Айрыс Мэрдак
Áйрыс Мэрдак (па-ангельску: Iris Murdoch; поўнае імя: Джын Айрыс Мэрдак (Jean Iris Murdoch); 15 ліпеня 1919, Дублін, Ірляндыя - 8 лютага 1999, Оксфард, Вялікабрытанія) - брытанская і ірляндзкая пісьменьніца, філёзафка. Дама-камандорка брытанскай літаратуры (1987)[2]. У 2008 годзе The Times паставіла А. Мэрдак на 12 месца ў сьпісе «50 найвялікшых брытанскіх пісьменьнікаў і пісьменьніцаў з 1945 году»[3].
| Айрыс Мэрдак | |
| Iris Murdoch | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Імя пры нараджэньні | Jean Iris Murdoch |
| Нарадзілася | 15 ліпеня 1919 Дублін, Ірляндыя |
| Памерла | 8 лютага 1999 |
| Пахаваная | Оксфард, Вялікабрытанія |
| Сужэнец | Джон Бэйлі[d] |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | пісьменьніца, філёзафка |
| Гады творчасьці | 1954—1997 |
| Мова | ангельская |
| Значныя творы | Sovereignty of the good (1970), The Black Prince (1973), The Sea, the Sea (1978) |
| Узнагароды | |
Жыцьцяпіс рэдагаваць
Нарадзілася ў англа-ірляндзкай сям'і. У 1938-1942 вывучала клясычную філялёгію ў Оксфардзкім унівэрсытэце (Самэрвіль каледж). З 1947 па 1948 вывучала філязофію ў Кэмбрыдскім унівэрсытэце. Выкладала філязофію у Оксфардзе. У вайну працавала ва ўцякацкіх лягерах у Бэльгіі і Аўстрыі. У той час і пазнаёмілася з францускім экзыстэнцыялізмам, які паўплываў на яе. Была адной з рэдкіх і першых у Каралеўстве экзыстэнцыялістак, да ўсяго была плятаністкай і належала да вельмі мінарытарнай у краіне гэтак званай «неаналітычнай філязофіі»[4].
У 1956 пабралася шлюбам з Джонам Бэйлі, прафэсарам ангельскай літаратуры і пісьменьнікам. Разам пражылі амаль сорак год. Памерла яна раней за мужа, у 1999 годзе. Апошнія чатыры гады жыцьця хварэла на Альцгаймэра[5]. Дарэчы, ейная маці таксама хварэла на гэтую хваробу. Муж пачаў пісаць яшчэ пры жывой Айрыс успаміны і назіраньні за хворай жонкай — кніга выйшла ў сьвет таксама пры жывой Айрыс. Пасля сьмерці на аснове кнігі быў зняты вядомы брытанска-амэрыканскі фільм «Айрыс», дзе пісьменьніцу ў маладыя гады ўвасабіла Кейт Уінслет, а ў сталыя гады — Джудзі Дэнч[6].
Творчасьць рэдагаваць
Па адукацыі Айрыс Мэрдак філёзафка, якая навучалася ў Людвіка Вітгенштайна. Ейныя першыя кнігі — не раманы, а філязофскія эсэ — напрыклад, «Сартр, рамантычны рацыяналіст» (1953 год)[7]. Потым будуць іншыя філязофскія тэксты. Так, ейная цэнтральная філязофская кніга — «Сувэрэннасьць дабра» — складаецца з трох эсэ «Ідэя дасканалага», «Пра бога і даброты» і «Суверэннасьць дабра іншымі словамі»[8].
А. Мэрдак пакінула спадчыну ў дваццаць шэсьць раманаў, зборнік апавяданьняў, два зборнікі паэзіі і шэсьць п’есаў (і гэта без уліку пяці філязофскіх эсэ). У раманах, як заўважаюць крытыкі, спалучаныя і амурны раман, і дэтэктыў, і гатычны раман, і філасофскае, інтэлектуальнае чытво[9]. У раманах заўжды прысутнічае нейкая містыка ці нават крыху злавеснасьці, уласьцівай гатычнаму раману, але без гокусаў-покусаў, без вядзьмарства і жахаў, але часта проста няшчасны зьбег акалічнасьцяў, сымбалізм, брытанскае надвор’е так удала ствараюць атмасфэру трымценьніка ці проста сучаснага гатычнага раману — напрыклад, раман «Адзінарог»[10]. Аўтарка сьмела ўводзіць у раманы тэму каханьня, плоцевасьці і сэксу. У кансэрватыўную эпоху, калі пісала літаратарка, яна сьмела і адкрыта ўводзіла, напрыклад, гомасэксуальныя вобразы ў свае тэксты («Чорны прынц», «Параза з гонарам», «Мора, мора…»)[11].
