Каталіцтва: розьніца паміж вэрсіямі

Гісторыя каталіцтва зьяўляецца часткай гісторыі хрысьціянства, якое да чацьвертага стагодьдзя стварала пэўнае адзінства. У пачатку пятага стагодьдзя тэрмін каталіцтва або заходняе хрысьціянства пачалі выкарыстоўваць адносна хрысьціянаў у заходняй частцы [[Рымская імпэрыя|Рымскай іпмэрыіімпэрыі]]. Павольна павялічвалася розьніца паміж хрысьціянствам на Усходзе і на Захадзе. У [[1054]] годзе адбыўся [[Раскол хрысьціянскай царквы 1054 года|канчатковы падзел]] паміж усходнім ([[праваслаўе|праваслаўным]]) хрысьціянствам і заходнім (каталіцкім).

Веру ў Бога, Айца ўсемагутнага, Стварыцеля неба і зямлі, і ў Езуса Хрыста, Сына Яго адзінага, Пана нашага, які быў зачаты ад Духа Сьвятога, нарадзіўся з Дзевы Марыі, замучаны пры Понцкім Пілаце, укрыжаваны, памёр і быў пахаваны; зышоў да адхлані, на трэці дзень уваскрос з памерлых, узышоў на неба, сядзіць праваруч Бога Айца ўсемагутнага, адтуль прыйдзе судзіць жывых і памерлых. Веру ў Духа Сьвятога, святысьвяты Касьцёл каталіцкі, еднасьць сьвятых, адпушчэньне грахоў, уваскрашэньне цела, жыцьцё вечнае. Амэн.

Каталіцкі Касьцёл вучыць, што чалавек можа пазнаць Бога ўласным розумам, але гэта пазнаньне датычыць больш самога факту існаваньня Бога. Розум жа, «асвечаныасьвечаны верай», з дапамогай асаблівага божага дару можа пазнаць натуру Бога. У пазнаньні Бога і дагматаў веры дапамагае божае аб’яўленьне. Чалавечы розум мае абмежаваныя магчымасьці, таму ў поўні пазнаць Бога немагчыма.

Як і іншыя хрысьціяне, каталікі вераць у аднаго Бога ў трох асобах (Найсьвяцейшая [[Тройца]]): Бог Айцец, Сын Божы (Езус Хрыстус, і Дух Сьвяты. Бог зьяўляецца усемагутнымўсемагутным стваральнікам [[Сусьвет]]у з нічога, усяго матэрыяльнага і нематэрыяльнага. Бог стварыў і чалавека — вяршыню ўсяго стварэньня. Чалавек складаецца з цела і душы. Душа чалавека несьмяротная і паклікана Богам існаваць на яго падабенства (на вобраз Бога). Разам з тым, Бог стварыў сьвет духаў — [[анёл]]аў. Некаторыя анёлы паўсталі супраць волі Бога і сталі дзейнічаць яму насуперак ([[д’ябал]], [[сатана]]). Першыя людзі — [[Адам (біблейскі гэрой)|Адам]] і [[Ева (біблейская гэраіня)|Ева]] — пад уплывам д’ябла не паслухаліся Божых загадаў — учынілі [[першародны грэх]]. Вынікі гэтага ўчынку перайшлі на ўсіх людзей: пазбаўленьне першаснай справядлівасьці і сьвятасьці, аслабленасьць чалавечай натуры («выгнаньне з раю»). Пасьля Адама і Евы, кожны чалавек носіць на сабе знак перашароднага граху, які можа быць змыты на хросьце.

Каталіцкі Касьцёл вучыць, што на працягу гісторыі чалавецтва адбываецца змаганьне з сіламі зла. Каб заставацца добрым, кожнаму чалавеку патрэбна дапамога — божая ласка. Гэтую ласку для людзей выслужыў Хрыстос. Існуе два кшталты ласкі — дзейсная ласка і асьвячальная (пастаянная) ласка. Пастаянная ласка — гэта пастаянная накіраванасьць жыць і дзейнічаць так, як гэтага жадае Бог. Дзейсная ласка дапамагае пры навяртаньні або асвячэньніасьвячэньні. Грэх — гэта сьвядомае і дабравольнае парушэньне божых загадаў. Чалавек, які робіць цяжкі грэх, страчвае асьвячальную ласку. Калі ён памрэ ў такім стане, то трапіць у [[пекла]], таму такія грахі яшчэ называюць сьмяротнымі. Вярнуць асвячальную ласку пасьля цяжкага граху можна праз сакрамэнт [[споведзь|споведзі]]. Ад няцяжкіх грахоў можна ачысьціцца як на споведзі, так і праз сьвятую камунію (прычашчэньне, гл. [[эўхарыстыя]]). Прабачэньне грахоў і вызваленьне ад іх называецца апраўданьнем чалавека. Каталіцкае вучэньне аб апраўданьні моцна адрозьніваецца ад пратэстанцкіх.

