Абмеркаваньне:Дняпро
Як наконт таго каб стварыць шаблён для рэк? Я б зрабіў, але яшчэ ня вельмі з гэтым разабраўся. Дзе можна пачытаць, як ствараць шаблёны, дарэчы?--Bacian 22:06, 28 лістапада 2006 (UTC)
- Цудоўная ідэя!
- Прасьцей за ўсё будзе ўзяць шаблён з іншай Вікіпэдыі (ангельскай, польскай, расейскай і г.д.), перакласьці назву, тэкст і назвы парамэтраў (мо і трошкі скараціць іх колькасьць). Ізноў жа дызайн гатовы :-). Альбо ўзяць наш (напрыклад, Шаблён:Інфармацыя пра раён і прыстасаваць для ракі. Калі будуць пытаньні, зьвяртайцеся.
- Пра стварэньне шаблёнаў і дапаможныя сродкі можна прачытаць тут: шаблёны, матэматычныя функцыі.
- EugeneZelenko 15:35, 29 лістапада 2006 (UTC)
Пталямея выпусьцілі зь віду - у яго нават каардынаты вусьця Барыстэна меюццца.
рэдагаваць §2. Паўднёвая мяжа Еўрапейскай Сарматыі ў працы Пталямея.Берагавая лінія
У матэматыцы домыслаў не бывае.
Заўвага. Сучасныя населеныя кропкі ўзяты з Google, іх каардынаты – з Вікіпедыі (карысна карыстацца Вікіпедыяй на рускай мове)
Уводзіны.
Для разлікаў спатрэбяцца дзьве высновы з §1. Сістэма каардынат Пталямея:
► Выснова 1 (базавая): сучасная паралель 48°30′ супадае з паралельлю 48°30′ ў працы Пталямея. Абазначым яе праз 48°30′.
У далейшых разважаньнях будзем лічыць, што паралелі Пталямея супадаюць з сучаснымі паралелямі.
►Выснова 2 (базавая): сучасны мерыдыян 28° супадае з мерыдыянам 53° ў працы Пталямея. Абазначым яго праз 28°(53°).
Адлік мерыдыянаў будзем весьці ад мерыдыяна 28°(53°):
53°Ptol =28°Real (базавы мерыдыян):
54°Ptol =29°Real
55°Ptol =30°Real
56°Ptol =31°Real
57°Ptol =32°Real
58°Ptol =33°Real
59°Ptol =34°Real
60°Ptol =35°Real ...і паглядзім, што атрымаецца.
1. Берагавая лінія пры схематычным адлюстраваньні.
Пталямей пра паўднёвую мяжу яго Еўрапейскай Сарматыі: „Становішча гэтай берагавой лініі такое:
(2) Вусьці ракі Барыстэна 13 57°30' - 48°30';
вусьце ракі Хыпаніса 14 58° - 48°30';
Тамырака 21 59°20' - 48°30';
вусьце ракі Каркініта 59°40' - 48°30'.
За гэтым вусьцем ідзе пярэсмык22, які адзьдзяляе Херсанес Таўрычны23: берагавая яго лінія ў Каркініцкага заліва знаходзіцца пад 60°20 '- 48°20', а ля возера Біка24 пад 60o30 '- 48o30'….
(14) … Вышэй ракі Аксімака: Ардэс 57°- 48°30' “. - Пталямей. Геаграфія (III, 5. 2, 5. 14). Па Латышаву В. В. Пераклад П. І. Цьвяткова. /ГЛАВА 5. СТАНОВІШЧА ЕЎРАПЕЙСКАЙ САРМАТЫІ, МАПА VIII.
Паралель 48°30' - паралель пталямееўскай берагавой лініі. Зь яе і пачнём.
1.1. Рэальная берагавая лінія.
Пры схематычным адлюстраваньні паміж Адэсай і Голай Прыстаньню паўночны бераг Чорнага мора і паўднёвы бераг Дняпроўскага лімана ўтвараюць неразрыўную суцэльную сумесную лінію, дзе Адэса з каардынатамі 30°43′40″д.- 46°30′ ш. пазначае паварот берагавой лініі Чорнага мора з паралелі 46°30′ на паўднёвы заход, Голая Прыстань з каардынатамі 32°31′00″ д. - 46°30′ ш. пазначае паварот берагавой лініі Дняпра з паралелі 46°30′ на паўночны ўсход. Пераход паўночнага берага Чорнага мора ў паўдзённы бераг дняпроўскага лімана адбываецца каля Кінбурна з каардынатамі 31°32′35″ д. - 46°30′ш.. Назавём гэтую неразрыўную суцэльную сумесную лінію абодвух берагавых ліній ад Адэсы да Голай Прыстані скарочана - берагавая лінія.
Апорнымі кропкамі пры схематычным адлюстраваньні берагавой лініі зь'яўляюцца:
Адэса (паварот берагавой лініі Чорнага мора) 30°43′40″ у .д. - 46°29′10″ пн. ш.
Кінбурн (дняпроўскі ліман) 31°32′35″ у. д. - 46°32′46″ пн. ш.
Аджыго́льскі мая́к (дняпроўскі ліман) 32°13′57″ у. д. - 46°29′33″ пн. ш.
вусьце Дняпра (дняпроўскі ліман, Рыбальча ) 32°17′14″ у. д. - 46°29′47″ пн. ш. (1)
Рыбальча (Дняпроўскі ліман) 32°17′14″ у. д. - 46°29′47″ пн. ш.
Голая Прыстань (паварот Дняпра) 32°31′00″ у. д. - 46°31′00″ пн. ш.
Акругляем паралелі і пераводзім сучасныя мерыдыяны ў мерыдыяны Пталямея згодна выснове 2:
Адэса (паварот берагавой лініі Чорнага мора ) 30°43′40″ ( 55°43′40″ ) у.д. - 46°30′ пн. ш.
Кінбурн (Дняпроўскі ліман, Чорнае мора) 31°32′35″ ( 56°32′35″ ) у.д. - 46°30′ пн. ш.
