Паскарэньне: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д r2.7.1) (робат зьмяніў: ne:प्रवेग
афармленьне
Радок 1:
'''Паскарэньне''' фізычная [[вэктарная велічыня]], якая характарызуе, наколькі хутка [[цела (фізыка)|цела]] ([[матэрыяльны пункт]]) зьмяняе [[хуткасьць]] свайго руху. Паскарэньне зьяўляецца важнай [[кінэматыка матэрыяльнага пункта|кінэматычнай]] характарыстыкай матэрыяльнага пунктапункту.
 
== Сярэдняе і імгненьнае паскарэньне ==
'''Сярэдняе паскарэньне''' матэрыяльнага пунктапункту на некаторым адрэзку [[час]]у гэта адносіна зьмяненьня яго хуткасьці, што адбылося за гэты час, да працягласьці гэтага адрэзку:
 
'''Сярэдняе паскарэньне''' матэрыяльнага пункта на некаторым адрэзку [[час]]у – гэта адносіна зьмяненьня яго хуткасьці, што адбылося за гэты час, да працягласьці гэтага адрэзку:
 
<math><\vec a> = \frac {\Delta \vec v} {\Delta t}</math>
 
Імгненьнае паскарэньне матэрыяльнага пунктапункту ў некаторы момант часу гэта [[ліміт]] яго сярэдняга паскарэньня пры <math>\Delta t \to 0</math>. Маючы на ўвазе вызначэньне [[вытворная функцыі|вытворнай функцыі]], імгненьнае паскарэньне можна вызначыць як вытворную ад хуткасьці па часе:
 
<math>\vec a = \frac {d\vec v} {dt}</math>
 
== Тангенцыяльнае і нармальнае паскарэньне ==
Калі запісаць хуткасьць як <math>\vec v = v\hat \tau</math>, дзе <math>\hat \tau</math> [[орт]] [[датычная|датычнай]] да [[траекторыя|траекторыі]] руху, то (у двухмернай сыстэме каардынат):
 
Калі запісаць хуткасьць як <math>\vec v = v\hat \tau</math>, дзе <math>\hat \tau</math> – [[орт]] [[датычная|датычнай]] да [[траекторыя|траекторыі]] руху, то (у двухмернай сыстэме каардынат):
 
<math>\vec a = \frac {d(v\hat \tau)} {dt} = \frac {dv} {dt} \hat \tau + \frac {d\hat \tau} {dt} v = \frac {dv} {dt} \hat \tau + \frac {d(\cos\theta\vec i + sin\theta \vec j)} {dt} v = \frac {dv} {dt} \hat \tau + (-sin\theta \frac {d\theta} {dt} \vec i + cos\theta \frac {d\theta} {dt} \vec j)) v = \frac {dv} {dt} \hat \tau + \frac {d\theta} {dt} v \hat n</math>,
 
дзе <math>\theta</math> - вугал між вэктарам хуткасьці і осьсю абсцыс; <math>\hat n</math> - [[орт]] [[пэрпэндыкуляр|нармалі]] да хуткасьці.
 
Такім чынам,
Радок 23 ⟶ 21:
<math>\vec a = \vec a_{\tau} + \vec a_n</math>,
 
дзе <math>\vec a_{\tau} = \frac {dv} {dt} \hat \tau</math> - [[тангенцыяльнае паскарэньне]], <math>\vec a_n = \frac {d\theta} {dt} v \hat n</math> - [[нармальнае паскарэньне]].
 
Улічваючы, што вэктар хуткасьці накіраваны па датычнай да траекторыі руху, то <math>\hat n</math> гэта орт нармалі да траекторыі руху, які накіраваны да [[цэнтар крывізны|цэнтра крывізны]] [[траекторыя|траекторыі]]. Такім чынам, нармальнае паскарэньне накіравана да цэнтра крывізны траекторыі, у той час як тангенцыяльнае па датычнай да яе. Тангенцыяльнае паскарэньне характарызуе хуткасьць зьмены велічыні хуткасьці, у той час як нармальнае характарызуе хуткасьць зьмены яе напрамку.
 
Рух па [[крывая лінія|крывалінейнай]] траекторыі ў кожны момант часу можна прадставіць як [[вярчальны рух|вярчэньне]] вакол цэнтра крывізны траекторыі з [[кутняя хуткасьць|кутняй хуткасьцю]] <math>\omega = \frac v r</math>, дзе r – [[радыюс крывізны]] траекторыі. У такім разе
Радок 32 ⟶ 30:
 
== Вымярэньне паскарэньня ==
 
Паскарэньне вымяраецца ў '''[[мэтар|мэтр]]ах (падзеленых) на [[сэкунда|сэкунду]] ў другой ступені''' (м/с<sup>2</sup>). Велічыня паскарэньня вызначае, наколькі зьменіцца хуткасьць цела за адзінку часу, калі яно будзе пастаянна рухацца з такім паскарэньнем. Напрыклад, цела, што рухаецца з паскарэньнем 1 м/с<sup>2</sup> за кожную сэкунду зьмяняе сваю хуткасьць на 1 м/с.