, атрымалай бранявыя засланкі, і назіральнага прыбора механіка-кіроўцы. Па іншых дадзеных жа, новая камандзірская вежка была ўведзеная ўжо падчас вытворчасьці, так што частка танкаў Ausf.B несла камандзірскую вежку старога тыпу. Дробныя зьмены кранулі і пасадкавыя люкі і розныя амбразуркі. Лабавае браняваньне на новай мадэфікацыі было даведзена да 30 мм. Танк атрымаў таксама больш магутны рухавік і новую 6-хуткасную [[скрынка перадач|скрынку перадач]], што дазволіла істотна падняць яго максімальную хуткасьць, прычым яго запас ходу таксама ўзрос. Разам з тым, боекамплект Ausf.B скараціўся да 80 снарадаў да гарматы і 2700 кулямётных патронаў, замест, адпаведна, 120 і 3000 на Ausf .A. «Круп» была дадзена замова на вытворчасцьвытворчасьць 45 танкаў Ausf .B, але з-за недахопа камплектавалых, рэальна з красавіка па верасень 1938 года было выраблена толькі 42 машыны гэтай мадэфікацыі.

=== Panzerkampfwagen IV Ausf.C  ===

[[ImageФайл:Bundesarchiv Bild 183-J08365, Ausbildung, Überrollen durch Panzer.jpg|thumb|300px|Panzer IV Ausf. C]]

Першай параўнальна масавай мадыфікацыяй стала 3.Serie/B.W. або Ausf.C. У параўнаньні з Ausf.B, зменызьмены ў ёй былі малаважныя — вонкава абедзвеабедзьве мадэфікацыі адрозныя толькі па наяўнасцінаяўнасьці браняванага кажуха ствала спаранага кулямёта. Астатнія зьмены звялісязьвяліся з-за замены рухавіка HL 120TR на HL 120TRM той жа магутнасьці, а таксама пачатку ўсталёўкі на часткі танкаў адбойніака пад ствалом гарматы, для адгібаньня размешчанайразьмешчанай на корпусе антэны пры павароце вежы. Усяго было замоўлена 300 танкаў гэтай мадыфікацыі, але ўжо ў сакавіку 1938 года замова быў скарочана да 140 адзінак, у выніку чаго з верасняверасьня 1938 года па жнівень 1939 года было выраблена, па розных дадзеных, 140, альбо жа 134 танка, тады як 6 шасі былі перададзеныя для пераробкі ў мостаўкладчыкі.

=== Panzerkampfwagen IV Ausf.D  ===

Машыны наступнай мадэфікацыі, Ausf.D, выпускаліся двума сэрыямі — 4.Serie/B.W. і 5.Serie/B.W. Найболей прыкметнай вонкавай зьменай стаў зварот да ламанай верхняй лабавой пліты корпуса і [[курсавы кулямёт|курсавому кулямёту]], які атрымаў узмоцненую абарону. Унутраная маска гарматы, якая апынулася адчувалай для пырсак свінцусьвінцу пры кулявых трапленьнях, была замененая вонкавай. Таўшчыня бартавой і кармавой брані корпуса і вежы была даведзеная да 20 мм. У студзені 1938 года «Круп» атрымала замову на вытворчасцьвытворчасьць 200 машын 4.Serie/B.W. і 48 машын 5.Serie/B.W., але падчас вытворчасьцяў, з кастрычніка 1939 па травень 1941 года, як танкі былі скончаныя толькі 229 з іх, тады як астатнія 19 былі вылучаныя для пабудовы спэцыялізаваных варыянтаў. Частка танкаў Ausf.D познягапозьняга выпуску была выпушчаная ў «трапічным» варыянце, з дадатковымі вентыляцыйнымі адтулінамі ў маторным аддзяленьні.