Аджыго́льскі мая́к (Дняпроўскі ліман) 32°13′57″ ( 57°13′57″ ) у.д. - 46°30′ пн. ш. (2)
вусьце Дняпра (дняпроўскі ліман, Рыбальча ) 32°17′14″ ( 57°17′14″ ) у.д. - 46°30′ пн. ш. / сучаснасць
Рыбальча (Дняпроўскі ліман) 32°17′14″ ( 57°17′14″ ) у.д. - 46°30′ пн. ш.
Голая Прыстань (паварот Дняпра.) 32°31′00″ ( 57°31′00″ ) у.д. - 46°30′ пн. ш.
Паралель 46°30′ - паралель рэальнай берагавой лініі.
Атрымліваецца розьніца ў 2° па паралелі. Рэальна выказаць здагадку, што паралель берагавой лініі ў працы Пталямея перанесена на 2° на поўнач - з паралелі 46°30′ на паралель 48°30'. Зробім і мы гэтак. Але спачатку некалькі заўваг.
1.1.1 Дняпроўскі ліман. Межы Дняпроўскага лімана.
Берагавая лінія пасьля акругленьня мерыдыян:
Адэса (паварот берагавой лініі Чорнага мора) 30°44′ (55°45′) - 46°30′ /зах. мяжа паўночнай берагавой лініі Ч. мора/
Адэса (паварот берагавой лініі Чорнага мора) 31° (56° ) - 46°30′ /зах. мяжа паўночнай берагавой лініі Ч. мора/
Кінбурн (Дняпроўскі ліман, Чорнае мора) 31°30′ (56°30′) - 46°30′ /ўмоўная зах. мяжа Дняпроўскага лімана/
Аджыго́льскі мая́к (Дняпроўскі ліман ) 32°14′ (57°14′) - 46°30′
вусьце Дняпра (Дняпроўскі ліман, Рыбальча) 32°20′ (57°20′) - 46°30′
Рыбальча (Дняпроўскі ліман) 32°20′ (57°20′) - 46°30′
Голая Прыстань (паварот Дняпра) 32°30′ (57°30′) - 46°30′ /ўмоўная усх. мяжа Дняпроўскага лімана/.
Мерыдыян Адэсы акруглены як да мінут, так і да градусаў; матэматычнай памылкі ў абодвух акругленьнях няма. Старую Адэсу ніжэй апусьцім - пакінем заместа двух адну Адэсу. Калі будзе патрэба, мы да яе вернемся.
Пры схематычным адлюстраваньні Дняпроўскага лімана Кінбурн пазначае ўмоўную заходнюю мяжу Дняпроўскага лімана, а Голая Прыстань ( паварот Дняпра) – ўмоўную ўсходнюю мяжу Дняпроўскага лімана, дзе
Кінбурн (Чорнае мора, Дняпроўскі ліман) 31°30′ (56°30′) - 46°30′
Голая Прыстань (паварот Дняпра) 32°30′ (57°30′) - 46°30′
/1/ Паміж Кінбурнам і Голай Прыстаньню ўтворана затока, якая разьмешчана ў шыротным напрамку па паралелі 46°30 і займае на гэтай паралелі 1° у даўжыню ад мерыдыяна Кінбурна 31°30′(56°30′) /сучаснасць/ да мерыдыяна Голай Прыстані, 32°30′(57°30′) /сучаснасць/. Паўднёвы бераг затокі зьяўляецца працягам берагавой лініі Чорнага мора - паўночны бераг Чорнага мора ля Кінбурна пераходзіць ў паўдзённы бераг затокі.
Паралель 46°30′ - гэта сучасная паралель паўдзённага берага Дняпроўскага лімана.
Мерыдыян 31°30′(56°30′) (Кінбурн) /сучаснасць/ - умоўная заходняя мяжа Дняпроўскага лімана,
Мерыдыян 32°30′(56°30′) (Голая Прыстань) /сучаснасць/ - умоўная ўсходняя мяжа Дняпроўскага лімана,
Умоўная даўжыня Дняпроўскага лімана складае роўна 1°.
Адэса - маркер павароту чарнаморскага пабярэжжа, маркіруе заходнюю мяжу паўночнага берага Чорнага мора
1.1.2. Вусьці Дняпра. Пры схематычным адлюстраваньні заходнюю мяжу Дняпроўскага лімана можна лічыць яго вусьцем. А вусьце Дняпроўскага лімана пры схематычным адлюстраваньні можна прынімаць за вусьце Дняпра. З такога пункту гледжаньня Дняпро мае два вусьці: адно вусьце - вусьце Дняпроўскага лімана ў Чорным моры ( ліман і рака не адзьдзяляюцца), яго пазначае Кінбурн; другое вусьце - на ўмоўнай ўсходняй мяжы Дняпроўскага лімана (ліман і рака адзьдзяляюцца), яго пазначае паварот Дняпра Голая прыстань. Паколькі яны ляжаць на адной паралелі, то адно зь іх будзе заходняе (Кінбурн), а другое - ўсходняе (Голая Прыстань). /2/ Дняпро пры схематычным адлюстраваньні мае два ўмоўныя вусьці - Кінбурн і Голую Прыстань: Кінбурн (Дн. ліман, Чорнае мора)31°30′(56°30′) - 46°30′ – з. вусьце Дняпра ў Ч. моры (ліман і рака не адзьляюцца), Голая Прыстань (паварот Дняпра) 32°30′ 57°30′) - 46°30′ – у. вусьце Дняпра ў Дн. лімане (ліман і рака адзьдзяляюцца). /3/ Калі Дн. ліман не адзьдзяляць ад Дняпра, тады Дняпро мае ля Рыбальчы ня дэльту, а свае рукавы - рукавы Дняпра.
