Тамаш Яўлевіч
Тамаш Якаўлевіч Яўлевіч (па-польску: Tomasz Jewlewicz; канец XVI ст., Магілёў — пасьля 1640-х) — паэт-гуманіст, культурны і царкоўны дзяяч Рэчы Паспалітай, рэктар Кіеўскай брацкай школы.
Нарадзіўся ў Магілёве. Вышэйшую адукацыю атрымаў у Кракаўскай акадэміі, якую скончыў у 1625 годзе. Тут напісаў і выдаў у друкарні Францішка Цэзарыя філязофска-публіцыстычную паэму на польскай мове «Лябірынт, або Заблытаная дарога» (1625)[1]. У 1628—1632 гг. быў рэктарам кіеўскай брацкай школы[2]. Пасьля ўтварэньня Кіева-Магілянскай калегіі быў звольнены з пасады Пятром Магілам. Палічыўшы гэта за абразу, накіраваўся ў родны Магілёў[3]. Далейшыя зьвесткі аб П. Яўлевічу адсутнічаюць.
Творчасьць рэдагаваць
Сярод твораў Яўлевіча — вядомая польскамоўная паэма «Лябірынт», адзначаная ярка выяўленай рэнэсансна-гуманістычнай скіраванасьцю, у прыватнасьці ў тлумачэньні гістарычнага працэсу як выніка разумнай або неразумнай дзейнасьці пэўнага народа і яго кіруючай эліты, а не Вышэйшай воляй.
Галоўная гераіня твора — абстрактная пэрсаніфікаваная катэгорыя «мудрасьць», здольная дзейнічаць на ўзроўні сусьветнай гісторыі, гісторыі асобных народаў, асобных станаў і індывідаў. Паважлівае стаўленьне да мудрасьці і яе навучаньяў у княжую эпоху прывяло, на думку Яўлевіча, да велічы і росквіту старажытнарускай дзяржавы, забясьпечыла росквіт яе гарадоў, у першую чаргу Кіева і Галіча. Зварот да мудрасьці, вырошчваньне сваіх звычаяў і веры, разьвіцьцё адукацыі, якая падтрымліваецца шчодрымі мэцэнатамі, здольныя, як сьцьвярджае Яўлевіч, вярнуць згубленую магутнасьць, адрадзіць старажытную славу.
У паэме ўскосным парадкам выказана ідэя кіраўніка як «філёзафа на троне». Прадстаўнік рэнэсанснага гуманізму, Яўлевіч успрымае навакольную прыроду як аб’ект эстэтычнай асалоды. Рэнэсанснай прыкметай твора зьяўляецца таксама сталая прысутнасьць у тым або іншым кантэксьце пэрсанажаў антычнай міталёгіі.
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Славянамоўная паэзія Вялікага Княства Літоўскага XVI—XVIII стст / НАН Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; уклад., прадм. і камент. А. У. Бразгунова. — Мн., 2011. — С. 30. — 901 с — (Помнікі даўняга пісьменства Беларусі). — 400 экз. — ISBN 978—985-08-1291-9
- ^ Antoni Mironowicz, Sylwester Kossow - biskup białoruski, metropolita kijowski, Białoruskie Towarzystwo Historyczne, Białystok 1999
- ^ Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў у двух тамах. Том 1. Даўняя літаратура XI — першай паловы XVIII стагоддзя. — Мінск. Беларуская навука. 2006. С. 619—620
Літаратура рэдагаваць
- Крекотень В. І. Євлевич Хома // Українська літературна енциклопедія. — Т. 2. — К., 1990. — С. 177—178.
- Стратій Я. Євлевич Хома (Томаш) Якович // Філософська думка в Україні: Біобібліографічний словник. — К., 2002