=== Panzerkampfwagen IV Ausf.E  ===

[[Файл:Bundesarchiv Bild 101I-770-0280-20, Jugoslawien, Panzer IV.jpg|thumb|300px|Pz.Kpfw.PzKpfw IV Ausf.E. ЮгоаславіяЮгаславія, 1941 год]]

З'яўленнеяўленьне новай мадэфікацыі, 6.Serie/B.W. або Ausf.E, было выклікана першым чынам недастатковасьцю бранявой абароны машын раньніх сэрый, прадэманстраванай яшчэ падчас Польскай кампаніі. На Ausf.E, таўшчыня ніжняй лабавай пліты была даведзеная да

50 мм, акрамя гэтага стала стандартнай усталёўка дадатковых 30-мм пліт над верхняй лабавой і 20-мм — над бакавымі плітамі, хоць на малаважнай частцы танкаў раньніх выпускаў дадатковыя 30-мм пліты не ўсталёўваліся. Бранявая абарона вежы, разам з тым, засталася ранейшай — 30 мм для лабавай пліты, 20 мм для бартавых і кармавы пліт і 35 мм для маскі гарматы. Была ўведзеная новая камандзірская вежка, з таўшчынёй вертыкальнага браняваньня ад 50 да 95 мм. Быў таксама паменшаны нахіл кармавой сценкісьценкі вежы, зараз вырабляючаяся з суцэльнага ліста, без «наплыву» для вежкі, а на машынах познягапозьняга выпуску да кармы вежы стаў мацавацца небранаваная скрыня для снараджэньня. Акрамя гэтага, танкі Ausf.E адрознівалісяадрозьніваліся яшчэ — новым назіральным прыборам кіроўцы, спрошчанымі кіроўнымі і накіроўвалымі коламі, палепшанай канструкцыяй розных люкаў і назіральных лючкоў і ўводам вежавага вентылятара. Замова на шостую серыю PzKpfw IV склаў 223 адзінкі і быў выкананы ў поўным аб'ёме ў перыяд з верасьня 1940 па красавік 1941 года, раўналежна з вытворчасьцю танкаў Ausf .D.

=== Panzerkampfwagen IV Ausf.F  ===

Экранаваньне дадатковай бранёй, ужывалае на папярэдніх мадыфікацыях, было нерацыянальным і разглядалася толькі як часавае рашэньне, што і стала прычынай з'яўленьня наступнай мадыфікацыі, 7.Serie/B.W. або Ausf.F. Замест ужываньня навясной брані, таўшчыня лабавай верхняй пліты корпуса, лабавай пліты вежы і маскі гарматы была даведзеная да 50 мм, а таўшчыня бартоў корпуса і бартоў і кармы вежы — да 30 мм. Ламаная верхняя лабавая пліта корпуса была ізноў замененая прамой, але гэтым разам з захаваньнем курсавога кулямёта, а бартавыя люкі вежы атрымалі падвойныя створкі. У сувязі з тым, што маса танка пасьля занесеных змензьмен вырасла на 21 % у параўнаьнніпараўнаньні з Ausf.A, для паніжэньня ўдзельнага ціску на грунт былі ўведзеныя шырэйшыя гусеніцы. Іншыя, меней прыкметныя зменызьмены, уключалі ўводзіны вентыляцыйных паветразаборнікаў у сярэднім лабавым лісьце для астуджэнняастуджэньня тормазаў, іншае размяшчэннеразьмяшчэньне глушыцеляў і злёгкузьлёгку змененыязьмененыя ў сувязі з патаўшчэннемпатаўшчэньнем броні назіральныя прыборы і ўсталёўку курсавога кулямёта. На мадыфікацыі Ausf.F да вытворчасцівытворчасьці PzKpfw IV упершыню падлучыліся іншыя фірмы, акрамя «Круп». Апошняя атрымала першую замову на 500 машын сёмай сэрыіі, пазнейпазьней замовы на 100 і 25 адзінак атрымалі фірмы «Вомаг» і «Нібэлунгэнвэрке». З гэтай колькасьці, з красавіка 1941 года па сакавік 1942 года, да пераключэньня вытворчасьці на мадыфікацыю Ausf.F2, было выпушчана 462 танка Ausf.F, 25 з якіх былі яшчэ на заводзе пераабсталяваныя ў Ausf.F2.

