Вікіпэдыя

Андрэй Мрый

беларускі празаік, перакладнік, журналіст

Андрэ́й Мрый (сапраўднае імя Андрэ́й Анто́навіч Шашалевіч; 13 верасьня 1893 — 8 кастрычніка 1943) — беларускі празаік, журналіст.

Андрэй Мрый
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні Андрэй Антонавіч Шашалевіч
Нарадзіўся 1 (13) верасьня 1893
в. Палуж, Чэрыкаўскі павет, Магілёўская губэрня, Расейская імпэрыя
Памёр 8 кастрычніка 1943(1943-10-08) (50 гадоў)
Мурманская вобласьць, РСФСР
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці пісьменьнік, журналіст
Мова беларуская
Дэбют 1924
Значныя творы Запіскі Самсона Самасуя
Творы на сайце Knihi.com
Творы на сайце Kamunikat.org

Біяграфія рэдагаваць

 
Андрэй Мрый у студэнцкія часы

Нарадзіўся 13 верасьня 1893 году ў вёсцы Палуж, паводле іншых зьвестак у вёсцы Доўгавічы Чэрыкаўскага павету Магілёўскай губэрні, цяпер Краснапольскі раён. Брат драматурга Васіля Шашалевіча. Зь сям’і валаснога пісара Антона Дзяменцевіча Шашалевіча і Ефрасіньні Фамінічны[1]. У сям’і было пяцёра дзяцей: Антаніна, Андрэй, Настасься[a], Васіль, Аксіньня[3]. Бацька пісьменьніка памёр у 1902 годзе[4] і маці засталася адна зь пяцьцю дзецьмі (малодшай дачцэ было 2 гады). Маці рабіла ўсё, каб вывучыць дзяцей[5]. Маленькі Андрэй рана палюбіў музыку, навучыўся граць на віялянчэлі і разам з братам ня раз даваў канцэрты для аднавяскоўцаў[4]. Васіль Шашалевіч, брат Андрэя, вядомы беларускі драматург, аўтар шэрагу арыгінальных, сьмелых па задуме п’есаў, падзяліў трагічны лёс брата, быў асуджаны ў 1936 годзе і загінуў у ГУЛАГу [3] ў 1941 годзе, зажыва згарэў у Томасінглягеры[6].

Скончыў духоўную вучэльню і Магілёўскую духоўную сэмінарыю (1914). Працягваў вучобу ў Кіеўскай духоўнай акадэміі. З трэцяга курсу (1916) мабілізаваны ў школу прапаршчыкаў. Праз 4 месяцы адпраўлены на фронт у 94 Енісейскі полк. З 1918 да 1921 год у Чырвонай арміі, камандзір 345 роты 14 палка. Аднак ягоная вайсковая кар’ера даволі хутка скончылася. Мрый захварэў на тыф і пасьля хваробы быў накіраваны на Заходні фронт, адкуль у 1921 годзе быў дэмабілізаваны[6]. У 1921—1926 гг. настаўнічаў у мястэчку Краснапольле (выкладаў гісторыю і францускую мову).

У 1923 годзе малады настаўнік гісторыі разам з братам і шваграм ствараюць першы ў раёне народны тэатар[7]. На яго абуджэньне як асобы, грамадзяніна, патрыёта, а потым і пісьменьніка найбольшы ўплыў зрабіла ўзбуйненьне Беларусі, у выніку чаго рэспубліцы ў 1924 годзе былі вернутыя пераважна этнічна беларускія тэрыторыі былых Віцебскай і Магілёўскай губэрняў. Сярод далучаных тэрыторыяў было і Краснапольле. Гэта дало штуршок творчым сілам, абудзіла ў людзей цягу да роднай мовы, культуры, гісторыі. У той жа час Мрый актыўна ўключаецца ў краязнаўчую працу, якой тады была ахоплена ўся рэспубліка, і пачынае супрацоўнічаць з часопісам «Наш край» — органам цэнтральнага бюро краязнаўства[8]. У 1926 годзе пісьменьнік пераехаў у Менск, дзе пачаў працаваць інструктарам у Цэнтральным бюро краязнаўства. У літаратурнай сталіцы ён застаў даволі напружаную абстаноўку ў сувязі з расколам літаратурнага аб’яднаньня «Маладняк»[9].