Душа чалавека пасьля сьмерці трапляе ў неба ([[рай]]) або [[пекла]], у залежнасьці ад таго, як пражыў сваё жыцьцё кожны канкрэтны чалавек. Душы, якія памерлі ў стане асьвячальнай ласкі, але не гатовы трапіць у рай, перш, чым там апынуцца, праходзяць ачышчэньне ў чысцы ([[чысьцец]]). Дактрына аб чысцы адсутнічае ў праваслаўных хрысьціянаў. Калі Хрыстос прыйдзе другі раз на зямлю (парузія), адбудзіцца апошні суд і людскіялюдзкія целы ўваскроснуць. Паводле гэтага суда Езус аддасьць кожнаму чалавеку паводле яго справаў і па яго прыняццюпрыняцьцю або адкіданьню ласкі (пар. Катэхізіс Каталіцкага Касьцёла параграф 682). Душы, што памёрліпамерлі ў стане сьмяротнага граху, будуць вечна пакутаваць у пекле. Душы ў небе (раі) будуць вечна шчасьлівымі.

Каталіцкі Касьцёл вучыць, што яго кіраўніком (галавой) зьяўляецца Хрыстос, якога бачным намесьнікам і наступнікам апостала Пятра зьяўлаеццазьяўляецца біскуп Рыма ([[Папы рымскія|Папа Рымскі]]).

Мясцовыя Касьцёлы (цэрквы) складаюцца з [[дыяцэзія|дыяцэзіяў]] або [[архідыяцэзія|архідыяцэзіяў]] (дыяцэзіяў вышэйшага ўзроўню); ва ўсходніх каталіцкіх цэрквах прынята назва [[епархія]] і [[архіепархія]] адпаведна. Гэта сталыя і звычайныя адміністрацыйныя адзінкі Каталіцкага Касьцёла. З дыяцэзіямі (архідыяцэзіямі) маюць роўныя правы: тэрытэрыяльнаятэрытарыяльная пралатура, тэрытэрыяльнаетэрытарыяльнае абацтва, апостальскі вікарыят і апостальская прэфектура, апостальская адміністратура, ва ўсходніх каталіцкіх цэрквах — [[экзархат]]ы. Функцыю дыяцэзіі выконвае, таксама, вайсковы ардынарыят.

Кіраўніком мясцовага Касьцёла (мясцовай Царквы) зьяўляецца дыяцэзіяльны (епархіяльны) біскуп або зраўнаны ззь ім іерарх (пралат, тэрытэрыяльны [[абат]], апостальскі адміністратар, вайсковы ардынарый; ва ўсходніх цэрквах — экзарх). Дыяцэзіяльны біскуп можа мець так званага біскупа-каад’ютара (г. зн. біскупа, які мае права спадкаемнасьці) і дапаможнага біскупа (аднаго або некалькіх).

У кіраваньні мясцовымі Касьцёламі біскупам дапамагаюць: сьвятарская рада, калегія дарадцаў (кансултараў), рада эканамічных спраўсправаў, душпастырская рада, дыяцэзіяльны сінодсынод (ва ўсходніх каталіцкіх цэрквах — епархіяльны канвэнт), капітулы канонікаў, дыяцэзіяльная курыя.

Некалькі мясцовых Касьцёлаў утвараюць наддыяцэзіяльныя структуры: мітраполіі (Касьцёльныя правінцыі), Касьцёльныя рэгіёны і Канфэрэнцыі біскупаў. На тэрыторыі Касьцёльных правінцый могуць склікацца правінцыяльныя сінодысыноды. У вялікіх краінах некалькі мітраполіяў могуць утвараць Касьцёльныя рэгіёны з уласнымі рэгіянальнымі канфэренцыямі біскупаў. Біскупы адной краіны звычайна складаюць КанфэренцыюКанфэрэнцыю біскупаў гэтай краіны.

У Каталіцкім Касьцёле можна выдзеліць шэсьць галоўных лацінскіх абрадавых традыцыяў і пяць усходніх. Абрадам называюць асаблівы спосаб выражэньня каталіцкай веры супольнасьцю вернікаў, якіх яднае аднолькавая літургічная спадчына, а таксама тэалагічнаетэалягічнае, духоўнае і дысцыплінарнае фарамаваньне ў канкрэтных гістарычных і культурных умовах. У рамках абрадавых традыцый у каталіцтве існуюць супольнасьці хрысьціян, называныя суі юрыс (па-лацінску sui iuris — свайго закону), якія прызнаюць найвышэйшую ўладу Каталіцкага Касьцёла. Такіх супольнасьцяў на дадзены момант існуе 22.