Царква Сьвятога Духа (Менск): розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д r2.7.1) (робат дадаў: uk:Церква Святого Духа (Мінськ) |
дапаўненьне |
||
Радок 52:
Белоруссии // «Архитектурное наследство» № 23, 1975. С. 85.</ref><ref>{{Літаратура/Рэха даўняга часу|к}} С. 60.</ref><ref name="val68">{{Літаратура/Менск. Стары і новы|к}} С. 68.</ref>.
У [[1936]] року бальшавікі ўзарвалі царкву. Да нашага часу захаваліся падмуркі і крыпты з парэшткамі фундатараў<ref>Валянцін Груздаў. [http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=29350 Пры аднаўленні царквы Святога Духа знайшлі крыпты з парэшткамі фундатараў] // «[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]», [[9 верасьня]] [[2009]].</ref>. У верасьні [[2011]] року завяршыліся працы па аднаўленьні царквы Сьвятога Духа<ref name=adn1>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = [[5 верасьня]] [[2011]]| url = http://euroradio.fm/report/yak-u-minsku-adnavili-tsarkvu-svyatoga-dukha-1636-goda-fotafakt-52600| загаловак = Як у Мінску аднавілі царкву Святога Духа 1636 года (фотафакт)| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]| дата = 11 лістапада 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref>.
== Гісторыя ==
Некаторыя дасьледнікі<ref name="Z43">{{Літаратура/Рэха даўняга часу|к}} С. 43.</ref> мяркуюць, што мураваную царкву Сьвятога Духа збудавалі каля [[1616]] року. Аднак беларускі гісторык архітэктуры [[Уладзімер Дзянісаў|У. Дзянісаў]] паказвае на тое, што будова храму вялася пазьней, у [[1630-я|30-я]]—[[1640-я|40-я]] рокі [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]] Рэч у тым, што на плошчы побач з базылянскім манастыром знаходзіўся вольны пляц «Лужына», які толькі ў [[1636]] року вылучылі Сьвята-Духаўскаму манастыру для будовы мураванай царквы замест драўлянай<ref>Беларускі архіў. Т. 3. С. 178.</ref>. Відаць, будова новага храму зрабілася магчымай па атрыманьні манастыром у [[1634]] року 2000 злотых паводле [[тастамэнт]]у заможнага [[Полацак|полацкага]] месьціча<ref>Беларускі архіў. Т. 3. С. 137.</ref><ref name="dzian334">[[Уладзімер Дзянісаў|У. М. Дзянісаў]]. Комплекс уніяцкіх кляштароў // {{Літаратура/Памяць/Менск|1к}} С. 334.</ref>.
У [[1641]] року па фундацыі троцкай кашталянкі Зузаны Гансеўскай побач з мужчынскім быў заснаваны яшчэ і жаночы вуніяцкі манастыр. Але вольнага месца, каб паставіць царкву манашкам, на тэрыторыі плошчы [[Верхні рынак]] не было. Царква Сьвятога Духа, якая тады будавалася, стала супольнай для двух манастыроў — мужчынскага і жаночага, што было рэдкай практыкай у манастырскім дойлідзтве<ref name=enckyl>{{Спасылка | аўтар = Алег Дзярновіч| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = 10 лiстапада 2011| url = http://nn.by/?c=ar&i=63068#| загаловак = Энцыклапедыя Мінска. Царква Святога Духа| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Наша Ніва]]| дата = 11 лістапада 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref>.
Мяркуецца, што будова бажніцы скончылася да [[1650-я|1650-х]] рокаў<ref name="dzianisau">[[Уладзімер Дзянісаў|У. М. Дзянісаў]]. Комплекс базыльянскіх манастыроў у Мінску // Помнікі старажытнабеларускай культуры: Новыя адкрыцці. — Мн.: Навука і тэхніка, 1984.</ref>, бо ўжо ў [[1651]] року вуніяцкі мітрапаліт [[Антон Сялява]] наказаў у спадчыну кляштару базылянак 20 000 злотых з адзінай умовай — быць пахаваным у царкве Сьвятога Духа<ref name="habr117">{{Літаратура/Мураваныя харалы|к}} С. 117.</ref>. Пазьней, у часе [[Вайна 1654—1667 гадоў|Крывавагу патопу]] ([[1654]]—[[1667]]) царква як частка комплексу базылянскіх манастыроў выкарыстоўвалася ў абарончых мэтах<ref>Беларускі архіў. Т. 3. С. 201.</ref>.
