Мялеці Сматрыцкі: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д r2.5.1) (робат зьмяніў: ru:Мелетий Смотрицкий |
дапаўненьне, выява |
||
Радок 1:
[[Файл:Mialeci Smatrycki. Мялеці Сматрыцкі.jpg|міні|Мялеці Сматрыцкі. Невядомы мастак, [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]]]]
'''Мяле́ці Сматры́цкі''' (сьвецкае імя '''Максім Герасімавіч Сматрыцкі''', {{мова-uk|Мелетій Смотрицький}}; [[1577]], мястэчка [[Смотрыч]], цяпер [[Хмяльніцкая вобласьць]] [[Украіна|Украіны]] — [[27 сьнежня]] [[1633]]) — беларускі і ўкраінскі пісьменьнік-палеміст, грамадзка-палітычны і царкоўны дзяяч<ref>[[Уладзімер Кароткі|Уладзімір Кароткі]]. Сматрыцкі Мялецій // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 602.</ref>.
== Біяграфія ==
Выступаў супраць [[Берасьцейская вунія|Берасьцейскай вуніі]] [[1596]]. У [[1610]] пад псэўданімам Тэафіл Артолёг выдаў кнігу «Трэнас» («Θринос», [[грэцкая мова|па-грэцку]] «плач»), у якой заклікаў беларускі і ўкраінскі народы да аб’яднаньня супраць каталіцкай экспансіі.▼
Першую адукацыю атрымаў пад кіраўніцтвам бацькі і вучонага грэка Кірыды Лукарыса, будучага канстантынопальскага патрыярха. Скончыў філязофскі факультэт [[Віленская езуіцкая акадэмія|Віленскай езуіцкай акадэміі]], потым слухаў лекцыі ў [[Ляйпцыг]]скім, [[Вітэнбэрг]]скім і [[Нюрнбэрнг]]скім унівэрсытэтах.
З [[1601]] у маёнтку [[Баркулабава]] князя Б. Саламярэцкага ў [[Аршанскі павет|Аршанскім павеце]], потым у ягоных маёнтках пад [[Менск]]ам. Каля [[1608]] году пераехаў у [[Вільня|Вільню]], дзе праўдападобна займаўся выкладаньнем у Віленскім праваслаўным брацтве. Пісаў на старажытных [[старабеларуская мова|беларускай]] і [[Украінская мова|ўкраінскай]], [[лацінская мова|лацінскай]], [[польская мова|польскай]] мовах (многія творы напісаў [[макаранічная мова|макаранічнай мовай]])<ref>[[Уладзімер Кароткі|Уладзімір Кароткі]]. Сматрыцкі Мялецій // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 366.</ref>.
▲Выступаў супраць [[Берасьцейская вунія|Берасьцейскай вуніі]] [[1596]]. У [[1608]] супраць твораў [[Іпаці Пацей|І. Пацея]] выдаў «Антыграфіі...», а ў [[1610]] пад псэўданімам Тэафіл Артолёг
[[Файл:Russian Grammar 1721.jpg|міні|200пкс|«Граматыка славенская» Сматрыцкага]]▼
У [[1615]]—[[1618]] выкладаў царкоўна-славянскую мову ў [[Кіеў|Кіеве]]. У [[1617]] пастрыгся ў манахі пад імем Мялеці. Працаваў у брацкай школе [[Віленскі Сьвятадухаўскі манастыр|Віленскага Сьвятадухаўскага манастыра]], рэктарам Кіеўскай брацкай школы ([[1618]]—[[1620]]).
