Вытворчае аб’яднаньне

Вытворчае аб’яднаньне — злука некалькіх савецкіх прадпрыемстваў, якія дзейнічалі разам, па-таварыску. У залежнасьці ад галінаў вытворчасьці вытворчыя аб’яднаньні дзяліліся на:

• вытворчыя
• навукова-вытворчыя
• галіновыя
• міжгаліновыя

Стварэньне буйных злукаў прадпрыемстваў павінна было справіць:

• паляпшэньне вытворчасьці, якасьці вырабаў
• паскорыць выпуск і продаж вырабаў
• меней стратаў сыравіны, паліва
• паскарэньне абнаўленьня і прымяненьня навінак навукі ў вытворчасьці

Вытворчасьць

Вытворчасьць любога прадпрыемства ў СССР мела назву вытворчая дзейнасьць. Яна дзялілася на:

• асноўную
• дапаможную
• абслуга

Па памеры вытворчасьці яна дзялілася на:

• адзінкавая
• капная
• вялікая

Адзінкавая вытворчасьць

Пры адзінкавай вытворчасьці сьпіс вырабаў вельмі вялікі, але іх колькасьць невялікая, большасьць — адна рэч: турбіна Шушынскае іскраробні, верталёт Мі-24 і г.д.

Капная вытворчасьць

Капной вытворчасьці ўласьціва было стварэньне падобных вырабаў у невялікай колькасьці і невялікі сьпіс назваў вырабаў. Колькасьць вырабаў ад соцень да тысяч. У залежнасьці ад колькасьці вырабаў капная вытворчасьць называецца:

• значная
• сярэдняя
• дробная

Сярэдняя капная выворчасьць была найбольш распаўсюджаная ў СССР, асабліва ў машынабудаваньні і станкабудаваньні (станкі, вылічальныя машыны і г.д.).

Вялікая вытворчасьць

Вялікая вытворчасьць азначала выпуск вырабаў без абмежаваньняў па часе і ў колькасьці (напрыклад, выпуск запалак, нітак, падшыпнікаў і г.д.). Для вялікае вытворчасьці неабходна было мець вялікую мэханізацыю й аўтаматызацыю вытворчасьці, збольшага паточны спосаб вытворчасьці.

Будова

Будова прадпрыемства была зьвязаная з дзейнасьцю самога прадпрыемства. Асноўныя адзінкі будовы сацыялістычнага прадпрыемства:

• цэх
• брыгада
• управа
• працоўны калектыў (грамада)

Цэх і брыгада

Прамысловыя прадпрыемствы СССР, напрыклад, мелі ў сваім складзе цэх.

Цэх — асноўны вытворчы аддзел прадпрыемства. У асноўных цэхах адбываўся выраб. Іх работа без перапынку забясьпечвалася дапаможнымі (рамонтнымі, інструмэнтальнымі і г.д.) цэхамі і цэхамі абслугі (цэхі транспартны і інш.). Цэх складаўся з вытворчых участкаў (лініяў, пралётаў і г.д.).

Работнікі ўчасткаў былі звычайна злучаныя ў брыгады.

На прадпрыемствах, якія выраблялі сельскагаспадарчыя вырабы, напрыклад саўгасы, таксама дзяліліся на цэхі (расьлінагадоўлі, жывёлагадоўлі, мэханізацыі, будаўнічы і г.д.) або аддзелы. Работнікі цэхаў былі злучаныя ў брыгады. Яны ў сваю чаргу могуць мець у сваім складзе зьвяно, якія злучаюць работнікаў для выкананьня асобных работ.

Управа

На любым прадпрыемстве СССР была ўправа. Яна складалася з аддзелаў і службаў, якія павінныя былі кіраваць прадпрыемствам.

Управа любога прадпрыемства ў СССР павінна была ўзгадняць свае дзеяньні з мясцовым аддзелам КПСС і выканкамам.

Будова ўправы прадпрыемства СССР была наступнаю. На чале машынабудаўнічага прадпрыемства стаяў дырэктар. Яму быў падарадкаваны галоўны бугальтар з бугальтэрыяю, а таксама аддзел тэхнічнага нагляду. Былі ў дырэктара намесьнікі:

• намесьнік — галоўны эканаміст, якому былі падпарадкаваныя
  • плянава-эканамічны аддзел
  • фінансавы аддзел
  • аддзел арганізацыі работы й заработнае платы
• намесьнік — галоўны інжынэр, якому былі падпарадкаваныя
  • аддзел галоўнага канструктара
  • аддзел галоўнага тэхноляга
  • аддзел навукова-тэхнічнае інфармацыі
  • аддзел галоўнага мэханіка
  • бюро разумнасьці й вынаходніцтва
  • аддзел тэхнікі бясьпекі
• намесьнік па вытворчасьці, якому былі падпарадкаваныя
  • цэх 1, 2, 3 і г.д.
• камэрцыйны дырэктар, якому былі падпарадкаваныя
  • аддзел забясьпячэньня
  • аддзел раздачы
  • адміністрацыйна-гаспадарчы аддзел
  • жыльлёва-камунальны аддзел

Грамада

Працоўны калектыў — грамада, якая складалася з усіх работнікаў савецкага прадпрыемства. Асноўны закон СССР і Закон "Аб працоўных калектывах" указваў аб правах грамады. Грамада магла:

• слухаць начальніка прадпрыемства аб выкананьні плянаў і дагаварных абавязкаў
• ведаць вынікі дзейнасьці прадпрыемства
• даваць рады ўправе прадпрыемства

Сваю дзейнасьць грамада рабіла праз вальны сойм. На вялікіх прадпрыемствах паміж вальнымі соймамі дзейнічалі рады грамады.

Грамада магла выказаць свае думкі аб новым начальніку прадпрыемства і аб іншым члене ўправы прадпрыемства.

Грамада магла выказаць свае думкі аб узнагароджаньні работнікаў за посьпехі ў рабоце, пакараньні работнікаў за дысцыплінарныя парушэньні. Грамада магла ўдзельнічаць у раздачы жыльля, месца у дзіцячых садках, адпачынку работнікаў і інш.

Сацыялістычнае спаборніцтва

У СССР адным важнейшых спосабаў паляпшэньня якасьці вытворчае дзейнасьці прадпрыемства было сацыялістычнае спабоніцтва. Яно павінна было садзейнічаць выкананьню й перавыкананьню плянаў, павышэньню вытворчасьці, якасьці вырабаў, ашчаднасьці сыравіны, злучэньню грамады, паляпшэньню таварыскіх адносінаў у грамадзе.