=== Panzerkampfwagen IV Ausf.F2 (Ausf.J) ===

Хоць асноўным прызначэньнем 75-мм гарматы PzKpfw IV з'яўлялася зьнішчэннезьнішчэньне небранаваных мэт, наяўнасцьнаяўнасьць у яе боекамплекце [[Бранябойны снарад|бранябойных снарадаў]] дазваляла танку паспяховапасьпяхова дужацца і з [[Бронетэхніка|бронетэхнікайбронетэхніка]]й, абароненай супрацькульнымі або лёгкім супрацьснарадным браняваньнем<ref name="doyle+yentz">H. L. Doyle, T. Jentz. — Panzerkampfwagen IV Ausf.G, H and J 1942—45</ref>. Але супраць танкаў з магутным супрацьснарадным браняваньнем, такіх як [[Вялікабрытанія|брытанская]] «[[Мацільда (танк)]]» або [[СССР|савецкія]] [[КВ-1]] і [[Т-34]], яна апынулася цалкам неэфектыўная. Яшчэ ў [[1940]] — пачатку [[1941]] года, пасьпяховае баявое ўжываньне «Мацільды» актывізавала працы па пераўзбраеньні PzKpfw IV гпрматай з лепшымі процітанкавымі магчымасцямімагчымасьцямі. З [[19 лютага]] 1941 года па асабістым загадзе [[Адольф Гітлер|Гітлера]] былі пачатыя працы па ўзбраеньні танка 50-мм гарматай [[5 cm KwK 38|Kw.K.38 L/42]], усталёваўшайся таксама на [[PzKpfw III]], і ў наступным працы па ўзмацненьні ўзбраеньня PzKpfw IV прасоваліся таксама пад яго кантролем<ref>H. L. Doyle, T. Jentz. - Panzerkampfwagen IV Ausf.G, H and J 1942—45<name="doyle+yentz"/ref>. У красавіку, адзін PzKpfw IV Ausf.D быў пераўзброены найноўшай, больш магутнай, 50-мм гарматай [[5 cm KwK 39|Kw.K.39 L/60]] для дэманстрацыі [[Гітлер|Гітлеру]] да яго дня нараджэннянараджэньня, [[20 красавіка]]. Быў нават вызначаны выпуск сэрыі з 80 танкаў з такім узбраеньнем з жніўня 1941 года, але да таго часу цікавасцьцікавасьць Кіраваньня ўзбраеньняў (''Heereswaffenamt'') зрушылася да 75-мм даўгаствольнай гармаце і ад гэтых плянаў адмовіліся.

Паколькі Kw.K.39 ужо была зацверджанаязацьверджаная ў якасціякасьці ўзбраенняўзбраеньня для PzKpfw III, для PzKpfw IV было вырашанае абраць яшчэ больш магутную гармату, якую нельга было бы ўсталяваць на [[PzKpfw III]] з яго меньшым дыяметрам пагона вежы. Яшчэ з сакавіка 1941 года «[[Friedrich Krupp AG Hoesch-Krupp|Круп]]» у якасьці альтэрнатывы 50-мм гармаце разглядала новую 75-мм гармату з даўжынёй ствала ў 40 калібраў, прызначалую для пераўзбраеньня [[StuG III]]. На дыстанцыі ў 400 [[Мэтар|мэтраў]] яна прабівала 70-мм браню пры вугле сустрэчы ў 60°, але Кіраваньне ўзбраеньняў патрабавала, каб ствол гарматы не выступаў за габарыты корпуса танка, яго даўжыня была паменшаная да 33 калібраў, што пацягнула за сабой паніжэньне бронепрабівальнасьці да 59 мм пры тых жа ўмовах. Была таксама запланаваная распрацоўка [[падкалібэрны бранябойны снарад|падкалібэрнага бранябойнага снарада]] з аддзяляльным паддонам, які прабіваў 86-мм браню пры тых жа ўмовах. Працы па пераўзбраеньні PzKpfw IV новай гарматай ішлі пасьпяхова, і ў снежнісьнежні 1941 года быў пабудаваны першы прататып з гарматай ''7,5 cm Kw.K. L/34,5''<ref>H. L. Doyle, T. Jentz. - Panzerkampfwagen IV Ausf.G, H and J 1942—45<name="doyle+yentz"/ref>.

