Беларускі арабскі альфабэт

(Перанакіравана з «Арабіца»)

Белару́скі ара́бскі альфабэ́т - альфабэт, створаны ў XVI стагодзьдзі як сродак запісу беларускай мовы з дапамогай арабскай пісьменнасьці. Ён складаецца з дваццаці васьмі графэм, зь некаторымі адрозьненьнямі ад звычайнага арабскага альфабэту:

  • Для гукаў «ж», «ч» і «п», якія адсутнічаюць у арабскай мове, выкарыстоўваліся цюрска-пэрсыдзкія графэмы


پ چ ژ
  • Для пазначэньня мяккіх гукаў «дз» і «ц» былі створаныя новыя графэмы
ࢯ ࢮ
  • Для гуку «ў» не было створана асобнай графэмы, ён запісваўся гэтак жа, як і «у»:
و
 

Беларускі арабскі альфабэт выкарыстоўваўся літоўскімі татарамі, якія жылі на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага. На працягу XIVXVI стагодзьдзяў яны перасталі карыстацца ўласнай мовай і пачалі карыстацца літоўскай (старабеларускай), але запісанай арабскімі літарамі. Вядомая спадчына гэтай традыцыі пісьменнасьці — гэта беларускія кнігі-кітабы. Існавалі і польскія тэксты, запісаныя арабскім пісьмом. Мяркуецца, яны зьявіліся не раней за XVII ст.

Табліца адпаведнасьці

рэдагаваць

Галосныя

рэдагаваць

Галосныя, як і ў клясычнай арабіцы, перадаюць агаласоўкамі над ды пад зычнымі. На пачатку слова галосны пісаўся над ці под аліфам. Часам пасьля галоснага пісалі адпаведны яму паўзычны (пасьля А, Е, Э — аліф, пасьля І, Ы — аліф максура, пасьля У ды О — ўаў.

Кірыліца Лацінка Арабіца
Кантэкстуальныя формы Ізаляваная
Канцавая Сярэдняя Пачатковая
Б б B b ـب ـبـ بـ ب
В в V v ـو و
Г г H h ـه ـهـ هـ ه
Ґ ґ G g ـغ ـغـ غـ غ
Д д D d ـد د
Дж дж Dž dž ـج ـجـ جـ ج
Дзь дзь Dź dź ـࢮ ( )
Ж ж Ž ž ـژ ژ
З з Z z ض ـضـ ضـ ض
Зь зь Ź ź ـز ز
Й й J j ـى ـىـ ىـ ى
К к K k ـق ـقـ قـ ق
Кь кь[1] Kj kj ـك ـكـ كـ ك
Л л, Ль ль Ł ł, L l ـل ـلـ لـ ل
М м M m ـم ـمـ مـ م
Н н, Нь нь N n, Ń ń ـن ـنـ نـ ن
П п P p ـپ ـپـ پـ پ
Р р R r ـر ر
С с S s ـص ـصـ صـ ص
Сь сь Ś ś ـث ـثـ ثـ ث
Т т T t ـط ـطـ طـ ط
Ть ть[1] Tj tj ـت ـتـ تـ ت
Ў ў Ŭ ŭ ـو و
Ф ф F f ـف ـفـ فـ ف
Х х Ch ch ـح ـحـ حـ ح
Ц ц C c ـࢯ ـࢯـ ࢯـ ( )
Ць ць Ć ć ـس ـسـ سـ س
Ч ч Č č ـچ ـچـ چـ چ
Ш ш Š š ـش ـشـ شـ ش
' ـعـ
ь

Лігатура

рэдагаваць
Кірыліца Лацінка Арабіца
Кантэкстуальныя формы Ізаляваная
Канцавая Сярэдняя Пачатковая
Ла ла, Ля ля Ła ła, La la ـلا لا

Літаратура

рэдагаваць
  • Д-р Ян Станкевіч. Беларускія мусульмане і беларуская літаратура арабскім пісьмом. [Адбітка з гадавіка Беларускага Навуковага Таварыства, кн. I.] — Вільня : Друкарня Я. Левіна, 1933 ; Менск : Беларускае коопэрацыйна-выдавецкае таварыства «Адраджэньне», 1991 [факсімільн.]. — 3-е выд.

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць