Герб крымскіх татар

	Крымскія татары
	Дыяспара; Баўгарыя · Румынія · Турэччына; ЗША · Узбэкістан
	Рэлігія; Іслам · Сунізм
	Блізкія этнасы; Караімы · Крымчакі · Урумы
	Мовы да дыялекты; Крымскататарская · Турэцкая; Караімская · Крымчацкая · Урумская
	Гісторыя; Полаўцы ; Ханства (1441—1783); Таўрыйская вобласьць (1783—1796); Таўрыйская губэрня (1802—1917); Народная Рэспубліка (1917—1918); АССР (1921—1945); Дэпартацыя (1945—1989); Аўтаномная Рэспубліка (з 1991); Расейская акупацыя (з 2014)
	Асобы; Ісмаіл Гаспрынскі; Наман Чэлебіджыхан; Мустафа Джамілеў; Пісьменьнікі
	Сымбалі; Сьцяг · Герб · Гімн
	Іншае; Сюргюн · Ханы Крыму; Курултай · Мэджліс; (Нацыянальная партыя); Крымскататарская літаратура; Радыё «Мейдан» · Тэлеканал «АТР»; Наўрэз · Кардашлік

	Герб крымскіх татар
Апісаньне
Выкарыстаньне	Гірэі, Крымскае ханства, крымскія татары
	Герб крымскіх татар у Вікісховішчы

Герб крымскіх татар (па-крымскататарску: Qırımtatar tamğası), тарак-тамга (па-крымскататарску: taraq tamga) — радавой знак дынастыі Гірэеў, што кіравалі ў Крыму. Першым пачаў выкарыстоўваць гэты сымбаль заснавальнік Крымскага ханства Хаджы I Гірэй. З тых часоў знак зьяўляецца сымбалям ханскай улады^[1]^[2].

Гісторыя рэдагаваць

Выкарыстаньне тамгі на сьцягах Крымскага ханства пакуль не вывучана.

У сьнежні 1917 году ў Крыме быў скліканы зьезд крымскататарскага народу. Была абвешчаная незалежнасьць Крыму і абраная ўрад-дырэкторыя. Новаму дзяржаўнаму ўтварэньню ўдалося праіснаваць да лютага 1918 году. У гэты час як нацыянальны сымбаль быў зацьверджаны тарак-тамгу.

З другой паловы 1980-х гг. пачаўся масавы працэс вяртаньня крымскіх татараў з высылкі, які праходзіў вельмі хваравіта. На многіх мітынгах, дэманстрацыях, пікетах, якія ладзіліся крымскімі татарамі, часта ўжываліся блакітныя палотнішчы з залатой тарак-тамгой^[3].

Паходжаньне рэдагаваць

Існуе некалькі вэрсій тлумачэньня сэмантыкі гэтага тарак-тамгіи. Турэцкі гісторык праф. Анкарскага ўнівэрсытэту Х. Кырымлы мяркуе, што трызубец — тарак-тамга сымбалізуе Шалі — знак справядлівасьці. Іншы дасьледчык з Турцыі д-р Ш. Бэктурэ бачыць у ім адзінства трох плямёнаў, якія ўдзельнічалі ў этнагенэзе крымскіх татараў. Апошняя вэрсія мала пераканаўчая, паколькі трызуб даволі часта здараецца ў родавых знаках многіх цюрскіх родаў і плямёнаў. Крымскі краязнаўца Р. Курціеў лічыць, што тарак-тамга нішто іншае, як стылізаваная выява арла^[4]..

Блакітны колер-традыцыйны колер цюрскіх народаў, які сымбалізуе чыстае неба і свабоду.

Галерея рэдагаваць

У знакавай сыстэме стэпавых народаў Эўразіі рэдагаваць

Тамга кушанскага цара Віма Такту
Тамга хана Залатой арды Мэнгу-Цімару (1266 — 1282)
Сымбаль Малой Тартарыі (Крыму) у XVI ст.
Тамга казаскіх падродаў Джалаір і Таракці ды роду Таленгут
Тамга казаскага падроду Сіргэлі
Тамга казаскага падроду Табін
Тамга казаскіх падродаў Табін і Тарэ
Тамга казаскага падроду Тама
Тамга казаскага падроду Тарэ

У гэральдыцы рэдагаваць

Шэраг шляхецкіх гербоў магчыма паходзіць ад тарак-тамгі.

Герб Глінскі
Герб Дастаўскі
Герб Радван
Герб Яскалескі
Герб Семяновіч
Герб Крычаўскі
Герб Крычаўскі (разнастайнасьць)
Герб Юдзіцкі
Герб Альбіевіч
Герб Чынгісіў
Літара «Аз» глаголіцы
Герб Тараклійскага раёну (Малдова)

Стылізацыя рэдагаваць

Распаўсюджана выява тамгі крымскіх татараў, складзенай з чыгуначных рэек: Успамін пра дэпартацыю з Крыму у 1944 годзе.

Крыніцы рэдагаваць

^ O. Retowski. Die Munzen der Girei. 1905
^ Акчокраклы О. Татарские тамги в Крыму (Мат-лы науч.-этногр. экспедиции по изучению татар. культуры в Крыму, 1925) // Изв. Крымского педагогического института. 1927. Кн. 1. С. 32-47
^ Ебубекіров С. Тарак-тамга — родовий знак кримських ханів// Знак. — 2000, № 22. — С. 13.
^ Ебубекіров С. Тарак-тамга — родовий знак кримських ханів// Знак. — 2000, № 22. — С. 13.

[1] O. Retowski. Die Munzen der Girei. 1905

[2] Акчокраклы О. Татарские тамги в Крыму (Мат-лы науч.-этногр. экспедиции по изучению татар. культуры в Крыму, 1925) // Изв. Крымского педагогического института. 1927. Кн. 1. С. 32-47

[3] Ебубекіров С. Тарак-тамга — родовий знак кримських ханів// Знак. — 2000, № 22. — С. 13.

[4] Ебубекіров С. Тарак-тамга — родовий знак кримських ханів// Знак. — 2000, № 22. — С. 13.

[1]

[2]

[3]

[4]