Тым часам пачалася [[Апэрацыяплян Барбароса|уварваньне ў СССР]], падчас якога гэрманскія войскі сутыкнуліся з танкамі [[Т-34]] і [[КВ]], малапаразлівымімалапаразьлівымі для асноўных танкавых і [[Процітанкавая прылада|процітанкавых]] прылад [[вэрмахт|вэрмахту]]у і пры гэтым нясучымі 76-мм гармату, якая прабівала лабавую браню гэрманскіх танкаў практычна на любых рэальных дыстанцыях бою. Адмысловая Танкавая камісія, пасланая на фронт у лістападзе 1941 года для вывучэньня гэтага пытаньня, рэкамендавала пераўзбраеньне гэрманскіх танкаў такой гарматай, якая дазволіла бы ім зьнішчаць савецкія машыны з большых дыстанцый, застаючыся па-за радыусам [[эфэктыўны агонь|эфэктыўнага агню]] апошніх. [[18 лістапада]] 1941 года была ініцыяваная распрацоўка танкавай гарматы, аналягічнага па сваіх магчымасцяхмагчымасьцях новай 75-мм процітанкавай гармаце [[Pak 40]]. Такая гармата, першапачаткова атрымалае пазначэньне ''Kw.K.44'', была распрацавана сумесна фірмамі «Круп» і «[[Rheinmetall-Borsig AG|Рэйнмэталл]]». [[Ствол (зброя)|Ствол]] перайшоў да яго ад процітанкавай прылады без змензьмен, але снарады апошняга былі занадта доўгія для выкарыстаньня ў танку, для танкавай гарматы была распрацаваны карацейшая і тоўстая [[гільза]], што пацягнула пераробку казённай часткі гарматы і памяньшэньне агульнай даўжыні ствала да 43 калібраў. Kw.K.44 атрымала таксама адрозны ад процітанкавай гарматы аднакамэрны [[дульны тормаз]] сфэрычнай формы. У такім выглядзе гармата была прынята на ўзбраеньне як ''[[7,5 cm KwK 40|7,5 cm Kw.K.40 L/43]]''<ref>H. L. Doyle, T. Jentz. - Panzerkampfwagen IV Ausf.G, H and J 1942—45<name="doyle+yentz"/ref>.

[[Файл:Bundesarchiv Bild 101III-Zschaeckel-167-22, Frankreich, Panzer bei Fahrt durch eine Ortschaft.jpg|thumb|300px|Pz.Kpfw.PzKpfw IV Ausf.F2. Францыя, ліпень 1942 года]]

