Пераклады Бібліі на інуіцкія мовы

Пераклады Бібліі на інуі́цкія мовы — поўныя пераклады Бібліі, выкананыя на тры дыялекты інуіцкай мовы (грэнляндзкі, лябрадорскі й інуктытут). Таксама ў артыкуле прыведзеныя зьвесткі пра пераклады Новага Запавету (яшчэ дзьве мовы) і асобных кнігаў Бібліі.

«Ethnologue» пералічвае пяць асноўных інуіцкіх гаворак: усходнеканадзкая, заходнеканадзкая, паўночна-аляскінская, паўночна-заходне-аляскінская і грэнляндзкая. На кожную зь іх перакладзены прынамсі Новы Запавет. Хоць інуіцкая мова даволі распасьцёртая, часам межы паміж дыялектамі вызначаюцца даволі ўмоўна. Напрыклад, «Ethnologue» лічыць лябрадорскую і ўсходнеарктычную/бафінаву інуіцкую гаворку адным дыялектам, аднак існуюць пераклады Бібліі ў абодвух гэтых правапісах.

Грэнляндзкі дыялект

Першымі перакладнікамі Бібліі на інуіцкія мовы сталі нарвэскія місіянэры Ганс і Паўль Эгедэ. Іхняе выданьне Новага Запавету на грэнляндзкім дыялекце выйшла часткамі ў 1744, а ў 1766 поўным выданьнем.

Другі пераклад, зьдзейсьнены Ота Фабрыцыюсам, выйшаў у 1794 і 1799. У 1827 у Капэнгагене выйшла перавыданьне, рэцэнзаванае Нільсам Гесынгам.

У 1822 Ёган Кляйншміт выканаў пераклад, які атрымаў некалькі перавыданьняў, а ў 1893 быў перавыдадзены з рэдагаваньнямі Ёргенсэна.

Поўны пераклад Бібліі быў скончаны да 1902 року. У 1999 дацкае Біблійнае таварыства скончыла пераклад Бібліі на сучасны грэнляндзкі дыялект.

Лябрадорскі/усходнеканадзкі дыялект

У 1810 у Лёндане была выдадзеная гармонія Эвангельляў Бэнджаміна Кольмайстра. Ён пераклаў таксама Дабравесьце Яна, таксама выдадзенае ў 1810 сродкамі Брытанскага і замежнага біблійнага таварыства накладам 1000 асобнікаў. Яно было прынятае вельмі прыхільна, і ў 1813 выйшаў пераклад трох астатніх Эвангельляў.

Брытанскае таварыства выдала ў 1819 пераклад Апостальскіх дзеяў і Пасланьняў, а ў 1826 — поўнае выданьне Новага Запавету, зьдзейсьненыя мараўскімі місіянэрамі. У 1839 выйшла новая рэдакцыя Дзеяў, Пасланьняў і кнігі Адкрыцьця.

У першай палове XIX стагодзьдзя ў Лёндане яшчэ некалькі разоў выдаваліся асобныя кнігі Старога Запавету, а ў 1840 быў перавыдадзены Новы Запавет.

Пераклад поўнае Бібліі быў скончаны да 1867 року, аднак адной кнігай не выдаваўся.

Паўночнаўзьбярэжны (аляскінскі) дыялект

Рой Амагока з Дональдам і Тэльмай Ўэбстэрамі з Wycliffe Bible Translators пераклалі на паўночнаўзьбярэжную гаворку Новы Запавет, выдадзены Амэрыканскім біблійным таварыствам у 1967. У 1992 ён быў перавыдадзены пад назовам «Uqalugiksuat». Вядзецца пераклад Старога Запавету.

Паўночназаходні дыялект

У 1971 быў надрукаваны пераклад асобных частак Новага Запавету Ўілфрыда Зыбэла, «Agaayutim Ukałhi». Перакладам астатніх кнігаў заняліся Вольф і Гільдэгард Сэйлер з Wycliffe Bible Translators, і ў 1997 выйшаў поўны пераклад Новага Запавету, вядомы як «Ipqitchuat Makpiġaat».

Інуінактун/заходнеканадзкі дыялект

У 1920 Брытанскае і замежнае біблійнае таварыства надрукавала пераклад Дабравесьця паводле Марка на дыялект Макензі зь міжрадковымі камэнтарамі для інуінактунамоўных. Гэтае выданьне не было прынятае носьбітамі мовы.

У 1972 Канадзкае біблійнае таварыства выдала чатыры Дабравесьці й Апостальскія дзеі пад назовам «Godim Ukauhiit Gospelit Hitamanguyun Apostlit Havaangillu». Выйшла таксама асобна кніга Рут. У 1983 быў выдадзены поўны Новы Запавет.

Усходнеарктычны дыялект

Англіканскі місіянэр Эдмунд Джэймз Пэк, які намагаўся ўвесьці ў інуіцкую мову складовае пісьмо, перапісаў вытрымкі з Новага Запавету, якія выйшлі ў 1878 року. За імі наступавалі Эвангельлі (1897). Пераклады амаль ідэнтычныя лябрадорскім, за выняткам артаграфіі.

Брытанскае і замежнае біблійнае таварыства выдала Новы Запавет у 1912 року, Псальмы — у 1917.

Сучасныя пераклады на ўсходнеарктычны дыялект запачаткаваныя ў 1978 намаганьнямі Аб’яднаных біблійных таварыстваў і Англіканскай дыяцэзіі Арктыкі; перакладам займалася група англіканскіх міністраў. Іхні Новы Запавет выйшаў у 1992, а ў 2012 выдадзеная ўся Біблія.

