Паляваньне: розьніца паміж вэрсіямі

Са зьяўленьнем [[кап'ё|кап'я]], дроціка ды [[лук]]а (9 тысячагодзьдзе да н. э.) побач з калектыўнымі склаліся і пашырыліся індывідуальныя спосабы паляваньня. Падыход (паляваньне з падыходу, скрад, скрадваньне) — падкрадваньне крокам або паўзком да звера на адлегласьць выстралу. Трапленьне — пошук і выяўленьне па слядах (тропах) месца знаходжаньня звера. Добры вынік ад яго зімой, асабліва па першым снезе, і летам па вільготнай зямлі, на якой даўжэй захоўваюцца сьляды. Эфектыўнасьць трапленьня значна ўзрасла пасьля прыручэньня [[сабака|сабакі]] (9 – 8-е9—8 тысячагодзьдзі да н. э.). Пад'езд (паляваньне на пад'езд) — набліжэньне да зьвера на санях або лодцы на адлегласьць дакладнага стрэлу. Аб'езд — павольны аб'езд на санях звера ў полі, з паступовым звужэньнем круга. Подпуск (засада, сежа) — паляваньне, калі зьвера падпускаюць на выстрал са сховішча — загадзя пабудаванага будана або з палатак на дрэве. Подпуск часта спалучалі з вабай, асабліва у час гону ласёў. 3 лукам, а пазней са [[стрэльба]]й палявалі на баравую і балотную дзічыну. [[Цецярук|Цецерукоў]] стралялі на такавішчах раньняй вясной, зімой іх прываблівалі балванам (чучалам), якога саджалі на жэрдку крыху ніжэй за верхавіны дрэў. [[Качка|Качак]] білі у падход і на манькуту (надсадную качку). На [[бакас]]аў, [[слонка|слонак]], [[гаршнэп]]аў, [[дупель|дупеляў]], [[турухтан]]аў (батальёнаў) палявалі раньняй вясной. Паляваньне са стрэльбай на дробных птушак мела пераважна спартыўны характар і карысталася папулярнасьцю галоўным чынам сярод гарадзкіх паляўнічых. Сяляне лічылі за празмерную раскошу траціць набой на птушку у чвэртку фунта вагай і лавілі іх пераважна сіламі.

Здаўна вядомыя таксама і неактыўныя спосабы паляваньня, заснаваныя на выкарыстаньні самалоўных прылад і прыстасаваньняў: лоўчых ям, петляў са скураных паскаў і сухажыльля ды інш. Асноўнай старажытнай зброяй паляваньня быў лук, з [[12 стагодзьдзе|12 стагодзьдзя]] пашырыўся ўдасканалены лук — [[куша]] (арбалет) з кольбай, ложай і механічным напінаньнем [[цеціва|цецівы]], што спрашчала актыўнае паляваньне. У [[10 стагодзьдзе|10]] – —[[14 стагодзьдзе|14 стагодзьдзях]] паляваньне у [[Беларусь|Беларусі]] належала значная роля. На [[Полаччына|Полаччыне]], [[Віцебшчына|Віцебшчыне]] і [[Тураўшчына|Тураўшчыне]] асноўным аб'ектам паляваньня былі [[тур]] і [[зубр]], ля [[Ваўкавыск]]а — дзік, у [[Пагарыньне|Пагарыньні]] — [[бабёр]], у ваколіцах [[Клецк]]а — [[казуля]]. Для паляваньня выкарыстоўваліся ўсе віды наступальнай і абарончай зброі: лукі, кушы, коп'і, дзіды, дроцікі, рагаціны, [[сякера|сякеры]], [[чакан]]ы, [[шабля|шаблі]], нажы, [[кісцень|кісцяні]]. Коп'і і дроцікі кідалі наводмаш з бягу ці нагнаўшы звера верхам, дзіды і рагаціны выкарыстоўвалі пры паляваньні на буйных звяроў, асабліва [[мядзведзь|мядзведзя]]. Пашыраным было паляваньне разнастайнымі самаловамі, пасткамі (ступіца, ступа, торгала, ашчэп, ваўкоўня, трызубец), сеткамі (лятуха, звон, шацёр, плат, стажок, раз'езд), петлямі, сіламі (пружок, панажы, кола), з [[18 стагодзьдзе|18 стагодзьдзя]] — капканамі саматужнай і фабрычнай вытворчасці. У сярэднявеччы папулярным было паляваньне з сабакамі ці [[сокал]]амі. У [[15 стагодзьдзе|15]] – [[17 стагодзьдзе|17 стагодзьдзях]] для паляваньня выкарыстоўвалі сабак-хартоў, якія даганялі і душылі звера, гончых, якія гналі зьвера з брэхам, выжлаў, якія нюхам адшуквалі птушак і ўзнімалі іх, а потым знаходзілі і прыносілі здабычу, ямнікаў (таксаў), з якімі палявалі на норнага звера. Сакалінае паляваньне з «белазорамі» і «балабанамі» было выключнай прэрагатывай караля і магнатаў. 3З канца 15 –— пачатку [[16 стагодзьдзе|16 стагодзьдзя]] пашырылася паляваньне з агнястрэльнай зброяй (напачатку сярод прадстаўнікоў пануючых класаў, з сярэдзіны 16 стагодзьдзя — і сярод сялян). Да канца [[19 стагодзьдзе|19 стагодзьдзя]] карысталіся шомпальнымі стрэльбамі: ручніцамі, губчастымі («зьвярынымі» і «птушынымі»), крамянёвымі («крамзелямі» і «сакалоўкамі»), аднаствольнымі, пазней двух-ствольнымі дубальтоўкамі («пістонаўкамі»), у канцы 19 – пачатку [[20 стагодзьдзе|20 стагодзьдзя]], «бярданкай» — стрэльбай з зарадамі патроннага тыпу. Паляваньне з агнястрэльнай зброяй і адсутнасць дзейснага кантролю прывялі да масавага зьнішчэньня многіх відаў жывёл, асобныя з якіх зьвяліся канчаткова (тур, зубр, [[тарпан]] ды інш.). Паляваньне насіла характар варварскай забавы прывілеяваных асоб і стала амаль недаступным для астатніх. Напрыклад, у [[1860]] годзе цар [[Аляксандр II]] і яго світа за 2 дні знішчылі ў [[Белавежская пушча|Белавежскай пушчы]] 28 зуброў, 23 дзікі, 36 [[казуля]]ў ды шмат іншых звяроў. Для загону звяроў, акрамя егераў і аб'ездчыкаў, было мабілізавана больш за 2 тысячы сялян, якія 3 тыдні заганялі звяроў у загарадзь. У час паляваньня цара [[Мікалай II|Мікалая II]] за 2 тыдні забіта 40 зуброў, 53 [[алень|алені]], 26 [[рысь|рысяў]], 36 [[ланьлані|ланяў]], 325 казуляў, 138 дзікоў, 51 ліс ды інш.

Сучаснае паляваньне на Беларусі істотна адрозніваеццаадрозьніваецца ад старажытнага, маючы спартыўнаспартова-аматарскі характар. Паляваньне дазволенае толькі сябрам таварыстваў паляўнічых і рыбаловаў у паляўнічы сезонсэзон па пуцёўках або ліцэнзіях, у вызначаных для паляваньня паляўнічых угоддзяхугодзьдзях.

{{Commons|Category:Hunting|выгляд=міні}}