Радок 61 ⟶ 63:
Як галоўнае сакральнае збудаванне на [[Высокі Рынак|Высокім Рынку]] сьвятыня ўражвала сучасьнікаў сваёй пышнасьцю. Стольнік П. Талстой у [[1697]] року пісаў: «У гэтым манастыры царква мураваная вялікая, у якой скляпеньні ладныя, якіх мала ў мураваным дойлідзтве Польшчы»<ref name="val68"/>.
У [[1795]] року расейскія ўлады адабралі царкву ў вуніятаў, а ў [[1799]] року пераасьвяцілі храм на Петрапаўлаўскі праваслаўны сабор<ref name="Z43"/>. Абмеры [[1843]] року даносяць да нас аблічча царквы, якая яшчэ захоўвала вуніяцкія рысы<ref name=enckyl/>. Па скасаваньні [[Беларуская Грэка-Каталіцкая Царква|Грэка-Каталіцкай Царквы]] ([[1839]]) ў сабор вярнулі [[Менскі цудатворны абраз Маці Божай]]<ref>{{Літаратура/Менск. Стары і новы|к}} С. 78.</ref> (захоўваўся ў царкве Сьвятога Духа ад [[18 кастрычніка]] [[1616]] року<ref>Шанаванне абразоў Маці Божай: Мінскі абраз Маці Божай // {{Літаратура/Памяць/Менск|1к}} С. 303.</ref>, а па адабраньні яе ў вуніятаў абраз перанесьлі ў іншы грэка-каталіцкі храм).
У [[1835]] року адбыўся пажар, па якім царкву значна перабудавалі. Славуты апісальнік Менска XIX ст. [[Уладзіслаў Сыракомля]] ў [[1857]] року называў Петрапаўлаўскі сабор «цудоўна адноўленым»<ref name=enckyl/>. Другасна храм перабудавалі ў [[1893]] року ў маскоўска-яраслаўскім стылі
У [[1930]] року бальшавікі зачынілі сабор і загадалі перадаць яго арганізацыі, якая займалася нарыхтоўкай збожжа. Таго ж року ў месьце забаранілі царкоўны перазвон. У [[1935]] року абраз Маці Божай Менскай, што захоўваўся ў саборы, скіравалі ў музэйныя запасьнікі
== Сучаснасьць ==▼
{{Вонкавыя мэдыяфайлы▼
| align = right▼
| выява1 = [http://i289.photobucket.com/albums/ll203/Bacian_photo/DSC_3322copy.jpg Раскопкі падмуркаў царквы перад будовай муляжа, 2009 рок]▼
}}▼
У
{{Вонкавыя мэдыяфайлы▼
| align = right▼
| выява1 = [http://nn.by/?c=ar&i=63068# Царква Сьвятога Духа па аднаўленьні]
}}▼
Аднак зварот не прынёс плёну. У Камітэце архітэктуры адказалі, што на месцы сьвятыні будзе будавацца дзіцячая філярмонія «''з выкарыстаньнем архітэктурна-мастацкага вобразу будынка царквы Сьвятога Духа XVII ст.''» Пра тое ж вялося і ў лісьце зь Менгарвыканкаму, толькі тамака дадалі, што праект ''«аднавіць будынак колішняй царквы Сьвятога Духа ў першапачатковым выглядзе як гістарычна-культурны, а ня культавы аб’ект»'' быў распрацаваны яшчэ ў [[1984]] року<ref>[http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=32650 Мінскія будоўлі — 3: Дзіцячая філармонія а-la Царква Святога Духа] // «[[Наша Ніва]]», [[10 сьнежня]] [[2009]].</ref>.▼
Існуе меркаваньне, што адмова дазволіць аднавіць вуніяцкую царкву тлумачыцца існаваньнем у Беларусі няпісанага правіла: бяз згоды кіроўнага архірэя РПЦ улада ня можа даць прадстаўнікам іншай канфэсіі згоды на будову храму (малітоўнага дома, навучальнай установы) на тэрыторыі дадзенай япархіі<ref>Пётра Пінчук. [http://arche.by/by/14/10/629/ Тэст на талерантнасць даў адмоўны вынік, або З бальшавіцкім падыходам] // «[[Arche]]», [[16 чэрвеня]] [[2009]].</ref>. Гэтую думку ўскосна пацьвярджае афіцыйная пазыцыя [[БЭ РПЦ]], якую агучыў адказны сакратар БПЦ па зьвязках са СМІ архімандрыт Аляксей:▼