1.1.3 Бускі ліман. Вусьце Бускага лімана. „Аб назвах. У старыя часы Бускі ліман прымалі за раку Буг, таму на ўсіх картах, планах горада, у дакументах і літаратуры ён называўся "ракой Буг". Толькі ў канцы мінулага стагодзьдзя навуковыя пошукі прывялі да высновы, што бускія воды, якія абмываюць Мікалаеў, не рака, а ліман (эстуарый), г.зн. затока мора ў вусьце ракі. Сама ж рака Буг ўпадае ў Бускі ліман нашмат вышэй па плыні ад Мікалаева у сучасных сеў Альшанскае і Новапятроўскае.“ - Гісторыя вуліц Мікалаева: тапанімічны даведнік па горадзе і навакольлі. / Ю.С. Кручкоў. — Мікалаеў: “Магчымасьці Кімерыі“, , 1997. — 23 с. Альшанскае (па-укр. Ольшанське, Мікалаеўская вобл.) 31°47'38"(56°47'38") д. 47°11'04" ш. → 31°48(56°50') 47°10' Новапятроўскае ( па-укр. Новопетрі́вське, Мік. вобл. ) 31°48′25″(56°48′25″) д. 47°12′35″ ш. → 31°48′(56°50′) 47°13′ Пры схематычным адлюстраваньні П. Буга берагавая лінія пазначае ўмоўную мяжу вусьця П. Буга (затока ракі не адзьдзяляецца ад ракі).
1.1.4. Вусьцe П. Буга ў Дн. Лімане.
Калі падоўжыць мерыдыян 32°(57°) /сучаснасьць/ гарадоў Смаленска (32°- 54°50'), Чаркасаў (32°- 49°30'), Мікалаева (32°- 47°') па бускаму ліману да перасячэньня з паралельлю 46°30' берагавой лініі, атрымаем кропку з каардынатамі 32°(57°) - 46°30', якая даволі дакладна паказвае ўмоўнае вусьце П. Буга..
Смаленск 32°02′43″ д. 54°46′58″ ш. → 32° д. 54°50′ ш. → 32°(57°) 54°50′ /мерыдыяна 32°/
Чаркасы 32°03′35″ д. 49°26′40″ ш. → 32° д. 49°30′ ш. → 32°(57°) 49°30′ /мерыдыяна 32°/
Мікалаеў 32°00′00″ д . 46°58′00″ ш. → 32° д. 47° ш. → 32° 57°) 47° /мерыдыяна 32°/
Кропка з каардынатамі 32°(57°) - 46°30' умоўна пазначае вусьце П. Буга ў Дн. Лімане.
/4/ Пры схематычным адлюстраваньні вусьце П. Буга ў Дн. лімане 32°(57°) - 46°30′ /сучаснасьць/ знаходзіцца якраз пасярод Дняпроўскага лімана адносна яго меж Кінбурна і Голай Прыстані на адлегласьці 30' ад кожнага: 30' ўсходней ад Кінбурна і 30'заходней ад Голай Прыстані. Для нагляднасьці:
заходняе вусьце Дняпра (Кінбурн) 31°30′ (56°30′) - 46°30′ /сучаснасць/,
вусьце П. Буга ў Дн. лімане 32° (57° ) - 46°30′ /сучаснасць/ - сярэдзіна
усходняе вусьце Дняпра (Голая Прыстань ) 32°30′ (57°30′) - 46°30′ /сучаснасць/.
/5/ Вусьце П. Буга ў Дн. Лімане 32°(57°) - 46°30′ /сучаснасьць/ адносна заходняга вусьця Дняпра (Кінбурн) 31°30′(56°30′) - 46°30′) /сучаснасьць/ ляжыць на ўсходзе, адносна ўсходняга вусьця Дняпра (Голая Прыстань) 32°30′(57°30′) - 46°30′ /сучаснасьць/ ляжыць на заходзе; і тым ня менш,
Выснова(вусьце П. Буга ў Дн. Лімане). Вусьце П. Буга ў Дн. Лімане знаходзіцца па адзін бок Дняпра - на дняпроўскім правабярэжжы, хоць і ляжыць паміж яго вусьцямі.
2. Пталямееўская берагавая лінія.
Вернемся да берагавой лініі .
Паколькі паралель 46°30′ рэальнай берагавой лініі адрозніваецца ад пталямееўскай паралелі 48°30′ берагавой лініі на 2° у бок павялічэньня, была выказана здагадка, што паралель берагавой лініі ў працы Пталямея перанесена на 2° на поўнач - з паралелі 46°30′ на паралель 48°30'. Зробім і мы гэтак.
2.1. Берагавая лінія: зрух берагавой лініі на 2° на поўнач.
Дабавім ў рад кропак вусьце П. Буга ў Дн. Лімане:
Адэса (паварот берагавой лініі Чорнага мора) 30°43′40″ ( 55°43′40″ ) у.д. - 46°30′ пн.ш.
Кінбурн (дняпроўскі ліман, Чорнае мора) 31°32′35″ ( 56°32′35″ ) у.д. - 46°30′ пн.ш.
вусьце П. Буга ў Дн. лімане 32°00′00″ ( 57°00′00″ ) у.д. - 46°30′ пн.ш.
Аджыго́льскі мая́к (Дняпроўскі ліман) 32°13′57″ ( 57°13′57″ ) у.д. - 46°30′ пн.ш.
вусьце Дняпра (Дняпроўскі ліман, Рыбальча) 32°17′14″ ( 57°17′14″ ) у.д. - 46°30′ пн.ш. /сучаснасць/
Рыбальча (Дняпроўскі ліман) 32°17′14″ ( 57°17′14″ ) у.д. - 46°30′ пн.ш.
