Канвелішкі
Канвелішкі — вёска ў Беларусі, каля ракі Жыжмы. Цэнтар сельсавету Вярэнаўскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 1997 год — 457 чалавек. Знаходзяцца за 21 км на паўночны ўсход ад Вярэнава, за 9 км ад чыгуначнай станцыі Беняконі.
| Канвелішкі лац. Kanvieliški | |
.jpg) Касьцёл Найсьвяцейшага Сэрца Езуса | |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Гарадзенская |
| Раён: | Вярэнаўскі |
| Сельсавет: | Канвеліскі |
| Насельніцтва: | 457 чал. (1997) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 1594 |
| Нумарны знак: | 4 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 54°13′46″ пн. ш. 25°27′59″ у. д. / 54.22944° пн. ш. 25.46639° у. д.Каардынаты: 54°13′46″ пн. ш. 25°27′59″ у. д. / 54.22944° пн. ш. 25.46639° у. д. |
Канвелішкі на мапе Беларусі ±   Канвелішкі | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Канвелішкі — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны).
Назва рэдагаваць
- Асноўны артыкул: Канвіл
Тапонім Канвелішкі ўтварыўся ад асабістага імя або сугучнага прозьвішча.
Яшчэ этнограф і мовазнаўца Яўхім Карскі зьвяртаў увагу на тое, што ў латыскай Курляндыі, «большасьць беларускіх населеных месцаў заканчваюцца на -ішкі»[1], пазьней у рэчышчы палітыкі летувізацыі падобныя тапонімы на -ішкі азначылі як «гістарычна балтыйскія» і нават «тыпова летувіскія»[2]. Тым часам менскі дасьледнік Алёхна Дайліда зазначае, што «ва ўсходнегерманскіх мовах быў пашыраны суфікс -isk-: такім парадкам, так менаваная «лінія Сафарэвіча» (мяжа перавагі паселішчаў з назовамі на -ішкі ў Панямоньні) не абавязкова зьнітаваная з балтамі»[3].
Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: Konwaliszki (1744 год)[4].
Гісторыя рэдагаваць
Вялікае Княства Літоўскае рэдагаваць
Упершыню ўпамінаюцца ў другой палове XVII ст. як маёнтак Калвелішкі, уладаньне Пражмоўскіх. У гэты час паселішча ўваходзіла ў склад Ашмянскага павету Віленскага ваяводзтва. Маёнтак складаўся з двара, вёскі Калвелішкаў і мястэчка Смолінску (пазьней Канвалішкі, назва захавалася да XX ст.).
У XVIII ст. Канвелішкі знаходзіліся ў валоданьні Храптовічаў. У 1786 годзе маёнтак перайшоў да Францішка і Мікалая Янкоўскіх. У канцы XVIII ст. каля двара збудавалі капліцу.
Пад уладай Расейскай імпэрыі рэдагаваць
.jpg)
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Канвелішкі апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Дзевяніскай воласьці Ашмянскага павету Віленскай губэрні. У 1808 годзе Янкоўскія збудавалі ў мястэчку драўляны касьцёл Сьвятога Мікалая. Каля 1850 году Канвелішкі перайшлі ў валоданьне Ўмястоўскіх. У 1880-я гады ў мястэчку дзеяў юдэйскі малітоўны дом, працавалі 4 крамы, карчма і бровар.
За часамі Першай сусьветнай вайны Канвелішкі занялі войскі Нямецкай імпэрыі.
Найноўшы час рэдагаваць
25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Канвелішкі абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР[5]. У 1920 годзе Канвелішкі апынуліся ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Дзевянішкаўскай гміне Ашмянскага павету Віленскага ваяводзтва. На 1921 год у мястэчку было 39 двароў, у аднайменнай вёсцы — 25 двароў.
У 1939 годзе Канвелішкі ўвайшлі ў БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году сталі цэнтрам сельсавету Вярэнаўскага раёну. У паваенны час мястэчка і вёска злучыліся. На 1971 год у Канвелішках было 55 двароў, на 1997 год — 145, на 1998 год — 148.
Насельніцтва рэдагаваць
Дэмаграфія рэдагаваць
- XIX стагодзьдзе: 1883 год — 187 чал.[6]; 1885 год — каля 144 чал.
- XX стагодзьдзе: 1921 год — 180 чал. у мястэчку Канвелішках, 144 чал. у вёсцы Канвелішках; 1971 год — 170 чал.; 1997 год — 457 чал.[7]; 1998 год — 458 чал.[8]
Інфраструктура рэдагаваць
У Канвелішках працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.
Эканоміка рэдагаваць
Дапаможны цэх вырабу абутку.
Турыстычная інфармацыя рэдагаваць
Славутасьці рэдагаваць
- Касьцёл Найсьвяцейшага Сэрца Езуса (1916)
- Могілкі старыя каталіцкія
Страчаная спадчына рэдагаваць
- Касьцёл Сьвятога Мікалая (1808)
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Карский Е. Ф. Белорусы. Т. 1. — Минск, 2006. С. 559.
- ^ Зайкоўскі Э. Балты цэнтральнай і ўсходняй Беларусі ў сярэднявеччы // Спадчына. № 1, 1999. С. 61—72.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 31.
- ^ Diecezja Wileńska, 1744, Pawet, 20 лютага 2011 г.
- ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
- ^ Słownik geograficzny... T. IV. — Warszawa, 1893. S. 366.
- ^ Шаблюк В. Канвелішкі // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 83.
- ^ БЭ. — Мн.: 1998 Т. 7. С. 574.
Літаратура рэдагаваць
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 7: Застаўка — Кантата. — 604 с. — ISBN 985-11-0130-3
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Кадэты — Ляшчэня. — 432 с. — ISBN 985-11-0041-2
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno. — Warszawa, 1883.