Ганс Якаб Крыстофэль фон Грымэльсгаўзэн
Ганс Якаб Крыстофэль фон Грымэльсгаўзэн (па-нямецку: Hans Jacob Christoffel von Grimmelshausen, каля 1622, Гельнгаўзэн — 17 жніўня 1676, Рэнхэн) — нямецкі пісьменьнік, аўтар папулярнага раману «Авантурнік Сымпліцысімус», аднаго з найвыдатнейшых твораў нямецкае літаратуры XVII стагодзьдзя. Стваральнік нямецкага раману.
| Ганс Крыстофэль Ґрымэльсгаўзэн | |
| Hans Christoffel Grimmelshausen | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Імя пры нараджэньні | Ганс Якаб Крыстофэль фон Грымэльсгаўзэн |
| Нарадзіўся | каля чэрвень 1622, 17 сакавіка 1622[1] або 1625[2] Гельнгаўзэн |
| Памёр | 17 жніўня 1676[3][4][1][…] Рэнхэн |
| Пахаваны | |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | навэліст |
| Кірунак | барока |
| Мова | нямецкая[5] |
 [[::de:s:Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen|Творы]] ў Вікікрыніцах
| |
| Творы на сайце kamunikat.net | |
Біяграфія рэдагаваць
Нарадзіўся ў Гельнгаўзэне (зямля Гэсэн). У дзесяцігадовым узросьце быў выкрадзены гэсэнскімі жаўнерамі, сярод якіх адчуў усе прыгоды вайсковага жыцьця ў часе Трыццацігадовай вайны. Пад канец вайны паступіў на службу Францу Эгану фон Фюрстэнбэргу (па-нямецку: Franz Egon von Fürstenberg), біскупу ў Страсбургу, і ў 1665 стаў судзьдзёй у Рэнхэне, Бадэн.
«Авантурнік Сымпліцысімус» рэдагаваць
Атрымаўшы пасаду, прысьвяціў сябе літаратуры і ў 1668 апублікаваў раман «Авантурнік Сымпліцысімус» (Der abenteuerliche Simplicissimus). За аснову свайго твора аўтар узяў традыцыю пікарэскі, гішпанскіх круцельскіх раманаў, ужо выдомых на той час у Нямеччыне. Па вялікім рахунку, Сымпліцысімус зьяўляецца аўтабіяграфічным творам. Галоўная тэма рамана — тэма народу, узьвялічаньне селяніна і яго працы.
У пачатку рамана герой нічога ня ведае аб навакольным сьвеце, нічога ня бачыў, акрамя «палацу» свайго «татусі». Але жорсткая, няўмольная рэчаіснасьць — вайна — уладна ўрываецца ў гэты мірок, і пачынаюцца неверагодныя, трагічныя й сьмешныя прыгоды героя (вонкавае дзеяньне) і яго ўнутраныя мэтамарфозы, барацьба за сваю чалавечую істу (дзеяньне ўнутранае). Уражлівыя сцэны Трыццацігадовае вайны, з дапамогай якіх складаецца ўражаньне аб тагачасных падзеях, робяць кнігу аднім з найкаштоўнейшых дакумэнтаў таго часу. Пакінуты без прытулку маленькі Сімпліцый сустракае ў лесе пустэльніка, які вучыць яго грамаце й выхоўвае ў духе аскетызму. Пасьля сьмерці любімага настаўніка ён жыве адзін, але вайна вымушае яго выйсьці ў сьвет. У крэпасьці Ганаў юнак назірае за разгульным жыцьцём пры двары губэрнатара ў той час, як сотні людзей пакутуюць ад голаду. Ён са смуткам канстатуе:
|
«Там, дзе мела быць вялікая любоў, ласка і вернасць, я знаходзіў вялікую здрадлівасць, самую гвалтоўную нянавісць, здраду, шаленства, варожасць і зацятасць.» | 
|
—(с) Кніга першая. Разьдзел дваццаць пяты | ||
Губэрнатар робіць зь яго блазна, прыбіраючы юнака ў воўнавае адзеньне зь вялікімі вушамі. Карыстаючыся сваёй роляй блазна, Сімпліцый пачынае «са сьмехам праўда гаварыць», весьці дзёрскія застольныя гутаркі (дыскурсы), вартыя самых адукаваных і дасьціпных людзей свайго часу. Аднак зьменлівасьці жыцьця не пакідаюць Сімпліцыя. Ён то багацее, то зноў пакутуе ад галечы, становіцца героем галантных прыгод у Парыжы, трапляе ў Масковію, сустракаецца зь піратамі. Напрыканцы рамана Сімпліцый зноў становіцца пустэльнікам. Ён адмаўляецца ад навакольнага сьвету, поўнага несправядлівасьці. За паўстагодзьдзя да Рабінзона Круза герой Ґрымэльсгаўзэна ўзрабляе незаселены востраў і піша:
|
|
«Чалавек павінен працаваць, як птушка – лётаць» |
|
Сьвет, які неразумна ўпарадкаваны, не створаны для дзівакоў Сімпліцысімусаў.[6] Такой сумнай высновай і завяршаецца кніга.
