Антаніна Абрэмбская-Яблонская
Антанíна Абрэмбская-Яблонская (часам Абрэмбска-Яблоньска, па-польску: Antonina Obrębska-Jabłońska; 12 cтудзеня 1901, вёска Пчэльня, Падольле, Украіна - 19 лістапада 1994, Варшава, Польшча[1]) - польская мовазнаўца, паляністка, славістка, прафэсарка, заснавальніца польскай беларусістыкі.
Антаніна Абрэмская-Яблонская | |
| Antonina Obrębska-Jabłońska | |
| Дата нараджэньня | 12 студзеня 1901 |
|---|---|
| Месца нараджэньня | вёска Пчэльня, Падольле, Украіна, Расейская імпэрыя |
| Дата сьмерці | 19 лістапада 1994 |
| Месца сьмерці | Варшава, Польшча |
| Месца пахаваньня | |
| Месца вучобы | Ягелонскі ўнівэрсытэт, Кракаў |
| Занятак | славіст, мовазнаўца, прафэсарка ўнівэрсытэту, беларусазнавец |
| Навуковая сфэра | Мовазнаўства, паляністыка, славістыка, беларусістыка |
| Месца працы | Варшаўскі ўнівэрсытэт |
| Вядомая як | Заснавальніца польскай беларусістыкі |
| Навуковая ступень | Доктарка габілітаваная |
| Бацька | Antoni Obrębski[d] |
Жыцьцяпіс рэдагаваць
Нарадзілася ва Ўкраіне. Школьную адукацыю пачала атрымліваць у Кіеве ў 1908 годзе.
Антаніна Абрэмбская навучалася ў Варшаўскім унівэрсытэце з 1919 году. Потым перавялася ў Ягелонскі ўнівэрсытэт, які скончыла ў 1925 годзе, атрымаўшы ступень доктаркі філязофіі на аснове дысэртацыі пад назвай «Гісторыя мужчынскага роду ў польскай мове»[2].
У 1925-1934 гадах працавала ў Ягелонскім унівэрсытэце. З 1933 да пэнсіі ў 1971 працавала ў Варшаўскім унівэрсытэце.
У 1933 годзе Антаніна Абрэмбская пабралася шлюбам з Вітальдам Яблонскім, пазьней выбітным сінолягам і прафэсарам Варшаўскага ўнівэрсытэту[3].
Брат Антаніны Абрэмскай-Яблонскай - Юзаф Абрэмбскі (1905-1967), вядомы польскі этнасацыёляг і дасьледнік Палесься[4].
У 1954 годзе стала надзвычайнай, а ў 1962 годзе звычайнай прафэсаркай Варшаўскага ўнівэрсытэту.
У 1956 годзе заснавала катэдру беларускай філялёгіі (з 2005 году катэдра беларусістыкі) ў Варшаўскім унівэрсытэце, якую ўзначальвала да пэнсіі ў 1971 годзе.
Памерла ў 1994 годзе ў Варшаве. Пахаваная на вайсковых могілках Павонзкі.
Дзейнасьць рэдагаваць
Акрамя навуковай працы, яна таксама займалася перакладамі. Антаніна Абрэмбская-Яблонская пераклала «Слова пра паход Ігараў» на польскую мову (1954), падрыхтавала навуковае выданьне перакладу на беларускую мову «Пана Тадэвуша», зробленага ў 20-30-я гады Браніславам Тарашкевічам (1984).
Пад навуковым кіраўніцтвам вучонай былі апрацаваныя і апублікаваныя рукапісы фальклёрных матэрыялаў М. Федароўскага «Люд беларускі» з навуковымі камэнтарамі і слоўнікам. Дасьледніцу цікавілі таксама пытаньні беларуска-польска-летувіскага памежжа, гісторыі мовы і анамастыкі.
Антаніна Абрэмбская-Яблонская стаяла ля вытокаў стварэньня ўнікальнага дыялектнага даведніка – «Слоўнік паўночна-заходніх гаворак Беларусі і ейнага памежжа».
Надзвычай важным укладам ва ўмацаваньне беларуска-польскіх моўных сувязей стала публікацыя першага «Падручнага польска-беларускага слоўніку» пад рэдакцыяй прафэсаркі Антаніны Абрэмбскай-Яблонскай і акадэміка Мікалая Бірылы (1962)[5].
Бібліяграфія рэдагаваць
● "Stryj, wuj, swak" w dialektach i historji języka polskiego, Monografie polskich cech gwarowych, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1929.
● Polskie "dopiero" i formacje pokrewne, Polska Akademia Umiejętności. Prace Komisji Językowej, Kraków 1934.
● Język mieszany chińsko-rosyjski w Mandžurii (The Sino-Russian mixed language in Manchuria). Przegląd Orientalistyczny 21, 1957, s. 157-168.
● Podręczny słownik polsko-białoruski, red. A. Obrębska-Jabłońska, M. Biryła, Wiedza Powszechna, Warszawa 1962.
● Atlas gwar polskich Białostocczyzny, red. Stanisław Glinka, Antonina Obrębska-Jabłońska i Janusz Siatkowski, t. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1980.
● Śladami żywego języka. Wybór pism, red. E. Smułkowa, wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1993.
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.1. А-Аршын. Мінск, 1996, с. 42.
- ^ Elżbieta Smułkowa: Antonina Obrębska-Jabłońska, [w:] Monumenta Universitatis Varsoviensis 1816-2016: Portrety uczonych profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego po 1945, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016, s. 368–382.
- ^ Elżbieta Smułkowa, Antonina Obrębska-Jabłońska (1901-1994) [w:] Tejże, Moje pogranicza w historii, języku i wspomnieniach, Warszawa 2016, s. 271-290.
- ^ Ігар Капылоў, “Брат і сястра: Юзаф і Антаніна Абрэмбскія – даследчыкі Беларусі”, Інстытут мовазнаўства імя Якуба Коласа, https://web.archive.org/web/20200920003845/http://iml.basnet.by/kanfierencyi/%E2%80%9Cbrat-i-siastra-iuzaf-i-antanina-abrembskija-%E2%80%93-dasliedcyki-bielarusi%E2%80%9D
- ^ Elżbieta Smułkowa: Antonina Obrębska-Jabłońska (1901-1994), „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 33, 1996, s. 21–26.