Сяродкрыжжа

Сяродкрыжжа — у царкоўнай архітэктуры месца перасячэньня галоўнага нэфу і трансэпту, якія ўтвараюць у пляне крыж. Пры традыцыйнай арыентацыі царквы празь сяродкрыжжа можна трапіць у заходні неф, у паўднёвы і паўночны трансэпты, і ў разьмешчаны ва ўсходняй частцы храма хор. Сяродкрыжжа часта ўвеньчана вежай або купалам, прычым вежы характэрны для раманскіх і гатычных храмаў, а купалы — для сабораў эпохі Адраджэньня.

Плян трохнэфавага сабору з заштрыхаваным сяродкрыжжам

Паколькі сяродкрыжжа адкрыта на ўсе чатыры бакі, цяжар ад вежы або купалу прыпадае на куты, таму стварэньне ўстойлівай канструкцыі патрабуе ад архітэктару і будаўнікоў ладнага майстэрства. У мінулыя стагодзьдзі празьмерныя амбіцыі стваральнікаў часта прыводзілі да абвальваньня такога роду канструкцый.

У залежнасьці ад характару перасячэньня вылучаюць два тыпы сяродкрыжжа. У першым нэф і трансэпт маюць роўную вышыню і падкупальны квадрат мае чатыры аднолькавыя аркі. Другі тып — сяродкрыжжа з паніжаным трансэптам — можа быць вызначаны па больш нізкіх, вузкіх арках, якія выразна падзяляюць нэф, трансэпт і хор.

Купал або вежа могуць мець аконныя праёмы для асьвятленьня царквы, утвараючы ліхтар. У эпоху раньняга Сярэднявечча квадрат сяродкрыжжа часта выкарыстоўвалі пры пляніроўцы сабору ў якасьці адзінкі вымярэньня: даўжыні нэфу і трансэпту былі кратныя боку квадрату сяродкрыжжа.

Сабор Сьвятога Пятра з купалам над сяродкрыжжам

Салсбэрыйскі сабор з вежай над сяродкрыжжам

Літаратура

• Франческа Прина, Елена Демартини. 1000 лет мировой архитектуры. М. «Омега», 2008