Ангельшчына: розьніца паміж вэрсіямі

'''Анге́льшчына''' ці '''А́нглія''' ({{мова-en|England}})  — найбольшая і найшчыльней населеная частка [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і аднайменнай выспы.

Назва "«Англія"» часта памылкова ўжываецца ў якасьці [[сынонім]]а назвы Злучанага Каралеўства альбо вострава Вялікабрытанія. [[Тапонім]] "«Англія"» паходзіць ад ''[[англы|англаў]]''  — племені, якое пасялілася тут паміж [[5 стагодзьдзе|V]] і [[6 стагодзьдзе|VI стагодзьдзямі]].

Ангельшчына займае дзьве траціны выспы Вялікабрытанія. На поўначы мяжуе з [[Шатляндыя]]й, на захадзе  — з [[Валія]]й.

Шэсьць найбуйнейшых гарадоў Ангельшчыны (па зьмяншэньні колькасьці насельніцтва): [[Лёндан]], [[Бірмінгэм]], [[Лідс]], [[Шэфілд]], [[Лівэрпул]] і [[Манчэстэр]]. Сярод славутасьцяў Ангельшчыны  — знакамітыя ўнівэрсытэты: Кэмбрыджскі і Оксфардскі.

Тэрыторыя сучаснай Ангельшчыны на момант уварваньня [[Юлі Цэзар|Юлія Цэзара]] ў 55  г да н.  э., як і стагодзьдзе праз, да часу захопу імпэратарам [[Клаўдзі]]ем, была населеная кельцкімі плямёнамі, якія зваліся брыттамі. У выніку захопу ўся паўднёвая частка выспы (сучасныя Ангельшчына і Валія) стала часткай [[Рымская імпэрыя|Рымскай Імпэрыі]] да яе распаду ў V стагодзьдзі н.  э.

Без дапамогі рымскіх легіёнаў Рымская Брытанія не магла доўга процістаяць барбарам-германцам, якія зьявіліся ў V—VI  стст., як сьведчаць хронікі, па запрашэньні саміх [[брытты|брыттаў]], якія зь іх дапамогай разьлічвалі абараніцца ад [[кельты|кельцкіх плямёнаў]] з поўначы  — [[пікты|піктаў]] і [[скоты|скотаў]]. Прышэльцы ўяўлялі сабой тры групы  — [[юты]], [[саксы]] і [[англы]]. Асвоіўшы тэрыторыі брыттаў, гэтыя германцы сталі адціскаць іх на тэрыторыю Валіі і Карнўола. З часам на занятымі германскімі прышэльцамі землях сфармаваліся асобныя каралеўствы, утварылыя, у прыватнасьці, «Ангельшчына-саксонскую гептархію» (зьвяз сямі каралеўстваў). Час ад часу адзін з сямі ангельшчына-саксонскіх каралёў, званы «Брытвальда», што можна вольна перакласьці як «Кіраўнік Брытаніі», атрымліваў кантроль над большай часткай Ангельшчыны  — так што цяжка назваць момант, калі Ангельшчына была канчаткова аб'яднанаяаб’яднаная. Па некаторых апісаньнях, аб'яднаньнеаб’яднаньне наступіла разам з нашэсьцем дацкіх вікінгаў, якія захапілі ўсходнюю частку Ангельшчыны. Эгберт, кароль Ўэсэкса (памёр у [[839]]), часта завецца першым каралём усяе Ангельшчыны, хоць тытул «Кароль Ангельшчыны» паўстаў толькі два пакаленьня праз  — у перыяд кіраваньня [[Альфрэд Вялікі|Альфрэда Вялікага]] ([[871]]—[[899]]).

Некаторыя гісторыкі пачынаюць адлік кіраўнікоў з нарманскай заваёвы ў [[1066]]  г., нумэрацыя ангельскіх манархаў таксама выкарыстоўвае гэтую падзею як нулявую кропку (напрыклад, [[Эдуард I]], каранаваны ў XIII стагодзьдзі, не быў першым каралём з такім імем  — але ён быў першым Эдуардам з 1066  г.). Аднак [[Вільгельм Заваёўнік]] не заснаваў і не аб'ядноўваўаб’ядноўваў краіну, а толькі захапіў існую Ангельшчыну, насадзіўшы франка-нарманскае кіраваньне.

У канцы XIII стагодзьдзя суседняе княства Валія было канчаткова заваяванае Ангельшчынай і стала часткай ангельскага каралеўства. Гісторыя Ангельшчыны як незалежнай дзяржавы ідзе праз Сярэднявечча і Адраджэньне да перыяду кіраваньня [[Лізавета I|Лізаветы І]], апошняй каралевы з дынастыі Цюдораў, пасьля якой валадарыў Якаў I, былы каралём Шатляндыі пад імем Якава VI. Зьвяз Ангельшчыны і Шатляндыі быў дапоўнены стагодзьдзем пазьней Актам аб зьвязе ([[1707]]), які канчаткова аб'яднаўаб’яднаў Ангельшчыну і Шатляндыю ў Злучанае Каралеўства (United Kingdom).

== Адміністрацыйнае дзяленьне ==

Гістарычна найбуйнейшай адміністрацыйнай адзінкай у Ангельшчыне былі [[графствы]]. Гэтыя адзінкі паўсталі з больш старажытных, існых да аб'яднаньняаб’яднаньня Ангельшчыны: каралеўстваў (як Сасэкс і Эсэкс), герцагстваў (як Ёркшыр, Корнўал і Лянкашыр) або проста ўчасткаў зямлі, якімі ўзнагароджвалі дваран  — такіх як Бэркшыр. Да [[1867]] году яны былі падзеленыя на мяльчэйшыя адзінкі, якія зваліся сотнямі.

Самакіраваньне ў межах графства пасьля аб'яднаньняаб’яднаньня практычна адсутнічала, таму межы графстваў не былі сапраўды вызначаныя і не мелі практычна ніякай ролі. Пасьля прамысловай рэвалюцыі ў выніку ўзнікненьня буйных індустрыяльных цэнтраў утварыліся мэтрапольныя графствы, цэнтрамі якіх сталі найбуйнейшыя гарады.