PzKpfw IV з новай гарматай першапачаткова пазначаліся як «пераабсталяваныя» (7.Serie/B.W.-Umbau або ''Ausf.F-Umbau''), але неўзабаве атрымалі пазначэньне '''Ausf.F2''', у то час як машыны ''Ausf.F'' са старымі гарматамі сталі менавацца ''Ausf.F1'', каб пазьбегнуць блытаніны. Пазначэньне танка па адзінай сістэме пры гэтым змяніласязьмянілася на '''Sd.Kfz.161/1'''. За выключэньнем іншай гарматы і звязаныхзьвязаных з гэтым дробных зьмен, такіх як усталёўка новага прыцэла, новых кладак для снарадаў і злёгкузьлёгку змененаязьмененая браніроўка супрацьадкатных прылад гарматы, ''Ausf.F2'' раньніх выпускаў былі ідэнтычныя танкам ''Ausf.F1''<ref name="culver">B. Culver. -— PzKpfw IV in Action</ref>. Пасьля месячнага перапынку, звязанагазьвязанага з пераходам на новую мадэфікацыю, выпуск ''Ausf.F2'' пачаўся ў сакавіку [[1942]] года і працягваўся па ліпені таго жа года. Усяго было выпушчана 175 танкаў гэтага варыянту і яшчэ 25 пераабсталявана з ''Ausf.F1''.

З'яўленнеяўленьне наступнай мадэфікацыі PzKpfw IV першапачаткова не было выклікана якімі-небудзь зменамізьменамі ў канструкцыі танка. У чэрвені — ліпені 1942 года загадамі Кіраваньня ўзбраеньняў пазначэньне PzKpfw IV з даўгаствольнымі гарматамі было змененазьменена на 8.Serie/B.W. або Ausf.G, а ў кастрычніку пазначэньне Ausf.F2 было канчаткова скасавана і для раней выпушчаных танкаў гэтай мадэфікацыі. Першыя танкі, выпушчаныя як Ausf.G, такім чынам, былі ідэнтычныя сваім папярэднікам, але падчас наступнай вытворчасьці ў канструкцыю танка ўносілася ўсё больш зьмен. Ausf.G ранніхраньніх выпускаў яшчэ несьлі па скразной сістэме пазначэнняўпазначэньняў азначнік Sd.Kfz.161/1, на машынах позьніх выпускаў ён змяніўсязьмяніўся на Sd.Kfz.161/2. Першыя зьмены, занесеныя ўжо ўлетку 1942 года, уключалі новы двухкамэрны [[дульны тормаз]] грушападобнай формы, ліквідацыю назіральных прыбораў у пярэдніх бартавых плітах вежы і назіральнага лючка зараджалага ў лабавай пліце, перанос дымавых гранатамётаў з кармы корпуса на барты вежы і сістэму палягчэньня пуску ў зімовых умовах.

Так як 50-мм лабавая браня PzKpfw IV усё яшчэ заставалася недастатковай, не забяспечваючызабясьпечваючы адэкватнай абароны ад 57-мм і 76-мм гармат, яна ізноў была ўзмоцненая, шляхам прыварваньня або, на машынах позніхпозьніх выпускаў, мацаваньня балтамі дадатковых 30-мм пліт над верхняй і ніжняй лабавымі плітамі корпуса. Таўшчыня лабавай пліты вежы і маскі гарматы, разам з тым, па-ранейшаму складала 50 мм і падчас наступнай мадэрнізацыі танка ўжо не павялічвалася. Укараненьне дадатковага браняваньня пачалося яшчэ на Ausf.F2, калі ў траўні 1942 года былі выпушчаныя 8 танкаў з павялічанай таўшчынёй брані, але прасовалася павольна. Да лістапада з узмоцненым браняваньнем выпускалася толькі каля паловы машын, і толькі з студзеня 1943 года яно стала стандартам для ўсіх новых танкаў. Іншай значнай зьменай, уведзеным на Ausf.G з вясны 1943 года, стала замена гарматы [[Kw.K.40 L/43]] на [[Kw.K.40 L/48]] з даўжынёй ствала 48 калібраў, якая валодала некалькі больш высокай бронепрабівальнасьцю. ВытворчасцьВытворчасьць Ausf.G працягвалася да чэрвеня 1943 года, усяго было выпушчана 1687 танкаў гэтай мадэфікацыі. З гэтага ліку каля 700 танкаў атрымалі ўзмоцненае браняваньне і 412 — гармату Kw.K.40 L/48.