26 траўня 1929 году на чарговым штогадовым сходзе літаратурна-мастацкага аб’яднаньня «Узвышша» Андрэя Мрыя, як і яго малодшага брата Васіля, прынялі ў сябры згуртаваньня[10].

У 1934 годзе Мрый жыў у Менску, дзе працаваў у Бюро Краязнаўства, а таксама ў Тэрміналягічнай камісіі[11]. Потым пачаў працаваць у газэце «Звязда»[12].

Рэпрэсіі рэдагаваць

У ноч з 21 на 22 лютага 1934 году ў Менску па адрасе Стаўпецкі завулак, дом 6, кв. 1 Андрэй Мрый быў арыштаваны. Падчас арышту прысутнічалі жонка, Зыкава Соф’я Андрэеўна, і дзеці — Юры (5 гадоў) і Артур (3 гады)[10].

26 сакавіка 1934 году асуджаны «тройкай» на 5 гадоў зьняволеньня і этапаваны ў Карагандзінскі папраўча-працоўны лягер. Пасьля падачы апэляцыі Генэральнаму пракурору СССР 21 лістапада 1934 году тэрмін пазбаўленьня волі зьменены: тры гады высылкі ў Волагду, потым у Вельск, дзе працаваў бухгальтарам да сьнежня 1937 году. У пачатку 1938 году прыехаў у Мурманск, настаўнічаў у адной зь сярэдніх школ.

Зноў арыштаваны 2 чэрвеня 1940 году па новым абвінавачаньні «за ўдзел у антысавецкай арганізацыі»[13]. Асуджаны (празь дзесяць дзён) на 5 гадоў пазбаўленьня волі. Пакараньне адбываў у Карагандзе, у Валагодзкай і Мурманскай абласьцях. У ссылцы працягваў літаратурную дзейнасьць, напісаў раман зь лягернага жыцьця «Жывы дом». 1 сакавіка 1943 году мэдычнай камісіяй прызнаны інвалідам і адпраўлены паміраць дамоў. Памёр у Мурманскай вобласьці. Паводле некаторых зьвестак забіты рэцыдывістамі ў цягніку. Рэабілітаваны 6 студзеня 1961 году.

Творчасьць рэдагаваць

Публікаваўся з 1924 году. Са сваякамі стварыў у Краснапольлі тэатар; выдаваў рукапісны часопіс «Пралеска». Зьбіраў народную лексыку, дасылаў яе ў Слоўнікавую камісію Інбелкульту. У жніўні 1926 году выехаў у Менск, дзе на прапанову Зьмітрака Бядулі стаў супрацоўнікам часопісу «Наш край», потым інспэктарам Цэнтральнага бюро краязнаўства БССР. З 1933 году стыльрэдактар у газэце «Зьвязда». Сябра літаратурнага аб’яднаньня «Узвышша» (з 1929 году; друкаваўся ў аднайменным часопісе з 1927 году).

У 1929 годзе напісаў сатырычны раман «Запіскі Самсона Самасуя», які быў абвешчаны «злосным пасквілем на савецкую рэчаіснасьць» (цалкам апублікаваны ў 1988 годзе: Полымя, №1; экранізаваны ў 1990 годзе: «Пратарчака жыцьця, або Запіскі Самсона Самасуя»).

Пад час другога арышту былі затрыманы шэраг рукапісаў навэлаў, аповесьцяў і раман зь лягернага жыцьця «Жывы дом».[14] Пошук гэтых рукапісаў па запыце дачкі Натальлі Прушынскай у архівах Мурманскага, Менскага і Комі МУС ня даў ніякіх вынікаў[15].