Голая Прыстань (паварот Дняпра.) 32°31′00″ ( 57°31′00″ ) у.д. - 46°30′ пн.ш.,
і перанясем берагавую лінію на 2°(/+2°↑/) на поўнач на паралель 48°30′:
/+2°↑ /Адэса (паварот берагавой лініі Ч. мора) 30°43′40″(55°43′40″)д. - 48°30′ш./зрух берагавой лініі на 2° на поўнач/
/+2°↑/ Кінбурн (дняпроўскі ліман, Чорнае мора) 31°32′35″(56°32′35″)д. - 48°30′ш./зрух берагавой лініі на 2° на поўнач/
/+2°↑/ вусьце П. Буга ў Дн. лімане 32°00′00″(57°00′00″)д. - 48°30′ш./зрух берагавой лініі на 2° на пн. /
/+2°↑/ Аджыго́льскі мая́к (дняпроўскі ліман) 32°13′57″(57°13′57″)д. - 48°30′ш./зрух берагавой лініі на 2° на поўнач /
/+2°↑/ Вусьце Дняпра (Дн. ліман, Рыбальча) 32°17′14″(57°17′14″)д. - 48°30′ш./зрух берагавой лініі на 2° на поўнач/
/+2°↑/ Рыбальча (Дняпроўскі ліман) 32°17′14″(57°17′14″)д. - 48°30′ш./зрух берагавой лініі на 2° на поўнач/
/+2°↑/ Голая Прыстань (паварот Дняпра) 32°31′00″(57°31′00″)д. - 48°30′ш./зрух берагавой лініі на 2° на поўнач/
Берагавая лінія пасьля акругленьня мерыдыян:
/+2°↑/ Адэса (паварот берагавой лініі Чорнага мора) 30°45′ ( 55°45′ ) - 48°30′
/+2°↑/ Адэса (паварот берагавой лініі Чорнага мора) 31° ( 56° ) - 48°30′
/+2°↑/ Кінбурн (дняпроўскі ліман, Чорнае мора) 31°30′ ( 56°30′ ) - 48°30′
/+2°↑/ вусьце П. Буга ў Дн. лімане 32°00′ ( 57°00′ ) - 48°30′
/+2°↑/ Аджыго́льскі мая́к (Дняпроўскі ліман) 32°15′ ( 57°15′ ) - 48°30′
/+2°↑/ Рыбальча (Дняпроўскі ліман) 32°20′ ( 57°20′ ) - 48°30′
/+2°↑/ Голая Прыстань (паварот Дняпра) 32°30′ ( 57°30′ ) - 48°30′
Мерыдыян Адэсы акруглены як да мінут, так і да градусаў; матэматычнай памылкі ў абодвух акругленьнях няма. Старую Адэсу ніжэй апусьцім - пакінем заместа двух адну Адэсу. Калі будзе патрэба, мы да яе вернемся.
2.2. Берагавая лінія: першы зрух берагавой лініі на 1° на ўсход 2.2.1. Берагавая лінія ў Пталямея. Для нагляднасьці выпішам пталямееўскую берагавую лінію і нашу, атрыманую пераносам. Наша берагавая лінія, вылічаная: /+2°↑/ Адэса-Качубей 56° - 48°30′ /паварот берагавой лініі Чорнага мора/, /+2°↑/ Кінбурн 56°30′ - 48°30′ /вусьце Дняпроўскага лімана& зах. вусьце Дняпра/ /+2°↑/ вусьце П. Буга ў Дн. лімане 57° - 48°30′ /+2°↑/ Рыбальча 57°20′ - 48°30′ /+2°↑/ Голая Прыстань 57°30′ - 48°30′ /паварот Дняпра& усх. вусьце Дняпра/ і берагавая лінія ў працы Пталямея: Ардэс 57° - 48°30' вусьце Барыстэна 57°30' - 48°30' вусьце Хыпаніса 58° - 48°30' Тамырака 59°20' - 48°30' возера Бык 60°30' - 48o30' Пры параўнаньні можна заўважыць розьніцу ў 1° па мерыдыянах паміж Адэсай і Ардэсам, вусьцем Дн лімана (Кінбурн) і вусьцем Барыстэна, вусьцем П. Буга ў Дн. лімане і вусьцем Хіпаніса. Рэальна выказаць здагадку, што ад мерыдыяна 31°(56°) павароту берагавой лініі, які пазначае Адэса, быў зрух (першы) берагавой лініі Чорнага мора на 1° на ўсход /+1°→/. Зробім і мы гэтак. Аджыгольскі маяк у радзе ўбярэм - ён патрэбны быў толькі для таго, каб лепш было відаць лінію паўднёвага берага Дняпроўскага лімана. Паколькі вусьце Дняпра супадае з Рыбальчай, „вусьце Дняпра/“ апусьцім у радзе. Адэса (паварот берага Чорнага мора) 31° +1° (56° +1°) - 48°30′ /першы зрух берагавой лініі на 1° на ўсход/ Кінбурн (вусьце Дн. лімана) 31°30′ +1° (56°30′ +1°) - 48°30′ /першы зрух берагавой лініі на 1° на ўсход/ вусьце П. Буга ў Дн. Лімане 32° +1° (57° +1°) - 48°30′ /першы зрух берагавой лініі на 1° на ўсход/ Рыбальча (Дняпроўскі ліман) 32°20′ +1° (57°20′ +1°) - 48°30′ /першы зрух берагавой лініі на 1° на ўсход/ Голая Прыстань (паварот Дняпра) 32°30 +1° (57°30′ +1°) - 48°30′ /першы зрух берагавой лініі на 1° на ўсход/. Маем: /+2°↑/+1°→/ Качубей-Адэса (паварот берага Ч. мора) 32° (57°′ ) - 48°30′ /фікс. Ардэс 57° - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/ Кінбурн (вусьце Дн.лімана ) 32°30′(57°30′) - 48°30′ /фікс. вусьце Барыстэна 57°30' - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/ вусьце П. Буга ў Дн. Лімане 33° (58° ) - 48°30′ /фікс. вусьце Хыпаніса 58° - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/ Рыбальча (Дняпроўскі ліман) 33°20′(58°20′) - 48°30′ /першы зрух бераг. лініі на 1° на ўсход/ /+2°↑/+1°→/ Голая Прыстань (паварот Дняпра) 33°30′(58°30′) - 48°30′ /першы зрух бераг. лініі на 1° на ўсход/. У выніку зруху берагавой лініі на 1° на ўсход ўсходняя мяжа Дняпроўскага лімана (Голая Прыстань) перамясьцілася на 1° на ўсход адносна свайго рэальнага мерыдыяна.
