Андрэ́й Катлярчу́к (нар. 1968, Новачаркаск) — беларускі і швэдзкі гісторык.

Андрэй Катлярчук
Род дзейнасьці гісторык, журналіст
Дата нараджэньня 1968[1]
Месца нараджэньня Сьцяг краіны або тэрыторыі Новачаркаск, РСФСР
Месца вучобы
Занятак гісторык
Месца працы
Узнагароды

Біяграфія рэдагаваць

Нарадзіўся ў сям’і савецкага вайскоўца.

Доктар гістарычных навук (2006). Ляўрэат Прэміі ПЭН-цэнтру імя Ф. Багушэвіча.

Выкладае ва ўнівэрсытэце Паўднёвага Стакгольму. Дасьледуе швэдзка-беларускія гістарычныя стасункі. Пэўны час быў карэспандэнтам газэты «Наша Ніва» ў Швэцыі.

Навуковыя погляды рэдагаваць

У сваіх працах сьцьвярджаў пра саўдзел дзеячоў беларускага нацыянальнага руху, як Міхала Вітушкі, ў злачынствах нацыстаў у час Другой сусьветнай вайны[2] і сьцьвярджаў, што «пранацысцкія вайсковыя вэтэраны на Захадзе вельмі пасьпяхова перадалі свой сымбалічны капітал сучасным беларускім ультраправым», да якіх ён далічвае ў тым ліку «Белы легіён»[3].

Генэрала Францішка Кушаля Катлярчук абазначаў у сваіх працах як «апартуніста, які шмат разоў мяняў пагоны і выжываў пры любым рэжыме»[4].

Характарызуючы апублікаваныя ўспаміны дзеяча беларускай эміграцыі Кастуся Акулы, Катлярчук сьцьвярджаў пра «замоўчваньні Галакосту і іншых зьверстваў» і распаўсюд «вобразу Беларускай краёвай абароны як нацыянальнага войска, якое змагалася супраць бальшавізму за свабоду Беларусі і ўсёй Эўропы»[5].

Беларускіх добраахвотнікаў, якія ваююць за Ўкраіну ў вайне супраць расейскай агрэсіі, Катлярчук характарызаваў як адданых «гістарычнаму наратыву, які базуецца на нэанацыстоўскіх каштоўнасьцях», сьцьвярджаючы, што «руны SS і сымболіка 30-й дывізіі Waffen SS прысутнічаюць на касках многіх [беларускіх] добраахвотнікаў»[6].

Параўнаньне злачынстваў сталінскага рэжыму, у тым ліку Галадамору ва Ўкраіне, з нацыстоўскімі пасьля распаду СССР гісторык характарызаваў як «наратывы вэтэранаў пронацыстоўскіх фармаваньняў», якія распаўсюджваліся «ультранацыяналістычнымі рухамі»[7].

Грамадзкая дзейнасьць рэдагаваць

У 2009 годзе ўзначаліў ініцыятыўную групу з мэтаю прымусіць швэдзкія ўлады зьмяніць афіцыйную назву Беларусі па-швэдзку з Vitryssland на Belarus[8].

Працы рэдагаваць

Кнігі рэдагаваць

  • Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў, Менск, 2002 (Прэмія імя Францішка Багушэвіча (ПЭН-цэнтар))
  • У ценю Польшчы і Расеі. Вялікае Княства Літоўскае і Швэцыя ў часе эўрапейскага крызісу сярэдзіны XVII ст. Беларускае Гістарычнае Таварыства (Беласток) і Інстытут Беларусістыкі, Менск, 2010, ISSN 1392-9682