Наступная мадыфікацыя, Ausf.H, стала самой масавай. Першыя танкі пад гэтым пазначэньнем, якія сышлі з канвэера ў красавіку 1943 года, адрознівалісяадрозьніваліся ад апошніх Ausf.G толькі патаўшчэньнем пярэдняга ліста даху вежы да 16 мм і задняга — да 25 мм, а таксама ўзмоцненымі бартавымі перадачамі з адліванымі кіроўнымі коламі, але першыя 30 танкаў Ausf.H з-за затрымак з пастаўкамі новых камплектавалых атрымалі толькі патоўшчаны дах. З лета таго жа года замест дадатковага 30-мм браняваньня корпуса для спрашчэньня вытворчасьці былі ўведзеныя цэльнакатныя 80-мм пліты. Акрамя таго, былі ўведзеныя навясныя [[супрацькумулятыўныя экраны]] з 5-мм лістоў, усталёўваўшыхся на большасцібольшасьці Ausf.H. У сувязі з гэтым, за непатрэбнасьцю былі ліквідаваныя назіральныя прыборы ў бартах корпуса і вежы. З верасьня танкі атрымалі пакрыццёпакрыцьцё вертыкальнага браняваньня [[цымэрытам]] для абароны ад [[магнітная міна|магнітных мін]].

Танкі Ausf.H позьніх выпускаў атрымалі турэльнае мацаваньне для кулямёта [[MG-42]] у люка камандзірскай вежкі, а таксама вертыкальную кармавую пліту замест нахільнай, былой на ўсіх папярэдніх мадэфікацыях танка. Падчас вытворчасьцяў былі таксама ўведзеныя розныя зьмены, накіраваныя на патанненьнепатаньненьне і спрашчэньне вытворчасьці, такія як уводзіны неабразіненых падтрымліваючых коўзанак і ліквідацыя пэрыскопнага назіральнага прыбора кіроўцы. З сьнежня 1943 года лабавыя пліты корпуса пачалі злучацца з бартавымі злучэньнем «у шып», для ўзмацненьня ўстойлівасьці пры снарадных трапленьнях. Вытворчасьць Ausf.H працягвалася да ліпеня 1944 года. Дадзеныя аб ліку выпушчаных танкаў гэтай мадэфікацыі, прыводныя ў розных крыніцах, некалькі адрозніваюццаадрозьніваюцца, ад 3935 шасі, з якіх як танкі былі завершаныя 3774, да 3960 шасі і 3839 танкаў.

З'яўленнеяўленьне з чэрвеня 1944 года на зборачных лініях мадэфікацыі '''Ausf.J''' было звязаназьвязана са імкненьнем як мага больш патанніцьпатаньніць і спрасьціць вытворчасьць танка ва ўмовах пагаршаючагася стратэгічнага становішча Нямеччыны. Адзінай, але істотнай зьменай, адрозьніваючай першыя ''Ausf.J'' ад апошніх ''Ausf.H'', стала ліквідацыя [[электрапрывад|электрапрывада]]а павароту вежы і зьвязаных з ім дапаможнага [[Карбюратарны рухавік|карбюратарнага рухавіка]] з [[электрагэнератар|генератарам]]<ref>H. L. Doyle, T. Jentz. - Panzerkampfwagen IV Ausf.G, H and J 1942—45<name="doyle+yentz"/ref>. Неўзабаве пасьля пачатку выпуску новай мадэфікацыі былі ліквідаваныя пісталетныя парты ў карме і бартах вежы, бескарысныя з-за экранаў, а таксама спрошчаная канструкцыя іншых лючкоў. З ліпеня на месцы ліквідаванага дапаможнага рухавіка пачалі ўсталёўваць дадатковы [[паліўны бак]] ёмістасцюёмістасьцю ў 200 літраў, але дужаньне з яго падцяканьнем зацягнулася да верасняверасьня 1944 года. Акрамя гэтага, 12-мм дах корпуса пачалі ўзмацняць прываркай дадатковых 16-мм лістоў. Усе наступныя зьмены былі накіраваныя на наступнае спрашчэньне канструкцыі, найболей прыкметнымі сярод іх былі адмова ад [[цымэрытам|цымэрытавага]] пакрыцьця ў верасніверасьні і скарачэньне ліку падтрымліваючых коўзанак да трох на борт у сьнежні 1944 года. Вытворчасьць танкаў мадэфікацыі ''Ausf.J'' працягвалася амаль да самога канца вайны, да сакавіка [[1945]] года, але паніжэньне тэмпаў вытворчасьці, звязанаезьвязанае з паслабленьнем прамысловасьці Нямеччыны і цяжкасьці з пастаўкамі сыравіны, прывялі да таго, што было выпушчана толькі 1758 танкаў гэтай мадэфікацыі.