=> Ардэс (п. 14, Еўрапейская Сарматыя), гэта Качубей-Адэса з каардынатамі 31°(56°) - 46°30′ /сучаснасць/, перанесеная разам з берагавой лініяй на 2° на поўнач з паралелі 46°30′ на паралель 48°30', потым зрушаная разам з берагавой лініяй на 1° на ўсход з мерыдыяна 31°(56°) на мерыдыян 32°(57°) і зафіксаваная як Ардэс 57° - 48°30′ <32°(57°) - 48°30′>. Калі карацей: Адэса зьяўляецца прататыпам для Ардэс. Адэса пазначае заходнюю мяжу берагавой лініі. Ардэс павінен пазначаць заходнюю мяжу пталямееўскай берагавой лініі, але гэта замоўчана. =>13 Вусьце Барыстэна (п. 2, Еўрапейская Сарматыя), гэта вусьце Дн. лімана (Кінбурн) з каардынатамі 31°30′ (56°30′) - 46°30′ /сучаснасць/, перанесенае разам з берагавой лініяй на 2° на поўнач з паралелі 46°30′ на паралель 48°30', потым зрушанае разам з берагавой лініяй на 1° на ўсход з мерыдыяна 31°30′(56°30′) на мерыдыян 32°30′ (57°30′), і зафіксаванае як вусьце Барыстэна 57°30′ - 48°30′ <32°30′ (57°30′) - 48°30′> або, як варыянт: =>13 Вусьце Барыстэна (п. 2, Еўрапейская Сарматыя), гэта Кінбурн з каардынатамі 31°30′ (56°30′) - 46°30′ /сучаснасць/, перанесены разам з берагавой лініяй на 2° на поўнач з паралелі 46°30′ на паралель 48°30', потым зрушаны разам з берагавой лініяй на 1° на ўсход з мерыдыяна 31°30′ (56°30′) на мерыдыян 32°30′ (57°30′) і зафіксаваны як вусьце Барыстэна 57°30′ - 48°30′ <32°30′ (57°30′) - 48°30′>. Калі карацей: вусьце Дн. лімана (Кінбурн) зьяўляецца прататыпам для вусьця Барыстэна. =>14 Вусьце Хыпаніса (п. 2, Еўрапейская Сарматыя) - гэта вусьце П. Буга ў Дн. лімане з каардынатамі 32°(57°) - 46°30′ /сучаснасць/, перанесенае разам з берагавой лініяй на 2°на поўнач з паралелі 46°30′ на паралель 48°30', потым зрушанае разам з берагавой лініяй на 1° на ўсход з мерыдыяна 32°(57°) на мерыдыян 33°(58°) і зафіксаванае як вусьце Хіпаніса 58° - 48°30′ <33° (58°) - 48°30′>. Калі карацей: вусьце П.Буга ў Дн. лімане зьяўляецца прататыпам для вусьця Хыпаніса.
2.2.2. Берагавая лінія ў Хэрадота. Хэрадот: “53... Блізу мора Барыстэн - ужо магутная рака. Тут да яго далучаецца Хыпаніс, які ўпадае ў адзін і той жа ліман [45].“ - Герадот. Гісторыя. IV, 5, 53 /1/ Цытата: Дняпроўскі ліман - заліў Чорнага мора, які занімае вялікую прастору, адгароджаны ад мора Кінбурнскай касой, якая прадстаўляе прадукт сукупнага дзеяньня рэк Дняпра і Буга, якія ўпадаюць у ліман з У і П.“. - Дняпроўскі ліман // Энцыклапедычны слоўнік Бракхаўза і Эўхрона: у 86 т. (82 т. і 4 доп.). - СПб., 1890-1907. Асноўны сэнс цытаты са слоўніка: рэкі Дняпро і Буг „ўпадаюць у ліман з У і П “. Асноўны сэнс цытаты Хэрадота: рэкі Барыстэн і Хыпаніс „ўпадаюць у адзін і той жа ліман“. І Пталямей, і Хэрадот сапраўды Хыпанісам называюць вусьце П. Буга ў Дн. лімане (цяпер вусьце Бускага лімана), а не іншай ракі. /2/ Пталямей: „вусьце Барыстэна 57°30' - 48°30' „/ вусьце Дн. Лімана(Кінбурн), ляжыць блізу мора /. Хэрадот: „Блізу мора Барыстэн - ужо магутная рака.“ І Пталямей, і Хэрадот сапраўды Барыстэнам называюць можа і ня ўвесь Дняпро а, як мінімум, Дняпроўскі ліман. /3/ Праўда, Пталямей зрэзаў Ніжні Дняпро і памясьціў вусьце Дняпроўскага лімана туды, куды яго прывяла пталямееўская сітэма перамяшчэньня берагавой лініі - ў чорта на кулічках. Калі б яго вусьце папала ў г. Дняпро, тады б мела сэнс версія, што Барыстэнам ён называе Верхняе Дняпро: Цытата: „Ня маючы паміж сабой нічога агульнага, частка Д. ніжэй парогаў ўяўляе сабой глыбокую, уласна прыморскую частку ракі, якая мае свой асаблівы флот, свае суднабудаўнічыя вэрфі і свой грузавы рух і разьвіваецца самастойна і зусім незалежна ад Верхнедняпроўскай часткі. Такім чынам, Верхнедняпроўскі басейн, адзьдзелены ад Чорнага мора несуднаходнымі парогамі і злучаны толькі намінальна з Балтыйскім, аказваецца зусім замкнёным, а суднаходства па яго водных шляхах - чыста мясцовым.”- П. Бяляўскі.- Дняпроўскі ліман // Энцыклапедычны слоўнік Бракхаўза і Эўхрона: у 86 т. (82 т. І 4 доп.). - СПб., 1890-1907. Але тую кропку, якая аказалася радам з г. Дняпро і магла б прэтэндаваць на вусьце Верхняга Дняпра, ён называе „ля возера Бык”, тым самым не пакідаючы месца для гэтай версіі.
