Студзянец (Касьцюковіцкі раён)

Студзяне́ц — вёска ў Беларусі, на рацэ Жадуньцы. Уваходзіць у склад Беладубраўскага сельсавету Касьцюковіцкага раёну Магілёўскай вобласьці. Насельніцтва на 2007 год — 197 чалавек. Знаходзіцца за 5 км на поўдзень ад Касьцюковічаў і чыгуначнай станцыі Камунары (лінія Крычаў — Сураж); на аўтамабільнай дарозе Саматэвічы — Касьцюковічы.

Студзянец лац. Studzianiec
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Магілёўская
Раён:	Касьцюковіцкі
Сельсавет:	Беладубраўскі
Насельніцтва:	197 чал. (2007)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2245
Паштовы індэкс:	213650
Нумарны знак:	6
Геаграфічныя каардынаты:	53°18′9″ пн. ш. 32°1′57″ у. д.
Студзянец на мапе Беларусі ± Студзянец Студзянец

Студзянец — даўняе мястэчка гістарычнай Амсьціслаўшчыны.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Студзянец упамінаецца ў XVI ст. У 1527 годзе ён увайшоў у склад Крычаўскага староства Амсьціслаўскага намесьніцтва.

У 1738 годзе на месцы вёскі заснавалі мястэчка, якое ўваходзіла ў склад Алучыцкага войтаўства. Узьнікненьню мястэчка спрыяла разьмяшчэньне на разгалінаваньні шляхоў з Амсьціслава ў Расею. Студзянец быў аднавулічным мястэчкам, выцягнутым уздоўж дарогі. Яго ядром быў Рынак плошчай каля 1,9 тыс. м², зь якога выходзілі 2 вуліцы — Касьцюковіцкая і Старадубская. Паводле інвэнтару 1747 году, тут было 48 жылых дамоў, млын на 2 колы, фолюш і карчма.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Студзянец апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Чэрыкаўскім павеце Магілёўскай губэрні. Паводле рэвіскай сказкі 1779 году, у мястэчку было 30 хрысьціянскіх і 5 юдэйскіх дамоў, дзейнічала царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла. На 1785 год у Студзянцы было 62 двары, на 1799 год — 42 двары, побач знаходзілася Студзянецкая Гута (3 двары). У мястэчку штогод праводзіўся кірмаш.

У 1846 годзе ў Студзянцы працавалі дзягцярнае смаляное прадпрыемства, паташны завод, 2 сукнавальні і 3 вінакурні, 7 вадзяных і валовы млыны, 2 заезныя дамы. У аднайменным фальварку былі маслабойня (з 1850 году), народная вучэльня (з 1864 году), канатна-льнотрапальнае прадпрыемства (з 1879 год), лякарня. На 1880 год мястэчка знаходзілася ў валоданьні Цярэшчанкі, тут было 130 дамоў (111 хрысьціянскіх і 19 юдэйскіх), дзейнічалі 2 царквы і малітоўны дом, працавала валасная ўправа, штогод праводзіліся 2 кірмашы. Частка жыхароў займаліся кавальскім і сталярным промыслам. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, існавалі аднайменныя мястэчка (77 двароў, 6 крамаў і фэльчарскі ўчастак), сяло (90 двароў, карчма) і фальварак. На 1909 год у мястэчку было 203 двары.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Студзянец абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе ў выніку ўзбуйненьня Студзянец вярнулі БССР, дзе 20 жніўня ён стаў цэнтрам сельсавету Касьцюковіцкага раёну Калінінскай, з 9 чэрвеня 1927 году — Магілёўскай акругі. На 1926 год у мястэчку было 245 двароў, працавалі сукнавальня, воўначасальня, вадзяны млын, 2 кузьні, аўчынная, шавецкая і капялюшная майстэрні. У лютым 1930 году савецкія ўлады стварылі ў Студзянцы калгас. У Другую сусьветную вайну з жніўня 1941 да 28 верасьня 1943 году вёска знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

8 студзеня 1959 году ў зьвязку зь ліквідацыяй Студзянецкага сельсавету вёску перадалі ў склад Беладубравіцкага сельсавету. На 1986 год у Студзянцы было 156 двароў, на 2000 год — 123, на 2002 год — 115, на 2007 год — 92.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XVIII стагодзьдзе: 1779 год — 168 чал., зь іх 149 хрысьціянаў і 19 юдэяў; 1785 год — 291 чал.; 1799 год — 168 чал. у мястэчку Студзянцы і 13 чал. у Студзянецкай Гуце
• XIX стагодзьдзе: 1880 год — 1571 чал. (780 муж. і 791 жан.), зь іх 1392 праваслаўныя і 179 юдэяў; 1897 год — 621 чал. у мястэчку Студзянцы і 510 чал. у сяле Студзянцы
• XX стагодзьдзе: 1909 год — 1531 чал.; 1926 год — 1039 чал.; 1959 год — 551 чал.; 1970 год — 480 чал.; 1986 год — 370 чал.; 2000 год — 256 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2002 год — 242 чал.; 2007 год — 197 чал.

Інфраструктура

У Студзянцы працуюць сярэдняя школа, фэльчарска-акушэрскі пункт, пошта.

Забудова

Плян Студзянца складаецца з працяглвай просталінейнай, амаль мэрыдыянальнай арыентацыі вуліцы, ад якой на захад і усход адыходзяць кароткія крывалінейныя вуліцы. На паўднёвым усходзе, каля ракі невялікі адасоблены П-падобны пляц забудовы. Будынкі пераважна драўляныя сядзібнага тыпу. Грамадзкія будынкі на галоўнай вуліцы сярод жылой забудовы. На паўднёвым усходзе, каля ракі месьціцца парк.

Турыстычная інфармацыя

Страчаная спадчына

• Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (XVIII ст.)

Асобы

• Аляксей Русецкі (1912—2000) — беларускі паэт, перакладнік;
• Панцеляймон Лепяшынскі (1868—1944) — савецкі гісторык і пісьменьнік беларускага паходжаньня.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 15: Следавікі — Трыо. — 552 с. — ISBN 985-11-0251-2
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак А — Я. — 690 с. — ISBN 978-985-11-0487-7
• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 5, кн. 1. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (дырэктар) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2008. — 728 с. ISBN 978-985-11-0409-9.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola. — Warszawa, 1890.