{{Цытата|Нас очень удивляет позиция греко-католиков, которых единицы в Минске. Их невежество, такая невероятная узколобость и желания не соответствуют сегодняшним возможностям. Никто к этому мнению и прислушиваться не думает. <…> Но лично я считаю, что государство должно показать пример восстановления исторической и духовной справедливости. <…> И поэтому если они хотят на святом месте что-то восстановить, то это надо строить исключительно храм, как это делается во всем цивилизованном мире. Восстановить храм и вернуть его исконному владельцу, а владельцем этого храма была православная церковь|архімандрыт Аляксей, адказны сакратар БПЦ па зьвязках са СМІ|[http://news.date.bs/society_114218.html Филармония им. Святого Духа] // «Ежедневник», 29 траўня 2009.}}▼
Цяпер у новым будынку разьмяшчаецца Канцэртная заля дзіцячай філярмоніі «Верхні горад», а адміністрацыя Кастрычніцкага раёна будзе праводзіць шлюбныя цырымоніі<ref name=adn1/>. Паводле крытэрыяў Міжнароднай рады па пытаньнях помнікаў і гістарычных мясьцінаў такі аб’ект лічыцца помнікам<ref name=enckyl/>. Рэстаўратары ня здолелі аднавіць фрэскі на фасадзе і не ўвянчалі франтон крыжам.
== Архітэктура ==
Радок 99 ⟶ 121:
Файл:CategoryChurch of Holy Spirit03.jpg|Выгляд па перабудове [[1893]] року
</gallery></center>
▲== Сучаснасьць ==
▲{{Вонкавыя мэдыяфайлы
▲| align = right
▲| выява1 = [http://i289.photobucket.com/albums/ll203/Bacian_photo/DSC_3322copy.jpg Раскопкі падмуркаў царквы перад будовай муляжа, 2009 рок]
▲}}
▲У красавіку [[2009]] року зьявілася інфармацыя, што падрыхтаваны праект і пачалася адбудова царквы, якую плянуецца выкарыстоўваць у якасьці дзіцячай філярмоніі<ref>Ганна Журавіна. [http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=25481 У Верхнім горадзе сталіцы адбудуюць царкву Святога Духа] // «[[Наша Ніва]]», [[14 красавіка]] [[2009]].</ref>. [[15 красавіка]] таго ж року група менскіх грэка-каталікоў зьвярнулася да [[Аляксандар Лукашэнка|А. Лукашэнкі]] з просьбай дазволіць адбудаваць гэты храм [[Беларуская Грэка-Каталіцкая Царква|Беларускай Грэка-Каталіцкай Царкве]]<ref>[http://arche.by/by/12/10/496/ Зварот мінскіх грэка-каталікоў да прэзідэнта] // «[[Arche]]», [[15 красавіка]] [[2009]].</ref>, пад зваротам падпісаліся доктар гістарычных навук [[Анатоль Грыцкевіч]], доктар багаслоўя [[Ірына Дубянецкая]], доктар фізыка-матэматычных навук [[Юры Хадыка]], пісьменьнік [[Уладзімер Арлоў]], паэтка [[Галіна Дубянецкая]], археоляг [[Эдвард Зайкоўскі]], гісторык [[Анатоль Сідарэвіч]]. Сваю просьбу вернікі патлумачылі тым, што станам на [[2009]] рок у Менску налічваліся чатыры грэка-каталіцкія парафіі, але ніводная зь іх дагэтуль не атрымала дазволу ад менскіх уладаў на будову ўласнага храму.