Дадатак да п. 2.2. /4/ З Пталямеем усё зразумела: вусьце яго Барыстэна знаходзіцца блізу мора, бо кропка зь яго каардынатамі (Кінбурн) ляжыць "у самага сіняга мора" (матэматыку цяжка аправергнуць). А вось хэрадотаўскае „блізу мора“ ня мае каардынат, і, як каму захочацца, той будзе яго і расьцягваць. (a) Мы з вамі будзем выходзіць з таго, што паблізу абазначае паблізу, і ня будзем гэтае паблізу раздзьмухваць да касьмічных маштабаў: паблізу мора ляжыць Дняпроўскі ліман; вусьце Дняпра не ляжыць паблізу мора, да мора яму яшчэ 1° Дняпроўскага лімана, што складае 58 вёрстаў. Нават у нашу касьмічную эру гэта ніяк не аднесьці да „паблізу” - з вудачкай ня выйдзеш, як той стары, і не сядзеш рыбкі палавіць. А ў антычныя часы для антычных людзей рукавы Дняпра знаходзіліся тым больш далёка не паблізу. (b) Дняпроўскі ліман зьяўляецца магутным водным патокам - вялізнам як па размеру, так і па аб'ёму водаў, магутнай ракой (калі заліў не адзьдзяляць ад ракі): Цытата: „Д. Ліман прадстаўляе сабой вялізны (каля 600 в.) і вельмі шырокі басейн, які накіроўваецца па паралелі“, - П. Бяляўскі. Дняпроўскі ліман // Энцыклапедычны слоўнік Бракхаўза і Эўхрона: у 86 т. (82 т. І 4 доп.). - СПб., 1890-1907. Цяперашяе вусьце Дняпра ўяўляе сабой па апісаньню разгалінаваньне Дняпра на рукавы, зь якіх суднахоным зьяўляўся толькі адзін, і пад магутны паток ніяк не падыходіць: Цытата: „Участак гэты <ад Аляксандраўска да лімана> характарызуецца моцным пашырэньнем даліны, вельмі частым падзелам ракі на рукавы і мноствам вялікіх нізінных выспаў... ад Берыслава прымае ПдзЗ кірунак і захоўвае яго да Хэрсона, некалькі ніжэй якога распадаецца на мноства рукавоў і праток, якія ўтвараюць пры ўпадзеньні ў ліман шэраг больш-менш глыбокіх фарватэраў, званых гірламі… - П. Бяляўскі.- Дняпроўскі ліман // Энцыклапедычны слоўнік Бракхаўза і Эўхрона: у 86 т. (82 т. І 4 доп.). - СПб., 1890-1907. /5/ Адна цікавая аказія атрымалася ў антычнага Хэрадота - упамінаньне лімана. Як гаворыцца, звычка - другая натура. Па-першае, няўжо антычныя, не гаворачы ўжо пра старажытных, разьдзялялі затоку ракі і раку? Па-другое, дзе антычны Хэрадот хапануй слова „ліман”. Ліман- гэта слова Порты, якое яны павінны былі ў старажытнасьці (але не ў антычнасьці) прынесьці на ўзьбярэжжа Чорнага мора. Яно да сіх пор прысутнічае ў турэцкай мове. У грэцкай мове яно магло ўзяцца ад Порты, таму што няма ў грэцкай мове такога слова цяпер. Калі б яно было, то ўсё пабярэжжа Грэцкага паўвострава было б усеяна ліманамі, а там з гэтым ня вельмі, ня тоячыся, можна сказаць - зусім няма. /6/А як выглядае сказ 53 Хэрадота ў цяперашняй інтэрпрэтцыі, самі ўжо ацаніце: 53. Паблізу мора Барыстэн (Дняпроўскі ліман)- ужо магутная рака <гэта праўда>. Тут да яго (Дняпроўскага лімана) далучаецца Хыпаніс (П. Буг) <гэта праўда>, які ўпадае ў адзін і той жа ліман (Дняпроўскі) <гэта праўда ў адносінах да П. Буга;але недарэчна выглядае да Дняпроўскага лімана, бо атрымліваецца, што Дняпроўскі ліман ўпадае сам ў сябе. Калі б не дабаўка „ўпадае ў адзін і той жа ліман“ - ні к чаму нельга падкапацца. Гэтая дабаўка блытае сьляды Хыпаніса, але выдае з галавой „антычнага“ Хэрадота. Ці не сядзелі ўсе гэтыя антычныя ў адным кабінеце аднаго канструктарскага бюро?.
2.3. Берагавая лінія: зрух часткі Дняпроўскага лімана ад Рыбальчы на 1° на ўсход . Рыбальча 33°20 (58°20′) - 48°30′ па мерыдыяне адрозьніваецца ад Таміракі 59°20' - 48°30' на 1°. Рэальна выказаць здагадку, што ад Рыбальчы 33°20′ (58°20′) - 48°30′ быў яшчэ адзін зрух, другі (першая расьцяжка Дняпроўскага лімана), на 1° на ўсход. Зробім другі зрух на 1° на ўсход /+1°→/ ад Рыбальчы. Дняпроўскі ліман падаўжэе на 1°, стане даўжынёй 2° заместа 1°, а Голая Прыстань(паварот Дняпра) ў савакупнасьці перамесьціцца на 2° далей на ўсход ад сваёй рэальнай усходняй мяжы: /+2°↑/+1°→/+0°→/ Адэса (паварот ўзьбярэжжа Чорнага мора)32° (57° ) - 48°30′ /Ардэс 57° - 48°30′/ /+2°↑/+1°→/+0°→/ Кінбурн (умоўнае вусьце Д. лімана) 32°30′ (57°30′) - 48°30′ /вусьце Барыстэна 57°30'- 48°30'/ /+2°↑/+1°→/+0°→/ вусьце П. Буга (бускага лімана) 33° (58° ) - 48°30′ /вусьце Хіпаніса 58° - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/ +1°→/ Рыбальча (Дн. ліман) 33°20′+1°(58°20′+1°)- 48°30′ /зрух(другі) часткі бераг. лініі на 1°на ў./ /+2°↑/+1°→/+1°→/ Голая Прыстань (вусьце Д.)33°30′+1°(58°30′+1°)- 48°30′ /зрух(другі) часткі бераг. лініі на 1°на ў./ Маем: /+2°↑/+1°→/+0°→/ Адэса (паварот ўзьбярэжжа Ч. мора)32° (57° ) - 48°30′ /Ардэс 57° - 48°30′/ /+2°↑/+1°→/+0°→/ Кінбурн (заходняе вусьце Дняпра) 32°30′(57° 30′) - 48°30′ /вусьце Барыстэна 57°30' - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/+0°→/ вусьце П. Буга (бускага лімана) 33° (58° ) - 48°30′ /вусьце Хыпаніса 58° - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/ +1°→/ Рыбальча (Дняпроўскі ліман) 34°20 (59°20′ ) - 48°30′ /фіксуем Тамырака 59°20' - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/ +1°→/ Голая Прыстань (вусьце Дняпра) 34°30′ (59°30′)- 48°30′/зрух (другі) часткі бераг. лініі на 1°на ў./
21 Тамырака(п.2, Еўрапейская Сарматыя), гэта Рыбальча (Дн. ліман) з каардынатамі 32°20′ (57°20′) - 46°30′/сучаснасць/, паднятая разам з берагавой лініяй на 2° на поўнач, зрушаная на 2° разам з часткай берагавой лініі на ўсход і зафіксаваная як Тамырака 59°20'- 48°30' <34°20′ (59°20′) -48°30′> .
