Радзівілімонты
- Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Красная Зьвязда, Чырвоная Зорка.
Радзівілімо́нты (таксама — Радзімо́нты[1]; з 1969 году — Кра́сная Зьвязда́[1] або Чырво́ная Зо́рка[1]) — вёска ў Беларусі, на рацэ Цэпры. Уваходзяць у склад Красназьвёздаўскага сельсавету Клецкага раёну Менскае вобласьці. Знаходзяцца за 8 км на паўднёвы захад ад Клецку, за 134[2] км ад Менску.
| Радзівілімонты лац. Radzivilimonty | |
._%D0%A0%D1%8D%D1%88%D1%82%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0_(02).jpg) Рэшткі палацу | |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Менская |
| Раён: | Клецкі |
| Сельсавет: | Красназьвёздаўскі |
| Насельніцтва: | 460 чал. (2009) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 1793 |
| Паштовы індэкс: | 222642 |
| СААТА: | 6225804021 |
| Нумарны знак: | 5 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 53°0′36″ пн. ш. 26°40′40″ у. д. / 53.01° пн. ш. 26.67778° у. д.Каардынаты: 53°0′36″ пн. ш. 26°40′40″ у. д. / 53.01° пн. ш. 26.67778° у. д. |
Радзівілімонты на мапе Беларусі ±   Радзівілімонты | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Радзівілімонты — былая сядзіба Радзівілаў.
Назва рэдагаваць
- Асноўны артыкул: Радзівіл (імя)
Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, імя Радзівіл цалкам адпавядае засьведчанаму ў гістарычных крыніцах старажытнаму германскаму імя Ratwilius[3][4].
Гісторыя рэдагаваць
У XVIII стагодзьдзі маёнтак быў адной зь летніх рэзыдэнцыяў Радзівілаў.
Сваім росквітам Радзівілімонты абавязаны перадусім Альбрэхту Радзівілу, выпускніку Ляйпцыскага ўнівэрсытэту. Яму таксама належаў і Клецак. Княжацкі замак у Клецку яшчэ ў 1706 годзе спалілі швэды, а новую рэзыдэнцыю Альбрэхт пастанавіў стварыць ужо ў суседніх Радзівілімонтах.
Тут у 1818 годзе нарадзіўся мастак і паэт-песеньнік Артур Бартэльс, удзельнік паўстаньня Кастуся Каліноўскага. Тут яшчэ ў пачатку XVIII ст. жыў дзіўны чалавек Марцін Радзівіл, за імем якога і сёньня хаваецца безьліч мітаў і неразгаданых таямніц. Яго параўноўвалі зь легендарным Фаўстам Гётэ. Князь быў вельмі адукаваны, ведаў шмат замежных моваў, у тым ліку і старажытных, меў уласную лябараторыю, дзе практыкаваўся ў мэдыцыне. Як сьведчаць некаторыя крыніцы, Марцін Радзівіл меў гарэм зь сялянскіх дзяўчат, якіх трымаў для ўласных задавальненьняў. Дзяцей, што нараджаліся пасьля тых любошчаў, ліквідавалі… Ужо пазьней у Марціна Радзівіла выявілася псыхічная хвароба, якая, аднак, не перашкодзіла князю скончыць свае апошнія гады ў слуцкай турме[5].
Насельніцтва рэдагаваць
- 2009 год — 460 жыхароў
- 2003 год — 619 жыхароў, 268 двароў[2]
- 1999 год — 612 жыхароў
Эканоміка рэдагаваць
Цэнтральная сядзіба СВК «Племзавод „Чырвоная Зорка“».
Славутасьці рэдагаваць
.jpg)
- Гаспадарчы двор (XVIII—XX стагодзьдзі)
- Палац Радзівілаў (1750, у паўзруйнаваным стане)
Аблічча палаца, які ў выглядзе руін захаваўся да нашых дзён, у канцы XVIII ст. ствараў італьянскі дойлід Карла Спампані. У тыя гады італьянец часта працаваў на беларускіх землях. Новы палац Радзівілаў паўстаў у клясыцыстычным стылі, ён спалучаў у сабе рысы драўлянай (з дубовых камлёў) і каменнай архітэктуры. Апроч жылых і гаспадарчых пакояў, унутры палаца месьціўся зімовы сад.
У другой палове XIX ст. радзівілаўская інфраструктура ў Радзівілімонтах апроч палаца ўключала: два флігелі, канцылярыю, дом эканома, а таксама цэлы гаспадарчы двор зь вінакурняй, млынам, вяндлярняй, воднай помпай, стайняй і гумнамі. Побач з палацам у 1875 годзе Марыя Радзівіл заклала парк, дзе з гэтай нагоды быў усталяваны памятны камень з гравіроўкай «Гэтыя алеі ў 1875 годзе заклала Марыя з Кашталянаў, Княжна Антона Радзівіла». А на мяжы XIX—XX стагодзьдзяў паміж радзівілаўскімі рэзыдэнцыямі ў Нясьвіжы і Радзівілімонтах муж Марыі Антон Радзівіл нават наладзіў тэлефонную сувязь (каля 25 кілямэтраў)[5].
У пачатку 1990-х гадоў у радзівілаўскім палацы згарэў дах, пасьля чаго ніхто не парупіўся ані пра рэстаўрацыю, ані хаця б пра кансэрвацыю будынка. У апошнія гады палац Радзівілаў літаральна развальваецца на вачах, яго абнесьлі плотам і пераўтварылі ў мясцовы сьметнік.
Астатнім будынкам былога сядзібавага комплексу пашанцавала больш. У некаторых зь іх і сёньня жывуць людзі. У больш-менш цэласным выглядзе захаваўся гаспадарчы двор Радзівілаў, дзе за савецкім часам выраблялі кансэрвы[5].
Крыніцы рэдагаваць
- ^ а б в Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (djvu) С. 212.
- ^ а б Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і нш.. — Мн.: БелЭн, 2003. — Т. 17. — С. 315. — 512 с. — 10 000 ас. — ISBN 985-11-0279-2
- ^ Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 3, 1964. P. 162.
- ^ Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (fin), le nom de Radziwill // Revue internationale d’onomastique. Nr. 4, 1964. P. 281—292.
- ^ а б в Сляды спадчыны. Радзівілімонты, Intex-press, 13-05-2010
Вонкавыя спасылкі рэдагаваць
- Сляды спадчыны. Радзівілімонты, Intex-press, 13-05-2010
- Глобус Беларусі: Чырвоная Зорка
- Радзіма.орг: Радзівілімонты (Чырвоная Зорка)
- Алесь Bezuher Радзівілімонты — «найвыдатнейшы помнік беларускай архітэктуры». Пакаленьне.бай. Праверана 10 сьнежня 2009 г.