Авэтык Ісаакян

	Авэтык Ісаакян
	арм. Ավետիք Սահակի Իսահակյան
	Авэтык Ісаакян на паштовай марцы Армэніі 2000 году
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	19 кастрычніка 1875; Александропаль, Эрыванская губэрня, Расейская імпэрыя, цяпер Гюмры, Армэнія
Памёр	17 кастрычніка 1957 (81 год); Ерэван, Армянская ССР, цяпер Армэнія
Пахаваны	Пантэон Камітаса[d];
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэт, празаік, публіцыст
Гады творчасьці	1890-я — 1957
Кірунак	сацыялістычны рэалізм
Жанр	верш, паэма
Мова	армянская
Узнагароды	;
Подпіс
	Творы ў Вікікрыніцах
	Авэтык Ісаакян у Вікісховішчы

Авэтык Саакавіч Ісаакя́н (па-армянску: Ավետիք Սահակի Իսահակյան; 19 кастрычніка [ст. ст. 31 кастрычніка] 1875, Александропаль — 17 кастрычніка 1957, Ерэван) — выдатны армянскі паэт, празаік, публіцыст. Сябра Саюзу пісьменьнікаў СССР. Акадэмік Акадэміі Навук Армэніі (1943).

Біяграфія рэдагаваць

Помнік у Пантэоне імя Камітаса

Нарадзіўся 19 кастрычніка 1875 году ў вёсцы Казарапат каля Александропаля Эрыванскае губэрні (цяпер вёска перайменаваная ў Ісаакян і знаходзіцца ў Армэніі)^[2]. У 1885 годзе паступіў у прыхадзкую вучэльню^[3].

Вучыўся ў Эчміядзінскай духоўнай сэмінарыі «Геваркян» (1889—1892). У 1893 годзе паехаў у Нямеччыну, быў вольным слухачом аддзяленьня літаратуры ды філязофіі Ляйпцыскага унівэрсыту^[4], дзе вывучаў таксама гісторыю. Падарожнічаў па Італіі і Грэцыі. У 1895 годзе вымушаны быў спыніць навучаньне па сямейных абставінах і вярнуцца на радзіму^[5]. У 1896 годзе быў арыштаваны і год прасядзеў у павятовай турме Ерэвана. Пасьля выхаду з турмы у 1897 годзе апублікаваў першы зборнік вершаў «Песьні й раны». За дзейнасьць, накіраваную супраць царызму, высланы ў Адэсу^[6]. У 1911 годзе з-за перасьледу з боку царскай ахранкі за рэвалюцыйную дзейнасьць эміграваў з Расейскае імпэрыі. Да 1936 году жыў галоўным чынам за мяжой (Францыя, Швайцарыя й інш.), асабіста быў знаёмы са шматлікімі інтэлектуаламі свайго часу. Ісаакян уваходзіў у Дашнакцуцюн і адзначыўся антысавецкімі выказваньнямі.

Па вяртаньні ў СССР быў старшынём СП Армянскае ССР. Акадэмік АН Армянскае ССР (1943). Дэпутат ВС Армянскае ССР 2—4 скліканьняў.

У той час Ісаакян знаходзіўся пад абаронай Першага сакратара ЦК КП Армэніі Рыгора Аруцінава. У 1937 годзе ён выкрасьліў са сьпісу прадстаўленых НКУС СССР да арышту шматлікіх вядомых армянскіх дзеячоў, сярод якіх быў і Ісаакян^[7]. Таксама для Ісаакяна, як і для некаторых іншых прадстаўнікоў армянскае інтэлігенцыі, быў пабудаваны асабняк у Ерэване^[8].

Авэтык Ісаакян памёр 17 кастрычніка 1957 году. Пахаваны ў Ерэване ў Пантэоне імя Камітаса.

Творчасьць рэдагаваць

Друкаваўся з 1892 году. Творчасьць цесна зьвязаная з гісторыяй і культураў армянскага народу, прасякнутая гуманізмам і павагай да чалавечае годнасьці. Першы зборнік вершаў «Песьні й раны» (1897) вылучаецца лірызмам і напеўнасьцю. У філязофскае паэме «Абул Ала Маары» (1901—1911) тэма трагічнага адзіноцтва моцнае асобы. Аўтар гістарычнае баляды «Нашыя продкі» (1917), паэмы «Сасма Мгер» (1919, перапрацаваная ў 1937), зборніка вершаў і апавяданьняў «Люлька цярпеньня» (1928), цыкляў вершаў «Нашыя гісторыкі й нашыя гусаны» (1939), «Маёй радзіме» (1940), «Армянская архітэктура» (1942), патрыятычных вершаў гадоў Вялікае Айчыннае вайны, раману «Ўста Каро» (незакончаны)^[9].

На беларускую мову творы Ісаакяна перакладалі Мікола Аўрамчык, Рыгор Барадулін, Янка Брыль, Эдуард Валасевіч^[9].

Узнагароды й прэміі рэдагаваць

Сталінская прэмія (Дзяржаўная прэмія СССР) першае ступені (1946) — за патрыятычныя вершы пэрыяду Вялікае Айчыннае вайны «Вялікаму Сталіну», «Ратны заклік», «Маёй радзіме», «Нашая барацьба», «Сэрца маё на вяршынях гор», «Вечнай памяці С. Г. Загіяна»
Два ордэны Леніна
Мэдалі СССР, у тым ліку мэдаль «за абарону Каўказу», мэдаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.».

Памяць рэдагаваць

У сталіцы Рэспублікі Армэнія Ерэване па адрасе Зарабян 20 адкрыты дом-музэй А. Ісаакяна.
А. Ісаакяну прысьвечаная паштовая марка СССР 1975 году.
А. Ісаакяну прысьвечаная паштовая марка Армэніі 2000 году.
Помнікі А. Ісаакяна ўсталяваныя ў Ерэване, у Гюмры.