Параўнаньне перакладаў

Гаворка	Яна 3:16
Лябрадорская (гармонія Эвангельляў, МакДаўэл, 1810)	Sillarsoarmiut Gudib taimak nægligiveit, Erngnetuane tunnivlugo, taipkonunga, illunatik tapsomunga okpertut assiokon̄agit, nungusoitomigle in̄ogutekarkovlugit.
Грэнляндзкая (Вольф, 1827)	Sillársoarmiudle Gudib tajma assakigèj, ernétue tunniudlugo, tãursomunga nellinginak opertok tammardlukkonnago, nãissengitsomigle innursutiksakarkudlugo.
Лябрадорская (МакДаўэл/БЗБТ, 1840)	Taimak Gudib sillaksoarmiut nægligiveit, Ernetuane tunnilugo, illunatik okpertut tapsomunga, assiokonnagit nungusuitomigle innogutekarkovlugit.
Грэнляндзкая (Кліншміт, 1851)	Sillarsúb innuee Gudib taima assakigei, Ernelue tunniullugo taukkonunga, tamarmik taursomunga opertut tammarkonnagit, nãksaungitsomigle innursútekarkollugit.
Лябрадорская (Стольпэн, 1878)	Imâk Gûdib sillaкsoarmiut nagligivait, Ernetuane tunnilugo, illûnatik okpertut tâpsomunga assioкonnagit, nungusuitomigle inôguteкarкovlugit.
Грэнляндзкая (Ёргенсэн, 1893)	mássa silamiut Gûtip taima asagamigit ernitue túniúpa, nalingínaк táussumúnga ugpertoк támarкunago, nâgssáungitsumigdle inũssuteкarкuvdlugo.
Усходнеарктычная/інуктытут (Пэк, 1897)	ᐃᒫᒃ ᒎᑎᐸ ᓯᓛᒃᕈᐋᖕᒥᐆᑦ ᓂᒃᓕᒋᕓᑦ, ᐃᑦᓂᑑᐋᓂ ᑑᓂᓘᒍ, ᐃᓘᓅᑎᒃ ᐅᒃᐱᒃᑑᑦ ᑖᐸᓱᒨᖕᒑ ᐋᓯᐅᑯᓈᒋᑦ, ᓅᖕᒎᓱᐃᑐᒥᒃᓕ ᐃᓄᒎᑎᑳᑦᑯᕙᓘᒋᑦ.
Усходнеарктычная/інуктытут (Пэк, 1897) Лацінская транскрыпцыя	Imaak Guutipa silaakruaangmioot nikligivait, itnituuaani tuuniluugu, iluunuutik ukpiktuut taapasumuunggaa aasiukunaagit, nuungguusuitumikli inuguutikaatkuvaluugit.
Грэнляндзкая (невядомае выданьне)	Silamiut Guutip ima asatigai ernitui tunniullugu kinaluunniit taassumunnga uppertoq tammaqqunagu, naassaanngitsumilli innuussuteqaqqullugu.
Лябрадорская (Капэнгаген, 1961)	Silamiúme Gûtip ima asatigai ernitue túniutdlugo kinalunît tàussumúnga ugpertoк tàmarкunago, nâgssàungitsumigdle inũssuteкarкuvdlugo.
Паўночнаўзьбярэжная (Амэрыканскае біблійнае таварыства, 1992)	God-im piviuttaġivaiłługich nunam iñuŋi aitchuutigiŋagaa Iġñitualuni, kiñaliqaa ukpiqtuaq iġñiŋanun tammaquŋił̣ł̣ugu aglaan iñnuggutiqaquvlugu isuitchuamik.
Паўночназаходняя аляскінская (Міжнароднае біблійнае таварыства, 1997)	Agaayutim nunam iñui piqpagivagitḷugich, Iġñitualuni aatchuutiginiġaa. Kisupayaaq ukpiqsrił̣ikun turviñiktuaq ilaanik tuquyumiñaitchuq, aglaan isruitchuamik iñuugisiruq.
Грэнляндзкая (Дацкае біблійнае таварыства, 1999)	Guutimmi silarsuaq ima asatigaa ernituani tunniussimallugu taassumunnga uppertoq kinaluunniit tammaqqunagu naassaanngitsumilli inooqqullugu.
Інуктытут/Усходнеарктычная (Канадзкае біблійнае таварыства, 2012)	ᑏᒫᒃ ᑕᕝᕙ ᒎᑎᐅᑉ ᓯᓚᖅᔪᐊᕐᖕᒥᐅᑦ ᓇᒡᓕᒋᕖᑦ ᐃᕐᖕᓂᑐᐊᓂ ᑐᓂᖕᒪᒍ, ᓇᓪᓕᐊᑦ ᑖᑦᓱᒧᖓ ᐅᒃᐱᖅᑐᖅ ᐊᓯᐅᖁᓇᒍ ᓄᖑᓱᐃᑦᑐᒥᒡᓕ ᐃᓅᓯᖃᖁᓪᓗᒍ.
Інуктытут/Усходнеарктычная (Канадзкае біблійнае таварыства, 2012) Лацінская транскрыпцыя	Tiimaak tavva Guutiup silaqjuarngmiut nagligiviit irngnituani tuningmagu, nalliat taatsumunga ukpiqtuq asiuqunagu nungusuittumigli inuusiqaqullugu.