2.4. Берагавая лінія: зрух Дняпроўскага лімана ад ад Голай Прыстані на 1° на ўсход. Голая Прыстань па мерыдыяне адрозніваецца ад возера Бык 60°20' - 48°30' на 1°. Рэальна выказаць здагадку, што быў ад Голай Прыстані 34°30′ (59°30′) - 48°30′ яшчэ адзін зрух, трэці на 1° на ўсход. Зробім гэты трэці зрух на 1° на ўсход ад Голай Прыстані: Дняпроўскі ліман падаўжэе яшчэ на 1°, стане даўжынёй 3° заместа 1°; ў савакупнасьці паварот Дняпра перамесьціцца на 3° далей на ўсход ад рэальнага паварота Дняпра Голай Прыстані: /+2°↑/+1°→/+0°→/+0°→/ Адэса (з. мяжа ўзьбярэжжа Ч. мора) 32° (57° ) - 48°30′ /Ардэс 57° - 48°30′/ /+2°↑/+1°→/+0°→/+0°→/ Кінбурн ( умоўнае вусьце Д. лімана)32°30′(57°30′) - 48°30′ /вусьце Барыстэна 57°30' - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/+0°→/+0°→/ вусьце П. Буга (бускага лімана) 33° (58° ) - 48°30′ /вусьце Хыпаніса 58° - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/+1°→/+0°→/ Рыбальча (Дняпроўскі ліман) 34°20′(59°20′) - 48°30′ /Тамырака 59°20' - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/+1°→/+1°→/ Голая Прыстань (вусьце Д) 34°30′+1°(59°30′+1°)-48°30′ /зрух (трэці) Голай Прыстані на 1°на ў./ Маем: /+2°↑/+1°→/+0°→/+0°→/ Адэса (з. мяжа ўзьбярэжжа Ч. мора)31°45′ 56°45′) - 48°30′ /Ардэс 57° - 48°30′/ /+2°↑/+1°→/+0°→/+0°→/ Кінбурн (умоўнае вусьце Д. лімана)32°30′(57°30′) - 48°30′ /вусьце Барыстэна 57°30' - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/+0°→/+0°→/ вусьце П. Буга (бускага лімана) 33° (58° ) - 48°30′ /вусьце Хыпаніса 58° - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/+1°→/+0°→/ Рыбальча (Дняпроўскі ліман) 34°20′(59°20') - 48°30' /Тамырака 59°20' - 48°30'/ /+2°↑/+1°→/+1°→/+1°→/ Голая Прыстань (вусьце Дняпра) 35°30′(60° ) - 48°30′ /фіксуем „ля возера Бык“ 60°30'- 48°30'/ 24 Кропка "ля возера Бік (укр. Бик, ням. Bic/Bik) (п. 2, Еўрапейская Сарматыя), гэта Голая Прыстань (паварот Дняпра) з каардынатамі 32°30′(57°30′) - 46°30′ /сучаснасць/, паднятая разам з берагавой лініяй на 2° на поўнач, зрушаная разам з часткай берагавой лініяй на 3° на ўсход і зафіксаваная як безнайменная кропка "ля возера Бык 60°30'- 48°30' ”<35°30′(60°30′) - 48°30′>.
► Выснова(берагавая лінія). Берагавая лінія Адэса – Кінбурн – вусьце П. Буг аў Дн. Лімане – Рыбальча – Голая Прыстань ў працы Пталямея перанесена на 2° на поўнач з паралелі 46°30 на паралель 48°30. Пасьля гэтага яна зрушана спачатку ўся на 1° на ўсход, другім разам на 1° на ўсход была зрушана частка берагавой лініі ад Рыбальчы, і трэцім зрухам Голая Прыстань была перанесена яшчэ на 1° на ўсход. У савакупнасьці Голая Прыстань была зрушана на 3° на ўсход адносна свайго рэальнага мерыдыяна, а Дняпроўскі ліман расьцягнуўся на 2° і стаў даўжынёю 3° заместа 1°. Новая берагавая лінія зафіксавана як Ардэс (Адэса) – вусьце Барыстэна (Кінбурн) – вусьце Хыпаніса (вусьце П. Буга ў Дн. лімане) – Тамырака (Рыбальча) – ля возера Бык (Голая Прыстань). У каардынатах выснова (берагавая лінія): Берагавая лінія Адэса (31°(56°) - 46°30′) – Кінбурн (31°30′) (56°30′) - 46°30′) – вусьце П. Буга ў Дн. Лімане (32°(57°)- 46°30′) – Рыбальча(32°20′(57°20′) - 46°30′) – Голая Прыстань (32°20′ (57°30′) - 46°30′) ў працы Пталямея перанесена на 2° на поўнач з паралелі 46°30 на паралель 48°30. Пасьля гэтага яна зрушана спачатку ўся на 1° на ўсход, другім разам на 1° на ўсход была зрушана частка берагавой лініі ад Рыбальчы, і трэцім зрухам Голая Прыстань была перанесена яшчэ на 1° на ўсход. У савакупнасьці Голая Прыстань была зрушана на 3° на ўсход адносна свайго рэальнага мерыдыяна, а Дняпроўскі ліман расьцягнуўся на 2° і стаў даўжынёю 3° заместа 1°. Новая берагавая лінія зафіксавана як Ардэс (Адэса ) (32°(57°) - 48°30') – вусьце Барыстэна (Кінбурн) (32°30′) (57°30′) - 46°30′) – вусьце Хыпаніса (вусьце П. Буга ў Дн. лімане) (33°(58°)- 48°30′ ) – Тамырака (Рыбальча)( 34°20′(59°20′) - 48°30′) ) – ля возера Бык (Голая Прыстань) (34°20′ (60°30′) - 48°30′ ).
