Чэхія: розьніца паміж вэрсіямі

== ГicторыяГісторыя ==

Першыя паселiшчыпаселішчы зьявiлiсязьявіліся ў ЧэхіiЧэхіі ў пэрыяд [[нэаліт]]у. У 3 стагодзьдзiстагодзьдзі да нашай эры сюды прыйшлiпрыйшлі [[кельты|кельцкiякельцкія]] плямёны. Пазьней iхіх зьмянiлiзьмянілі германскiягерманскія плямёны. [[Славяне]] з рэгiёнаўрэгіёнаў [[Чорнае мора|Чорнага мора]] й КарпацкiхКарпацкіх гор прыйшлiпрыйшлі на тэрыторыю сучаснай ЧэхіiЧэхіі ў [[5 стагодзьдзе|5 стагодзьдзiстагодзьдзі]]. У [[7 стагодзьдзе|7 стагодзьдзiстагодзьдзі]] была створаная першая славянская дзяржава  — [[Вялікая Маравія]]. У [[874]] годзе тут было прынята [[хрысьціянства]]. Пасьля непрацяглага вугорскага нашэсьця ў [[10 стагодзьдзе|10 стагодзьдзiстагодзьдзі]] на месцы ВялiкайВялікай МаравiiМаравіі ўтварылася новая дзяржава  — [[Багемія]]. У 14 стагодзьдзiстагодзьдзі Багемія стала часткай [[Сьвяшчэнная Рымская імпэрыя|Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыiімпэрыі]]. З таго часу й да [[1918]] году чэскія землiземлі знаходзiлiсязнаходзіліся пад уладай [[немцы|немцаў]] цiці [[аўстрыйцы|аўстрыйцаў]]. [[Чэхі]] неаднаразова ўздымалiўздымалі паўстаньнiпаўстаньні. СамымiСамымі буйнымiбуйнымі былiбылі паўстаньнiпаўстаньні [[15 стагодзьдзе|15]] і [[17 стагодзьдзе|17]] стагодзьдзяў. Яны ўвайшлiўвайшлі ў гiсторыюгісторыю пад назвамiназвамі [[Гусіцкія войны]] й [[Багемскае паўстаньне]] (якое паклала пачатак [[Трыццацігадовая вайна|ТрыццацiгадовайТрыццацігадовай вайне]]) адпаведна. У вынiкувыніку распаду [[Аўстра-Вугоршчына|Аўстра-Вугоршчыны]] ў [[1918]] годзе чэхі разам са [[славакі|славакамiславакамі]] стварылiстварылі незалежную рэспублiкурэспубліку [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыну]]. Але праicнавалапраіснавала яна нядоўга. У [[1938]] годзе [[Нямеччына]] далучыла да сваёй тэрыторыiтэрыторыі Судзецкую вобласьць, асноўную частку насельнiцтванасельніцтва якой складалiскладалі немцы, а ў [[1939]]  — усю астатнюю тэрыторыю Чэхаславаччыны. Пасьля паражэньня нацысцкай Нямеччыны ў траунiтраўні [[1945]] году Чэхаславаччына ўвайшла ў сфэру ўплыву [[СССР]]. У [[1968]] годзе ўваход у Чэхаславаччыну войска краiнкраін [[Варшаўская Дамова|Варшаўскай Дамовы]] прыпынiўпрыпыніў спробы кiраунiцтвакіраўніцтва краiныкраіны лiбэралiзавацьлібэралізаваць жыцьцё падчас [[Праская Вясна|Праскай Вясны]]. У [[1989]] годзе Чэхаславаччына аднавiлааднавіла сваю свабоду.[[1 студзеня]] [[1993]] году дзяржава мiрнамірна падзялiласяпадзялілася на дзьве незалежныя краiныкраіны: Чэхію iі [[Славаччына|Славаччыну]]. У [[1999]] годзе Чэхія сталася чальцомсябрам [[NATO]], а ў [[2004]]  — [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]].