Артыкулы рэдагаваць

  • Беларусы Бранскага краю // Arche, 2-2001
  • Чаму беларусы не апанавалі літоўскай спадчыны // Arche, 2(25)-2003
  • Яшчэ раз пра месца беларусаў у гісторыі // Arche, 5 — 2003
  • Падарожжа ў сэрца Літвы // Arche, 1-2 — 2006
  • «Уцёкі мазгоў», ці Лёсы пратэстантаў Вялікага Княства Літоўскага ў другой палове XVII ст. // Спадчына 2006. №1
  • У ценю Польшчы і Расеі. Вялікае Княства Літоўскае і Швэцыя ў часе эўрапейскага крызісу сярэдзіны XVII ст. // Arche, 7-8 −2008

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ Andrej Kotlârčuk // MAK (пол.)
  2. ^ «Like Shukhevych, due to his high position within the Nazi police he [Vitushka] was certainly involved in the war crimes» [Як і Шухевіч, з-за свайго высокага становішча ў нацысцкай паліцыі ён [Вітушка], безумоўна, быў датычны да ваенных злачынстваў] — The Counter-Narrative of WWII and the Far Right-Identity — by Andrej Kotljarchuk [Контр-наратыў Другой сусьветнай вайны і ўльтраправая ідэнтычнасьць] // The Many Faces of the Far Right in the Post-Communist Space: A Comparative Study of Far-Right Movements and Identity in the Region [Шматлікія абліччы ўльтраправых у посткамуністычнай прасторы: параўнальнае дасьледаваньне ультраправых рухаў і ідэнтычнасьці ў рэгіёне] / [ed] Ninna Mörner, Huddinge: Södertörns högskola, 2022, p. 69
  3. ^ «pro-Nazi military veterans in the West have been very successful in passing on their symbolic capital to the contemporary Belarusian far right» — The Counter-Narrative of WWII and the Far Right-Identity — by Andrej Kotljarchuk [Контр-наратыў Другой сусьветнай вайны і ўльтраправая ідэнтычнасьць] // The Many Faces of the Far Right in the Post-Communist Space: A Comparative Study of Far-Right Movements and Identity in the Region [Шматлікія абліччы ўльтраправых у посткамуністычнай прасторы: параўнальнае дасьледаваньне ультраправых рухаў і ідэнтычнасьці ў рэгіёне] / [ed] Ninna Mörner, Huddinge: Södertörns högskola, 2022, p. 70
  4. ^ «The archival records tell us a classic story of a temporizer who changed service and cap insignia many times and survived under any regime.» ["Архіўныя матэрыялы распавядаюць нам клясычную гісторыю часоўшчыка (апартуніста), які шмат разоў мяняў службу і пагоны і выжываў пры любым рэжыме.] — The Counter-Narrative of WWII and the Far Right-Identity — by Andrej Kotljarchuk [Контр-наратыў Другой сусьветнай вайны і ўльтраправая ідэнтычнасьць] // The Many Faces of the Far Right in the Post-Communist Space: A Comparative Study of Far-Right Movements and Identity in the Region [Шматлікія абліччы ўльтраправых у посткамуністычнай прасторы: параўнальнае дасьледаваньне ультраправых рухаў і ідэнтычнасьці ў рэгіёне] / [ed] Ninna Mörner, Huddinge: Södertörns högskola, 2022, p. 68
  5. ^ «In 1962 the opus magnum Змагарныя дарогі [Combat Roads] by Kastus Akula (previously Alexander Kachan) was published in Canada, edited by Frantisek Kushal. This volume illustrates the major discursive tropes of the Belarusian counter-narrative of World War II: silence about the Holocaust and other atrocities, and the image of the BKA as a national army that fought against Bolshevism for the freedom of Belarus and all Europe» ["У 1962 г. у Канадзе пад рэдакцыяй Францішка Кушаля выйшаў opus magnum Кастуся Акулы (раней — Аляксандар Качан) «Змагарныя дарогі». Гэты твор ілюструе асноўныя дыскурсіўныя тропы беларускага контрнаратыву пра Другую сусьветную вайну: маўчаньне