▲{{Вонкавыя мэдыяфайлы
▲| align = right
▲}}
▲Аднак зварот не прынёс плёну. У Камітэце архітэктуры адказалі, што на месцы сьвятыні будзе будавацца дзіцячая філярмонія «''з выкарыстаньнем архітэктурна-мастацкага вобразу будынка царквы Сьвятога Духа XVII ст.''» Пра тое ж вялося і ў лісьце зь Менгарвыканкаму, толькі тамака дадалі, што праект ''«аднавіць будынак колішняй царквы Сьвятога Духа ў першапачатковым выглядзе як гістарычна-культурны, а ня культавы аб’ект»'' быў распрацаваны яшчэ ў [[1984]] року<ref>[http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=32650 Мінскія будоўлі — 3: Дзіцячая філармонія а-la Царква Святога Духа] // «[[Наша Ніва]]», [[10 сьнежня]] [[2009]].</ref>.
▲Існуе меркаваньне, што адмова дазволіць аднавіць вуніяцкую царкву тлумачыцца існаваньнем у Беларусі няпісанага правіла: бяз згоды кіроўнага архірэя РПЦ улада ня можа даць прадстаўнікам іншай канфэсіі згоды на будову храму (малітоўнага дома, навучальнай установы) на тэрыторыі дадзенай япархіі<ref>Пётра Пінчук. [http://arche.by/by/14/10/629/ Тэст на талерантнасць даў адмоўны вынік, або З бальшавіцкім падыходам] // «[[Arche]]», [[16 чэрвеня]] [[2009]].</ref>. Гэтую думку ўскосна пацьвярджае афіцыйная пазыцыя [[БЭ РПЦ]], якую агучыў адказны сакратар БПЦ па зьвязках са СМІ архімандрыт Аляксей:
▲{{Цытата|Нас очень удивляет позиция греко-католиков, которых единицы в Минске. Их невежество, такая невероятная узколобость и желания не соответствуют сегодняшним возможностям. Никто к этому мнению и прислушиваться не думает. <…> Но лично я считаю, что государство должно показать пример восстановления исторической и духовной справедливости. <…> И поэтому если они хотят на святом месте что-то восстановить, то это надо строить исключительно храм, как это делается во всем цивилизованном мире. Восстановить храм и вернуть его исконному владельцу, а владельцем этого храма была православная церковь|архімандрыт Аляксей, адказны сакратар БПЦ па зьвязках са СМІ|[http://news.date.bs/society_114218.html Филармония им. Святого Духа] // «Ежедневник», 29 траўня 2009.}}
== Цікавыя факты ==
Радок 124 ⟶ 128:
* Ля параднага ўваходу ў царкву [[27 студзеня]] [[1906]] року [[Іван Пуліхаў|І. Пуліхаў]] учыніў няўдалы замах на менскага губэрнатара [[Павал Курлоў|Курлова]], што ў [[1905]] року загадаў расстраляць мірную дэманстрацыю на Прывакзальнай плошчы<ref>{{Літаратура/Менск. Стары і новы|к}} С. 76.</ref>.
* У [[1922]] року ў храме прайшоў сабор духавенства, на якім прынялі рашэньне пра ўтварэньне Менскай мітраполіі. У адпаведнасьці зь ім менскі япіскап атрымаў паўнамоцтвы кіраваць ня толькі Менскай япархіяй, але і [[Аўтакефальная Праваслаўная Царква Беларусі|Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквой Беларусі]]<ref name="val83"/>.
* У [[2004]] року кіраўнік [[БЭ РПЦ|Беларускага экзархату Расейскай Праваслаўнай Царквы]] [[
== Крыніцы ==
| |||