2.5. Дапаўненьне да „ля возера Бік“( на расейскую мову „Byce" або "Byc” перакладзена як "Бик", яшчэ можна сустрэць „Бицес”). Рака Бык (вусьце, р.Самара, Пятропаўлаўка): р Бык (выток) 48°26′53″ пн.ш. 37°14′13″ у.д. → 37°14′13″ (37°14′13″)д. 48°26′53″ ш. → 37°15′(62°20′) - 48°30′. р.Бык (вусьце ) 48°27′08″ пн.ш. 36°23′04″ у.д. → 36°23′04″ (61°23′04″)д. 48°27′08″ ш. → 36°23′(61°25′) - 48°30′. Перамешчаная Голая Прыстань(пталямееўская кропка „ля Быка“ 35°30′ (60°30′) - 48°30′ аказалася ля Быка 36°23′(61°25′) - 48°30′ толькі ня возера, а ракі. Чаму рака названа возерам? Бо па разьмеру яе даўжыня амаль супадае з даўжынёй Сіваша. Для параўнаньня даўжыні Сіваша з даўжынёй ракі Бык (прыток Самары): Сіваш: Генічаск 46°10'37" пн.ш. 34°47'56" у.д. → 34°47'56" у.д. 46°10'37" пн.ш. → 34°48' д.46° 10'ш. → 34°50′(59°50′) 46°10′ Перакоп 46°08′50″ пн.ш. 33°41′25″ у.д. → 33°41′25″ у.д. 46°08′50″ пн.ш. → 33°40′ д. 46°10′ ш. → 33°40′′(58°40′) 46°10′ (Маем 1°06′31" = ~ 1°) Бык: выток р Бык 37°14′13″ ( 62°14′13″ ) д. 48°26′53″ ш. → 37°15′(62°15′) - 48°30′. вусьце р.Бык 36°23′04″ ( 61°23′04″ ) д. 48°27′08″ ш. → 36°23′(61°23′) - 48°30′. (Маем 51′09″ = ~ 50′(15′- адрозненьне , або ~ 1° у залежнасьці ад акругленьня)
2.6. Дапаўненьне-жарт. Скуфъ. Скіцскі квадрат. Атрымаўся квадрат 2°×2°: левы ніжні вугол - Голая Прыстань 33°30′(58°30′) - 46°30′ /сучаснасьць/; правы верхні вугол - віртуальная Голая Прыстань 35°30′ (60°30′) - 48°30′. Назавём яго Скуфъ. Адна старана яго будзе ляжаць на рэальнай берагавой лініі на паралелі 46°30', а другая ісьці ўглыб мацерыка паралельна Дняпру. Такая вось Запароская Сеч. Калі вярнуць Голую Прыстань на месца, ад гэтай Скуфі нічога не застанецца. Але Запароская Сеч не зьнікае. Жарт жартам, але ў кожным жарце ёсьць доля праўды.
Тэксты на расейскай мове, зь якіх выконваўся пераклад на беларускую мову:
/(2) Устья реки Борисфена 13 57°30' — 48°30';
устье реки Гипаниса14 58° — 48°30';
Тамирака 21 59°20' — 48°30';
устье реки Каркинита 59°40' — 48°30'.
За этим устьем следует перешеек 22, отделяющий Херсонес Таврический 23; береговая его линия у Каркинитского залива находится под 60°20' — 48°20', а у озера Бики24 — под 60°30' -4830' .- Птолемей. География (III, 5. 2). По В. В. Латышеву. Перевод И. П. Цветкова /ГЛАВА 5. СТАНОВІШЧА ЕЎРАПЕЙСКАЙ САРМАТЫІ, КАРТА VIII.//
13 [Совместное устье Борисфена и Гипаниса (Днепра и Буга) подробнее всего описано в: Страбон VII: 3, 17].
14 [Птолемей показывает устье реки Гипаниса не к западу (как оно есть на самом деле), а ошибочно, на полградуса к востоку от устья реки Борисфена].
…
21 [Этот пункт, в действительности расположенный на восточном конце Ахиллова Бега (Страбон VII: 3, 19; ср., однако, Latyschev // IOSPE, II, карта № 2), также ошибочно локализован Птолемеем].
…
24 [На основании слов Плиния (Ест. история IV: 84), связывающего озеро Бику (Bugei) рвом с Каркинитским заливом, а задней стороной с Меотидой, озеро это должно быть отождествлено с Сивашем].//
/(14) … Выше реки Аксимака:
Ордесс 57° - 48°30' - Птолемей. География (III, 5. 14). По В. В. Латышеву. Перевод И. П. Цветкова /ГЛАВА 5. СТАНОВІШЧА ЕЎРАПЕЙСКАЙ САРМАТЫІ, КАРТА VIII.//
/О названиях. В старые времена Бугский лиман принимали за реку Буг, поэтому на всех картах, планах города, в документах и литературе он именовался "рекой Буг". Только в конце прошлого века научные изыскания привели к выводу, что бугские воды, омывающие Николаев, не река, а лиман (эстуарий), т.е. залив моря в устье реки. Сама же река Буг впадает в Бугский лиман намного выше по течению от Николаева у современных сел Ольшанское и Новопетровское. – История улиц Николаева: топонимический путеводитель по городу и окрестностям / Ю. С. Крючков. — Николаев: «Возможности Киммерии»,1997. — 159 с. 23/
/Д. лиман, представляя собой обширный (около 600 в.) и весьма широкий бассейн, направляющийся по параллели…
Участок этот <от Александровска до лимана> характеризуется сильным расширением долины, весьма частым разделением реки на рукава и множеством больших низменных островов….
Не имея между собой ничего общего, часть Д. ниже порогов представляет собой глубокую, собственно приморскую часть реки, имеющую свой особый флот, свои судостроительные верфи и свое грузовое движение и развивающиеся самостоятельно и совершенно независимо от Верхнеднепровской части. Таким образом, Верхнеднепровский бассейн, отделенный от Черного моря несудоходными порогами и соединенный только номинально с Балтийским, оказывается совершенно замкнутым, а судоходство по его водным путям — чисто местным. - П. Белявский…- Днепровский лиман // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.//
Рагнеда Полацкая