Крытыка рэдагаваць
Гісторык Робэрт Эрґанґ спысылаеццца на працу Ґюстава Кёнэке «Quellen und Forschungen zur Lebensgeschichte Grimmelshausens» робячы выснову, што:
- «падзеі, прадстаўленыя ў навэле Сімпліцысімус, наўрад ці былі аўтабіяґрафічнымі з тых пор, як [Ґрымэльсгаўзэн] вёў мірнае жыцьцё ў ціхіх гарадках і вёсках на ўскраінах Чорнага Лесу, а матар'ял, які ён уключыў у сваю працу, не быў узяты зь яго ўласнага досьведу, а зьяўляўся ўспамінамі зь мінулага, сабраных з чутак, ці створаных уласным творчым уяўленьнем» [7]
Іншыя творы рэдагаваць
Сярод яго іншых твораў звычайна згадваюцца:
- Die Ertzbetrügerin and Landstörtzerin Courasche (1669)
- Der seltsame Springinsfeld (1670)
- Das wunderbarliche Vogelnest (1672)
Такія яго творы, як Der teutsche Michel (1670), і навэлы, як Dietwald und Amelinde (1670) маюць другасную ролю ў яго літаратурнай спадчыне. Пісьменьнік памёр 17 жніўня 1676. У 1879 годзе ў Рэнхэне (цяпер у зямлі Бадэн-Вюртэмбэрг) Ґрымэльсгаўзэну быў усталяваны помнік, а ў 1998 годзе быў адчынены музэй «Дом Сімпліцысімуса».
Пераклады твораў на беларускую мову рэдагаваць
У 1997 годзе ў часопісе «Мастацкая літаратура» на беларускай мове быў апублікаваны раман «Авантурнік Сімпліцысімус». Пераклад зрабіў Васіль Сёмуха.
Крыніцы рэдагаваць
- ^ а б Архіў прыгожых мастацтваў — 2003.
- ^ Library of the World's Best Literature / пад рэд. Ч. Д. Ўорнэр — 1897.
- ^ Hans Jacob Christoph von Grimmelshausen // Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ^ Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen // Babelio (фр.) — 2007.
- ^ Grimmelshausen, Hans Jakob Christoffel von, 1625-1676 // CONOR.SI
- ^ М.В.Разумовская, Г.В.Синило, С.В.Солодовников Литература XVII-XVIII веков (Минск, 1989)
- ^ Robert Ergang, The Myth of the All-Destructive Fury of the Thirty Years’ War (Pocono Pines: The Craftsmen, 1956), 7.
Вонкавыя спасылкі рэдагаваць
- Ганс Грымэльсгаўзэн Авантурнік Сімпліцысімус / Васіль Сёмуха. — Менск: Мастацкая літаратура, 1997. — 222 с.
- Старонка аўтара на сайце Projekt Gutenberg-DE са спасылкамі на творы (ням.)
- Тэкст «Авантурніка Сімпліцысімуса» на сайце Projekt Gutenberg-DE (ням.)