PzKpfw IV меў [[Кампаноўка танкаў|кампаноўку]] з размяшчэньнемразьмяшчэньнем сумешчанага [[Трансмісія|трансмісійнага]] аддзяленьня і аддзяленьня кіраваньня ў лабавай, маторнага аддзяленьня — кармавой, а баявога аддзяленьня — у сярэдняй частцы машыны. Экіпаж танка складаўся з пяці чалавек: механіка-кіроўцы, стрэлка-радыста (якія размяшчалісяразьмяшчаліся ў аддзяленьні кіраваньня і наводчыка), радыста, зараджалага і камандзіра танка, (знаходзіліся ў трохмясцовай вежы).

Камандзір танка ў небаявых умовах, як правіла, вёў назіраньне, стоячы ў люку камандзірскай вежкі. У баі для агляду мясцовасьці ён меў пяць шырокіх назіральных шчыліны па перыметры камандзірскай вежкі, якія давалі яму кругавы агляд. Назіральныя шчыліны камандзіра, як і ва ўсіх астатніх чальцоў экіпажа, забясьпечваліся ахоўным [[трыплэкс|трыплэксным]]ным шклаблокам з унутранага боку. На ''PzKpfw IV Ausf.A'' якога-небудзь дадатковага прыкрыцьця назіральныя шчыліны не мелі, але на ''Ausf.B'' шчыліны абсталявалі рассоўнымі бранявымі засланкамі; у такім выглядзе назіральныя прыборы камандзіра заставаліся нязменнымінязьменнымі на ўсіх наступных мадэфікацыях<ref>М. Барятинский - Сярэдні танк Panzer IV - Мадэліст-канструктар 1999 год <name="barätinskij"/ref> Апроч гэтага, на танках раньніх мадэфікацый у камандзірскай вежцы мелася мэханічная прылада для вызначэньня курсавога кута мэты, з дапамогай якога камандзір мог ажыццяўляцьажыцьцяўляць дакладнае цэлеўказаннецэлеўказаньне наводчыку, які меў аналягічны прыбор. Аднак з-за празмернайпразьмернай складанасьці, гэта сістэма была ліквідавана пачынальна з мадэфікацыі ''Ausf.F2''. Назіральныя прыборы наводчыка і зараджалага на ''Ausf.A'' — ''Ausf.F'' складаліся з (для кожнага з іх):

* назіральнага лючка з бранекрышкай без назіральных шчылін, у лабавай пліце вежы па баках ад маскі гарматы;

* назіральнага лючка са шчылінай у пярэдніх бартавых лістах ;

* назіральнай шчыліны ў вечку бартавога люка вежы .