== ПалiтычныПалітычны лад ==

Згодна з канстытуцыяй, Чэхія  — парлямэнцкая [[рэспубліка]]. КiраўнiкКіраўнік дзяржавы  — [[прэзыдэнт]], якiякі абiраеццаабіраецца [[парлямэнт]]ам тэрмiнамтэрмінам на 5 гадоў. Прэзыдэнт таксама мае асаблiвыяасаблівыя паўнамоцтвы прызначаць судзьдзяў [[Канстытуцыйны Суд|Канстытуцыйнага Суду]], распускаць парлямэнт пры пэўных умовах, блакавацьблякаваць рашэньнiрашэньні парлямэнту. Ён таксама прызначае [[прэм'ер-міністар|прэм’ер-міністра]], якiякі вызначае ўнутраную iі зьнешнюю палiтыкупалітыку, а таксама iншыхіншых чальцоўсяброў кабiнетукабінэту па прапанове прэм’ер-міністра. Чэскі парлямэнт складаецца зь дзьвюх палат: Палаты прадстаўнiкоўпрадстаўнікоў iі Сэнату. 200 чальцоўсяброў Палаты прадстаунiкоўпрадстаўнікоў абiраюццаабіраюцца тэрмiнамтэрмінам на 4 гады па сыстэме прапарцыянальнага прадстаўнiцтвапрадстаўніцтва. 81 чалец Сэнату абiраеццаабіраецца на 6 гадоў. Трэцяя частка Сэнату зьмяняецца кожныя 2 гады. ЧальцыСябры Канстытуцыйнага Суду прызначаюцца прэзыдэнтам тэрмiнамтэрмінам на 10 гадоў.

== ГеаграфiяГеаграфія ==

Рэльеф краiныкраіны складаецца з раўнiнраўнін iі схiлаўсхілаў, вакол якiхякіх знаходзяцца [[горы (геалёгія)|горы]]: [[Рудныя горы]], [[Чэскі лес]], [[Шумава]], [[Крконошэ]], [[Бэскіды]]. Самая высокая кропка краiны краіны — [[Сьнежка (гара)|гара Сьнежка]] ў [[Крконошэ|Крконошах]], на мяжы з [[Польшча]]й. Усходняя частка краiныкраіны ў асноўным складаецца са схiлаўсхілаў. [[Лес]] займае 35% плошчы ЧэхіiЧэхіі. Найбуйнейшыя [[рака|рэкі]]  — [[Лабэ]], [[Влтава]], [[Марава]], [[Дыя]], [[Одра]]. Асноўныя [[карысныя выкапні]]  — [[вугаль]], [[каалін]], [[уран (хімічны элемэнт)|уран]].

== ЭканомiкаЭканоміка ==

Чэская эканомiкаэканоміка адна з самых пасьпяховых сярод посткамунiстычныхпосткамуністычных эканомiкэканомік. Галоўная праблема  — высокiвысокі ўзровень карупцыiкарупцыі. Вялікая дзяржаўная запазычанасьць можа стаць сур’ёзнай праблемай у будучынiбудучыні. Завяршэньне прыватызацыiпрыватызацыі ў галiнегаліне тэлекамунiкацыяўтэлекамунікацыяў, а таксама ў банкаўскай iі энэргетычнай сфэрах павiннапавінна даць новы iмпульсімпульс разьвiцьцюразьвіцьцю эканомiкiэканомікі. Чэскі ўрад мае намер увесьцiувесьці [[эўра]] ў [[2010]] годзе.

Большасьць насельнiцтванасельніцтва ЧэхіiЧэхіі (95%) cкладаюцьскладаюць этнiчныяэтнічныя чэхі й размауляюцьразмаўляюць [[чэская мова|па-чэску]], а таксама славакiславакі (2%), немцы, [[цыганы]], [[вугорцы]], [[украінцы]], [[палякі]]. Нягледзячы на вялiкуювялікую колькасьць рэлiгiйныхрэлігійных будынкаў большасьць жыхароў ЧэхіiЧэхіі cкладаюцьскладаюць [[атэісты]] (59%), [[каталікі]] cкладаюцьскладаюць 27%, [[пратэстанты]]  — 1,2%, [[гусіты]]  — 1%. <!-- Няма крыніцы інфармацыі! Разыходжаньне з таблічнымі данымі, каторыя пацьверджаны крыніцай. -->

* [http://www.senat.cz Сэнат Чэскай РэспублкіРэспублікі]