Заўвагі рэдагаваць

  1. ^ 1925 — Менск. «Першая Ўсебеларуская мастацкая выстава».
    Шашалевіч Насьця Антонаўна (Менск, Стараж. 20, кв. 2). Нарадз. ў в. Міхінічы на Магілеўшчыне ў 1895 г. 663. Бюст А. Мрыя. — Гліна. 664. Бюст Васіля Шашалевіча. — Гліна.[2]

Бібліяграфія рэдагаваць

 
Запіскі Самсона Самасуя, выданьне 1953, Мюнхэн
1924
  • Пралетарскае мастацтва. Статуя Леніна. // Савецкая Беларусь : газэта. — 1924, 24 ліпеня. — № 168. — С. 3.
  • Краснапольскі раён Калінінскай акругі . // Савецкая Беларусь : газэта. — 1924, 7 кастрычніка. — № 232. — С. 3.
  • Асьвета масаў у Краснапольскім раёне. // Савецкая Беларусь : газэта. — 1924, 11 лістапада. — № 259. — С. 3.
  • Краснапольскі раённы з’езд саветаў. // Савецкая Беларусь : газэта. — 1924, 17 снежня. — № 290. — С. 3.
1925
1927
1928
1929
1930
1953
1988
1993
2008

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ Маракоў Л. Вядомы пад псэўданімам А.Мрый // Роднае слова. 2001. №9 С. 97
  2. ^ Каталёг 1-й Усебеларускай мастацкай выстаўкі / Язэп Дыла, Мікола Шчакаціхін, Арон Касталянскі. — Менск: 1925. — С. 30 (№№ 663—664). — 44 с. — 2000 ас.
  3. ^ а б Васючэнка П. Трагедыя пісьменніцкага лёсу // Полымя. 2000, №5. С. 257
  4. ^ а б Мішчанчук М. І., Шпакоўскі І. С. Беларуская літаратура ХХ ст.: Вучэб. дапам. — Мн., 2001. С. 181
  5. ^ Лецка Я. Празорлівасць мастака // Полымя. 1990, №5. С. 230
  6. ^ а б Маракоў Л. Рэпрэсіраваны смех // Беларуская мова і літаратура ў школе. 1989, №3. С. 97
  7. ^ Маракоў Л. Рэпрэсіраваны смех // Беларуская мова і літаратура ў школе. 1989, №3. С. 98
  8. ^ Лецка Я. Празорлівасць мастака // Полымя. 1990, №5. С. 230—231
  9. ^ Васючэнка П. Трагедыя пісьменніцкага лёсу // Полымя. 2000, №5. С. 258
  10. ^ а б Маракоў Л. Рэпрэсіраваны смех // Беларуская мова і літаратура ў школе. 1989, №3. С. 99
  11. ^ Мішчанчук М. І., Шпакоўскі І. С. Беларуская літаратура ХХ ст.: Вучэб. дапам. — Мн., 2001. С. 185
  12. ^ Лецка Я. Празорлівасць мастака // Полымя. 1990, №5. С. 231
  13. ^ Васючэнка П. Трагедыя пісьменніцкага лёсу // Полымя. 2000, №5. С. 271—272
  14. ^ Маліноўскі, Алесь. Хранатоп. Студзень. // Полымя : літаратурна-мастацкі і грамадзка-палітычны часопіс. — Мінск: Выдавецкі дом «Звязда», 2015. — № 1(1021). — С. 189—191. — ISSN 0130-8068.
  15. ^ Прушынская, Н. Вяртанне з ссылкі // Звязда : газэта. — 2013, 17 жніўня. — № 153. — С. 4.

Літаратура рэдагаваць

Вонкавыя спасылкі рэдагаваць

Гэты тэкст напісаны пры дапамозе матэрыялаў старонкі Мартыралёг Беларусі.

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Андрэй_Мрый&oldid=2456823»