У [[1615]] годзе апублікаваў граматыку грэцкай мовы. Але ягоны найбольш вядомы твор — «Граматыкі славенскія правільна сінтагма...» (выдадзеная прыблізна ў [[1618]]—[[1619]]), у якой ўпершыню на такім высокім навуковым узроўні тлумачыліся [[артаграфія]], [[этымалёгія]] і [[сынтаксіс]] [[стараславянская мова|стараславянскай мовы]].▼
З [[1620]] высьвечаны на [[арцыбіскуп]]а полацкага. Не атрымаў дзяржаўнага прызнаньня і пастаўленьня з-за таго, што высьвячэньне было палічана некананічным і незаконным<ref>Ігар Войніч. [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bha/07-2/05.htm Сільвестр Косаў і Язафат Кунцэвіч — повязь царкоўных ерархаў] // Беларускі гістарычны агляд, Том 7 Сшытак 2 (13)</ref>. Карыстаўся тытулатурай арцыбіскупа Полацкага, Віцебскага і Мсьціслаўскага, гэткай праваслаўнай эпархіі не існавала і на катэдры Сматрыцкі ніколі не засядаў. Зь цягам часу атрымаў фактычнае прызнаньне біскупскага ранга, зьвязанае са спробамі далучыць пазасталых праваслаўных да грэка-каталіцкай царквы.▼
▲У [[1615]] годзе апублікаваў граматыку грэцкай мовы. Але ягоны найбольш вядомы твор — «Граматыкі славенскія правільна сінтагма...» (
У [[1627]] таемна перайшоў на бок уніятаў, у [[1628]] гэта зрабілася вядома, і Сматрыцкі афіцыйна прызнаў сваю прыналежнасьць да Грэка-каталіцкай царквы. Пазбаўлены [[8 кастрычніка]] [[1628]] рангаў у Праваслаўнай царкве. Адмовіўся ад сваіх антыўніяцкіх твораў, выступаў супраць праваслаўных пісьменьнікаў-палемістаў.▼
▲З [[1620]] высьвечаны на [[арцыбіскуп]]а полацкага. Не атрымаў дзяржаўнага прызнаньня і пастаўленьня з
Аўтар «Трактата пра паходжаньне Сьвятога Духа» і «Палінодыі» (каля [[1615]]), прадмовы да «Эвангельля вучыцельнага патрыярха Каліста» ([[1616]]), «Казаньня... на чэснае пахаваньне... Лявонція Карповіча» ([[1620]]), «Апраўданьня нявіннасьці» і «Абароны апраўданьня» ([[1621]]), «Дадатку да абарон апраўданьня» і «Выкрыеаньня зьедлівых твораў» ([[1622]]), «Юстыфікацыі» і «Суплікацыі» на імя Сэнату і караля ([[1623]]).
Напалоханы ўзмацненьнем казацка-сялянскага руху і забойствам уніяцкага архіяпіскапа [[Язафат Кунцэвіч|Я. Кунцэвіча]], паломнічаў па сьвятых мясьцінах [[Блізкі Ўсход|Блізкага Ўсходу]].
▲У [[1627]] таемна перайшоў на бок уніятаў, у [[1628]] гэта зрабілася вядома, і М. Сматрыцкі афіцыйна прызнаў сваю прыналежнасьць да Грэка-каталіцкай царквы. Пазбаўлены [[8 кастрычніка]] [[1628]] рангаў у Праваслаўнай царкве.
Як пісьменьнік М. Сматрыцкі - прадстаўнік [[барока]]: у творах выкарыстоўваў прыказкі, прымаўкі, народнапаэтычную сымболіку<ref>[http://slounik.org/120814.html Сматрыцкі Мялецій] // {{Літаратура/Чалавек і грамадзтва: Энцыкляпэдычны даведнік. Менск: Беларуская Энцыкляпэдыя, 1998|к}}</ref>.
== Бібліяграфія ==
* Θρηνος to iest Lament iedyney S. powszechney apostolskiey Wschodniey Cerkwie... — Wilno, 1610.
* [http://litopys.org.ua/smotrgram/sm.htm Ґрамма́тіки Славе́нския пра́вилное Cv́нтаґма...] Евье, 1619. Репринт: Київ: Наукова думка, 1979.
* Apologia. — Львов, 1628.
* Αντιγραφη (Антиграфи) // Памятники полемической литературы. — СПб., 1903. — Кн. 3 (Русск. ист. библиотека, Т. 19).
* Verificatia niewinności // АЮЗР. — Ч. 1. — T. 7.
* Лямент у світа убогих на жалостноє преставленіє святолюбивого а в обої добродітелі багатого мужа в Бозі велебного господина отця Леонтія Карповича, архімандрита общіа обителі при церкві Сошествія святого духа братства церковного Віленського православного гречеського // Пам’ятки братських шкіл на Україні. — К., 1988.
* Collected works of Meletij Smortyc’kyj / Harvard Library of Early Ukrainian Literature: Texts: Volume I. Cambridge (Massachusetts): Harvard University, 1987. ISBN 0-916458-20-2.
* The ''Jevanhelije učytelnoje'' of Meletij Smotryc’kyj / Harvard Library of Early Ukrainian Literature: Texts: Volume II. Cambridge (Massachusetts): Harvard University, 1987. ISBN 0-916458-21-0.
== Крыніцы ==
Радок 19 ⟶ 40:
== Літаратура ==
*
* * {{Літаратура/Чалавек і грамадзтва: Энцыкляпэдычны даведнік. Менск: Беларуская Энцыкляпэдыя, 1998}} {{Шаблён:Пісьменьнікі_й_паэты_Беларусі}}
| |||