пра Галакост і іншыя зьверствы і вобраз БКА як нацыянальнай арміі, якая змагалася з бальшавізмам за свабоду Беларусі і ўсёй Эўропы."] — The Counter-Narrative of WWII and the Far Right-Identity — by Andrej Kotljarchuk [Контр-наратыў Другой сусьветнай вайны і ўльтраправая ідэнтычнасьць] // The Many Faces of the Far Right in the Post-Communist Space: A Comparative Study of Far-Right Movements and Identity in the Region [Шматлікія абліччы ўльтраправых у посткамуністычнай прасторы: параўнальнае дасьледаваньне ультраправых рухаў і ідэнтычнасьці ў рэгіёне] / [ed] Ninna Mörner, Huddinge: Södertörns högskola, 2022, p. 65
  6. ^ «The internal historical narrative of Belarusian military volunteers in Donbas is based on neo-Nazi values. The SS-runes and insignia of the 30th Wafen-SS division are on helmets of many volunteers.» ["Унутраны гістарычны наратыў беларускіх добраахвотнікаў на Данбасе заснаваны на нэанацысцкіх каштоўнасьцях. Руны СС і знакі адрозьненьня 30-й дывізіі Вафэн-СС ёсьць на шлемах многіх добраахвотнікаў".] — The Counter-Narrative of WWII and the Far Right-Identity — by Andrej Kotljarchuk [Контр-наратыў Другой сусьветнай вайны і ўльтраправая ідэнтычнасьць] // The Many Faces of the Far Right in the Post-Communist Space: A Comparative Study of Far-Right Movements and Identity in the Region [Шматлікія абліччы ўльтраправых у посткамуністычнай прасторы: параўнальнае дасьледаваньне ультраправых рухаў і ідэнтычнасьці ў рэгіёне] / [ed] Ninna Mörner, Huddinge: Södertörns högskola, 2022, p. 71
  7. ^ «In many European countries today, ultranationalist movements spread veterans’ messages in media and politics. In the Baltic states and Ukraine, the „double genocide theory“ was developed, which compares Nazi atrocities with Stalinist crimes against humanity. After the collapse of the Soviet Union the Ukrainian scholars and politicians began debating the Holodomor-as-genocide (Soviet state-run mass famine in the early 1930s) alongside the Holocaust and the Nazi crimes against the Slavic population. The „re-discovery“ of the Soviet mass famine has played a crucial role in the contemporary political identity of Ukrainians» [Сёньня ў многіх эўрапейскіх краінах ультранацыяналістычныя рухі распаўсюджваюць наратывы вэтэранаў [- гітлераўскіх калябарацыяністаў] у СМІ і палітыцы. У краінах Балтыі і Ўкраіне была распрацаваная «тэорыя падвойнага генацыду», якая параўноўвае нацысцкія зьверствы са сталінскімі злачынствамі супраць чалавецтва. Пасьля распаду Савецкага Саюза ўкраінскія навукоўцы і палітыкі разам з Галакостам і злачынствамі нацыстаў супраць славянскага насельніцтва пачалі абмяркоўваць Галадамор-як-генацыд (савецкі дзяржаўны масавы голад у пачатку 1930-х гадоў). «Паўторнае адкрыцьцё» савецкага масавага голаду адыграла вырашальную ролю ў сучаснай палітычнай ідэнтычнасьці ўкраінцаў.] — The Counter-Narrative of WWII and the Far Right-Identity — by Andrej Kotljarchuk [Контр-наратыў Другой сусьветнай вайны і ўльтраправая ідэнтычнасьць] // The Many Faces of the Far Right in the Post-Communist Space: A Comparative Study of Far-Right Movements and Identity in the Region [Шматлікія абліччы ўльтраправых у посткамуністычнай прасторы: параўнальнае дасьледаваньне ультраправых рухаў і ідэнтычнасьці ў рэгіёне] / [ed] Ninna Mörner, Huddinge: Södertörns högskola, 2022, p. 63
  8. ^ У шведскіх уладаў патрабуюць змяніць афіцыйную назву Беларусі // Эўрапейскае радыё для Беларусі, 13 ліпеня 2009