Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў (Нясьвіж)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў
Кляштар бэрнардынаў
Краіна	Беларусь
Места	Нясьвіж
Каардынаты	53°13′19.69″ пн. ш. 26°40′47.60″ у. д.
Канфэсія	Каталіцкая царква
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	барока
Заснавальнік	Мікалай Крыштоф Радзівіл «Сіротка»
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў — помнік архітэктуры XVI стагодзьдзя ў Нясьвіжы. Знаходзіцца на паўночна-заходняй ускраіне Старога Места, на гістарычнай Бэрнардынскай вуліцы. Твор архітэктуры раньняга барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс Нясьвіскага бэрнардынскага кляштару складаўся з касьцёла і кляштарнага корпуса. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі перабудавалі касьцёл пад царкву Маскоўскага патрыярхату, па Другой сусьветнай вайне савецкія ўлады зруйнавалі будынак касьцёла (захаваліся падмуркі). З савецкіх часоў кляштарны корпус знаходзіцца ў занядбаным стане.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Кляштар бэрнардынаў у Нясьвіжы заснавалі ў 1598 годзе з фундацыі братоў Мікалая «Сіроткі» і Юрыя Радзівілаў. У XVII ст. да касьцёла прыбудавалі капліцы Сьвятога Францішка і Сьвятой Ганны. З 1628 году пры кляштары дзейнічала школа тэалёгіі, ператвораная ў 1654 годзе ў школу філязофіі.

За часамі вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай у 1655 годзе кляштар спалілі, да 1662 году комплекс адбудавалі. Пры касьцёле дзейнічалі тры брацтвы.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год), калі Нясьвіж апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзейнічаць. Па пажары, у 1802—1822 гадох комплекс адбудавалі. На 1804 год у кляштары было 15 манахаў, 12 студэнтаў, у бібліятэцы — 1199 кніг. Пры кляштары працавала суконная фабрыка.

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1864 годзе расейскія гвалтоўна ліквідавалі кляштар, у 1870 годзе касьцёл перарабілі пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). Кляштарны корпус прыстасавалі пад вайсковыя кашары.

У 1911 годзе ў былым касьцёле праводзіўся рамонт.

Найноўшы час

Улады міжваеннай Польскай Рэспублікі пакінулі будынкі за новаўтворанай Аўтакефальнай праваслаўнай царквой. У Другую сусьветную вайну комплекс атрымаў нязначныя пашкоджаньні. У 1950-я гады савецкія ўлады зруйнавалі касьцёл.

Архітэктура

Плян касьцёла, 1899 г.

Касьцёл

Касьцёл — 3-нэфавая базыліка з павышаным цэнтральным нэфам пад 2-схільным і больш нізкімі бакавымі нэфамі пад 1-схільнымі дахамі. 2-ярусны галоўны фасад завяршаўся трыкутным франтонам, у першым ярусе на цэнтральнай восі разьмяшчаўся аркавы партал галоўнага ўвахода. Роўнічныя бакавыя фасады рытмічна падзяляліся аркавымі і прастакутнымі аконнымі праёмамі (адпаведна галоўнага і бакавых нэфаў), а таксама пілястрамі ў прасьценках.

У крыпце знаходзіліся надмагільлі фундатараў, у тым ліку Міхала Казімара Рэйтана. Статуя «Ўкрыжаваньне» лічылася цудоўнай. Мастацкую цікавасьць мелі абразы Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі, сьвятых Кацярыны, Ганны, Антонія і Францішка.

Кляштар

Кляштарны корпус — 2-павярховы П-падобны ў пляне будынак, які далучаўся да падоўжнага бакавога фасаду касьцёла.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  1604 г.
• 
  З мапы Гірша Ляйбовіча, XVIII ст.
• 
  Н. Орда, 26 ліпеня 1876 г.
• 
  Н. Орда, 26 ліпеня 1876 г.

• 
  Паводле Н. Орды, 1877 г.
• 
  Фрагмэнт, 1877 г.
• 
  С. Гольц, 1869 г.
• 
  1911 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  Да маскоўскай перабудовы, 1900 г.
• 
  Па маскоўскай перабудове, 1905 г.
• 
  1917 г.
• 
  да 1918 г.

• 
  да 1918 г.
• 
  1918 г.
• 
  А. Абухоўскі, 1927 г.
• 
  1937 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  З боку вуліцы
• 
  Двор
• 
  Фрагмэнт

Дадатковыя зьвесткі

• Касьцёл атрымаў тытул Сьвятой Кацярыны ў памяць памерлай дачкі Мікалая Крыштопа Радзівіла «Сіроткі»
• У час перабудовы касьцёла пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у выніку якой зьнішчылі галоўны і 6 бакавых алтароў, адбылося 5 пажараў

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  613Г000481

• Касьцёл Сьвятой Кацярыны і кляштар бэрнардынаў , Radzima.org