Пачынальна з ''Ausf.G'', а таксама на частке ''Ausf.F2'' позьняга выпуску, былі ліквідаваны назіральныя прыборы ў пярэдніх бартавых лістах і назіральны лючок зараджалага ў лабавай пліце<ref>B. Culver. - PzKpfw IV in Action<name="culver"/ref>. На частцы танкаў мадэфікацый ''Ausf.H'' і ''Ausf.J'', у сувязі з усталёўкай супрацькумулятыўных экранаў, назіральныя прыборы ў бартах вежы былі цалкам ліквідаваны.

Асноўным сродкам назіраньня для мэханіка-кіроўцы PzKpfw IV служыла шырокая назіральная шчыліна ў лабавай пліце корпуса. З унутранага боку шчыліна абаранялася трыплэксным шклаблокам, з вонкавай жа на ''Ausf.A'' яна магла зачыняцца найпростай адкідной бранявой засланкай, на ''Ausf.B'' і наступных мадэфікацыях змененайзьмененай рассоўнай засланкай ''Sehklappe 30'' ці ''50'', ужывальнай таксама на [[PzKpfw III]]. Над назіральнай шчылінай на ''Ausf.A'' размяшчаўсяразьмяшчаўся [[перыскоп|перыскапічны]] бінакулярны назіральны прыбор ''K.F.F.1'', але на ''Ausf.B'' — ''Ausf.D'' ён быў ліквідаваны. На ''Ausf.E'' — ''Ausf.G'' назіральны прыбор з'явіўся ўжо ў выглядзе ўдасканаленага ''K.F.F.2'', аднак пачынальна з ''Ausf.H'' ад яго зноў адмовіліся. Прыбор выводзіўся ў дзьве адтуліны ў лабавай пліце корпуса і пры адсутнасьці неабходнасьці ў ім зрушваўся направа. Стрэлак-радыст на большасьці мадыфікацый якіх-небудзь сродкаў агляду лабавага сэктара, апроч прыцэла курсавога кулямёта, ня меў, але на ''Ausf.B'', ''Ausf.C'' і часцічасьці ''Ausf.D'' на месцы кулямёта быў лючок з назіральнай шчылінай у ім. Аналягічныя лючкі былі ў бартавых лістах на большасьці

PzKpfw IV, быўшы ліквідаваны толькі на ''Ausf.J'' у сувязі з усталёўкай супрацькумулятыўных экранаў. Акрамя гэтага, у кіроўцы меўся індыкатар становішча вежы, адной з дзьвюх лямпачак які папярэджваў пра разварот вежы на той ці іншы борт, каб пазбегнуцьпазьбегнуць пашкоджаньня гарматы пры кіраваньні ў сціснутыхсьціснутых умовах.

Для вонкавай сувязі, PzKpfw IV камандзіраў узводаў і вышэй абсталёўваліся [[Ультракароткія хвалі|УКХ]]-[[Радыёстанцыя (тэхніка)|радыёстанцыяй]] мадэлі ''Fu 5'' і прымачом ''Fu 2''. Лінэйныя танкі абсталёўваліся толькі прымачом ''Fu 2''. ''FuG5'' мела магутнасцьмагутнасьць [[перадатчык]]а 10 Вт і забяспечвалазабясьпечвала далёкасцьдалёкасьць сувязі 9,4 км у тэлеграфным і 6,4 км у тэлефонным рэжыме. Для ўнутранай сувязі ўсё PzKpfw IV абсталёўваліся [[Танкавая перагаворная прылада|танкавай перагаворнай прыладай]] на чацьвярых з чальцоў экіпажа, за выключэннемвыключэньнем зараджалага.

[[ImageФайл:Wilberwind cfb borden 2.JPG|thumb|300px|Wirbelwind- — [[зэнітная самаходная ўсталёўка]]]]

* Flakpanzer IV (2cm Vierling) [[Wirbelwind]] -— [[зэнітная самаходная ўсталёўка]].

* [[Ostwind|Flakpanzer IV (3.7cm FlaK) Ostwind]] -— [[зэнітная самаходная ўсталёўка]].