У раманах пісьменніцы збольшага адлюстраваныя час і лад жыцьця і думаньня ангельскай інтэлектуальнай сярэдняй клясы ў сярэдзіне мінулага стагодзьдзя. З 2015 г. BBC актыўна узяўся за экранізацыю ейных найбольш папулярных пры жыцьці раманаў (The Sea, the Sea, A Severed Head, The Italian Girl) [12].
Цытаты рэдагаваць
Падручнікі па граматыцы служылі мне за малітоўнік. Шукаць словы ў слоўніку — гэта было для мяне вобразам дабра. Бясконцае заданьне вучыць словы — гэта і быў вобраз жыцьця.
Шлюб — гэта паласканьне мазгоў. І зусім не абавязкова, што гэта дрэнна. Тваім мазгам не зашкодзіць лёгкага паласканьня // А. Мэрдак, 1978[13].
Творы рэдагаваць
Раманы
● Under the Net (1954)
● The Flight from the Enchanter (1956)
● The Sandcastle (1957)
●The Bell (1958)
● A Severed Head (1961)
● An Unofficial Rose (1962)
● The Unicorn (1963)
● The Italian Girl (1964)
● The Red and the Green (1965)
● The Time of the Angels (1966)
● The Nice and the Good (1968)
● Bruno's Dream (1969)
● A Fairly Honourable Defeat (1970)
● An Accidental Man (1971)
● The Black Prince (1973)
● The Sacred and Profane Love Machine (1974)
● A Word Child (1975)
● Henry and Cato (1976)
● The Sea, the Sea (1978)
● Nuns and Soldiers (1980
● The Philosopher's Pupil (1983)
● The Good Apprentice (1985)
● The Book and the Brotherhood (1987)
● The Message to the Planet (1989)
● The Green Knight (1993)
● Jackson's Dilemma (1995).
Зборнік апавяданьняў
● Something Special (1957).
П'есы
● A Severed Head (with J.B. Priestley, 1964)
● The Italian Girl (with James Saunders, 1969)
● The Three Arrows; The Servants and the Snow (1972)
● The Servants (1980)
● Acastos: Two Platonic Dialogues (1986)
● The Black Prince (1987).
Філязофскія працы
● Sartre: Romantic Rationalist (1953)
● The Sovereignty of Good (1970)
● The Fire and the Sun (1977)
● Metaphysics as a Guide to Morals (1992)
● Existentialists and Mystics: Writings on Philosophy and Literature (1997).
Паззія
● A Year of Birds (1978; revised edition, 1984)
● Poems by Iris Murdoch (1997)[14].
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Deutsche Nationalbibliothek Record #118585835 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
- ^ У. Гарбацкі, Дама-камандорка брытанскай літаратуры, Новы Час, 08-01-2020, https://novychas.by/kultura/dama-kamandorka-brytanskaj-litaratury
- ^ "The 50 greatest British writers since 1945". Archived from the original on 25 April 2011. The Times.
- ^ Martens, Paul. (2012) "Iris Murdoch: Kierkegaard as Existentialist, Romantic, Hegelian, and Problematically Religious" in Kierkegaard's Influence on Philosophy. Ashgate Publishing.
- ^ The Iris Murdoch Research Centre at the University of Chichester, UK
- ^ Iris (2001), IMDB.com
- ^ У. Гарбацкі, Дама-камандорка брытанскай літаратуры, Новы Час, 08-01-2020, https://novychas.by/kultura/dama-kamandorka-brytanskaj-litaratury
- ^ Widdows, Heather (2005) The Moral Vision of Iris Murdoch. Ashgate Press.
- ^ Antonaccio, Maria (2000) Picturing the human: the moral thought of Iris Murdoch OUP.
- ^ У. Гарбацкі, Дама-камандорка брытанскай літаратуры, Новы Час, 08-01-2020, https://novychas.by/kultura/dama-kamandorka-brytanskaj-litaratury
- ^ Bove, Cheryl (1993) Understanding Iris Murdoch. Columbia, University of South Carolina Press.
- ^ Iris Murdoch – A Centenary Celebration www.sabrestormfiction.com
- ^ У. Гарбацкі, Дама-камандорка брытанскай літаратуры, Новы Час, 08-01-2020, https://novychas.by/kultura/dama-kamandorka-brytanskaj-litaratury
- ^ Centre for Iris Murdoch Studies, Faculty of Arts and Social Sciences Kingston University.
|
|
Дзеля паляпшэньня артыкулу неабходна:
|
|---|
