Шуша
Шу́ша (па-азэрбайджанску: 
Şuşa ) / Шушы (па-армянску: Շուշի) — горад у Нагорным Карабаху, цэнтар Шушанскага раёну Азэрбайджану. Разьмешчаны ў перадгор’ях Карабаскага сьцягу, на вышыні 1400—1600 м над узроўнем мора, на аўтадарозе Сьцепанакерт — Гарыс, за 11 км на поўдзень ад Сьцепанакерту.
| Шуша | |
| азэрб. Şuşa | |
 Славутасьці Шушы (зьлева зьверху): Сабор Хрыста Збавіцеля • Юхары Геўхар Ага Шушанская фартэцыя • Нацыянальная галерэя Гістарычны музэй • Цэнтральны парк Выгляд гарызонту • Дом Хуршыдбану Натаван | |
| Дата заснаваньня: | 1752 |
| Краіна: | Азэрбайджан |
| Раён: | Шушынскі раён |
| Кіраўнік: | Байрам Сафараў[d] |
| Плошча: | 5,5 км² |
| Вышыня: | 1800 м н. у. м. |
| Насельніцтва (2015) | |
| колькасьць: | 4064 чал. |
| шчыльнасьць: | 738,91 чал./км² |
| Часавы пас: | UTC+4 |
| Нумарны знак: | 58 AZ |
| Геаграфічныя каардынаты: | 39°45′36.76752″ пн. ш. 46°45′1.35702″ у. д. / 39.7602132° пн. ш. 46.75037695° у. д.Каардынаты: 39°45′36.76752″ пн. ш. 46°45′1.35702″ у. д. / 39.7602132° пн. ш. 46.75037695° у. д. |
Шуша на мапе Азэрбайджану   Шуша | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
| http://shusha-ih.gov.az/ | |
Горад заснаваны ў XVIII стагодзьдзі[1][2][3] на месцы сярэднявечнай армянскай крэпасьці і аднаго з галоўных армянскіх местаў Закаўказьзя[4][5][6][7]. Да 1822 року ўваходзіў у склад Карабаскага ханства, пасьля чаго быў заваяваны Расеяй[8]. У 1823 року тут пражывалі пераважна азэрбайджанцы і армяне[9], прычым колькасьць апошніх стала ўзрастала ўсутыч да разаніны армянскага насельніцтва азэрбайджанскімі войскамі ў 1920 року.
У выніку бітвы Нагорна-Карабаскай вайны ў 1992 року места было заваяванае армянскім войскам, азэрбайджанскае насельніцтва было выразанае[10]. Да 2020 року Шуша знаходзілася пад кантролем самаабвешчанай Рэспублікі Арцаху. 8 лістапада 2020 захопленая Азэрбайджанам[11][12].
Шуша лічыцца калыскай азэрбайджанскай музыкі і паэзіі і адным з цэнтраў азэрбайджанскай культуры[13][14]. Таксама тут разьмешчаныя важныя рэлігійныя славутасьці армянаў: Сабор Хрыста Збавіцеля, царква Яна Хрысьціцеля (Шуша), жаночы манастыр ды іншыя цэрквы.
Вядомыя ўраджэнцы і жыхары рэдагаваць
- Рубэн Аванесаў, савецкі мовазнавец
- Сьцяпан Агаджанян, савецкі мастак
- Аракел Бабаханян, армянскі гісторык, пісьменьнік, публіцыст
- Мірза Джэвашыр, азэрбайджанскі гісторык
- Армен Тахтаджан, армянскі біёляг-эвалюцыяніст
- Юсіф Чэменземінлі, азэрбайджанскі пісьменьнік
Крыніцы рэдагаваць
- ^ 69—78 // The Encyclopaedia of Islam. — Brill, 1954. — Т. 4. — С. 573.
- ^ Shusha // Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary. — St Petersburg: 1890—1907.
- ^ Shusha // Great Soviet Encyclopedia. — М.: 1969—1978.
- ^ George A. Bournoutian. Kekhva Chelebi's Report to the Collegium of [Russian] Foreign Affairs (17 December 1725) // Armenians and Russia, 1626-1796 : a documentary record. — Costa Mesa, Calif.: Mazda Publishers, 2001. — С. 133. — ISBN 1-56859-132-2
- ^ А. А. Цагарели. Грамоты и другие исторические документы XVIII столетия относящиеся к Грузии : Том I. — Saint Petersburg: 1891. — С. 434—435.
- ^ Армяно-русские отношения в XVIII веке. — Т. IV С. 212.
- ^ Артак Магалян. Арцахские меликства и возникновение Карабахского ханства // Русский Сборник Исследования По Истории России / О. Р. Айрапетов, Мирослав Йованович, М. А. Колеров, Брюс Меннинг, Пол Чейсти. — Модест Колеров, 2010. — Т. VIII. — С. 13—14. — ISBN 978-5-91150-034-4
- ^ Timothy C. Dowling. Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. — ABC-CLIO, 2014. — С. 728. — ISBN 1598849484
- ^ The 1823 Russian Survey of the Karabagh Province: A Primary Source on the Demography and Economy of Karabagh in the Early 19th Century / trans. George A. Bournoutian. — Costa Mesa, CA: Mazda Publishers, 2011.
- ^ Thomas de Waal. Shusha Armenians Recall Their Bittersweet Victory (анг.) // Institute for War and Peace Reporting, 10 траўня 2002 г. Праверана 5 кастрычніка 2015 г.
- ^ Aren Melikyan, Arzu Geybulla, Gul Tuysuz, Mary Ilyushina, Tim Lister and Ivana Kottasová. (10 лістапада 2020) Azerbaijan, Armenia and Russia sign peace deal over Nagorno-Karabakh (анг.) edition.cnn.com. CNN. Праверана 4 красавіка 2021 г.
- ^ Президент Арцаха прокомментировал мир с Азербайджаном (рас.) // Московский комсомолец Праверана 11 лістапада 2020 г.
- ^ De Waal 2003. С. 189.
- ^ Mattew O’Brien. Uzeir Hajibeyov and His Role in the Development of Musical Life in Azerbaijan. — Routledge, 2004. — С. 211. — ISBN 9780415302197
Літаратура рэдагаваць
- de Waal, Thomas Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace And War. — New York: University Press, 2003. — 360 с. — ISBN 9780814720851