Вікіпэдыя

Млечны Шлях: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
артаграфія, выпраўленьне спасылак
Радок 1:
{{Іншыя значэньні|Млечны Шлях (неадназначнасьць)}}
 
[[Файл:Галактика Млечный Путь.jpg|міні|250пкс|Галяктыка Млечны Шлях (кампутарны малюнак)]]
Галяктыка '''Мле́чны Шлях''' ('''Птушыная дарога'''), якая завецца таксама проста '''Галяктыка''' (ззь вялікай літары) — гіганцкая зорная сыстэма, у якой знаходзіцца, сярод іншых, [[Сонца]], усё бачныя няўзброеным вокам асобныя [[зорка|зоркі]], а таксама велізарная колькасьць зорак, якія зьліваюцца разам і назіраных у выглядзе [[Млечны Шлях (нябёсны аб'ект)|млечнага шляху]]. Наша Галяктыка зьяўляецца адной з шматлікіх іншых [[галяктыка|галяктык]].▼
 
Млечны Шлях зьяўляецца [[Сьпіральная галяктыка ззь перамычкай|сьпіральнай галяктыкай ззь перамычкай]] тыпу SBbc па [[клясыфікацыя Хабла|клясыфікацыі Хабла]], і разам з [[галяктыка Андрамэды|галяктыкай Андрамэды]] M31 і [[галяктыка Трыкутніка|галяктыкай Трыкутніка]] (М33), а таксама некалькімі невялікімі галяктыкамі-спадарожнікамі ўтварае [[Мясцовая група|Мясцовую групу]], якая, у сваю чаргу, уваходзіць у [[Звышскапленьне Дзевы]].▼
▲Галяктыка '''Мле́чны Шлях''' ('''Птушыная дарога'''), якая завецца таксама проста '''Галяктыка''' (з вялікай літары) — гіганцкая зорная сыстэма, у якой знаходзіцца, сярод іншых, [[Сонца]], усё бачныя няўзброеным вокам асобныя [[зорка|зоркі]], а таксама велізарная колькасьць зорак, якія зьліваюцца разам і назіраных у выглядзе [[Млечны Шлях (нябёсны аб'ект)|млечнага шляху]]. Наша Галяктыка зьяўляецца адной з шматлікіх іншых [[галяктыка|галяктык]].
 
▲Млечны Шлях зьяўляецца [[Сьпіральная галяктыка з перамычкай|сьпіральнай галяктыкай з перамычкай]] тыпу SBbc па [[клясыфікацыя Хабла|клясыфікацыі Хабла]], і разам з [[галяктыка Андрамэды|галяктыкай Андрамэды]] M31 і [[галяктыка Трыкутніка|галяктыкай Трыкутніка]] (М33), а таксама некалькімі невялікімі галяктыкамі-спадарожнікамі ўтварае [[Мясцовая група|Мясцовую групу]], якая, у сваю чаргу, уваходзіць у [[Звышскапленьне Дзевы]].
 
== Этымалёгія ==
Назва «Галяктыка» (адначасова «Млечны шлях») паходзіць ад грэцкага Γαλαξίας, вытворнага ад слова γάλα — «малако». Паводле старажытнагрэцкай легенды, [[Зэўс]] вырашыў зрабцізрабіць свайго сына [[Геракл]]а, народжнага ад сьмяротнай жанчыны [[Геракл]]а, несьмяротным, і для гэтага падклаў яго сваёй жонцы Геры, якая ў той момант спала, каб Геракл выпіў боскага малаамалака. Гера, прачнуўшыся, убачыла, што сілкуе не свайгосваё дзіця, і адштурхнула яго ад сябе. Струя малака, якая брызнула з грудзей багіні пераўтварылася ў Млечны Шлях.
 
== Структура Галяктыкі ==
 
Наша Галяктыка складае ў папярочніку каля 30 тысяч [[парсэк]] і ўтрымлівае каля 100 мільярдаў зорак. Асноўная маса зорак разьмешчаная ў форме плоскай кружэлкі.
 
Млечны шлях мае выпуклую форму — як, напрыклад, талерка або капялюш з палямі. Больш таго, галяктыка неня толькі выгінаецца, але і вібруе, нібы барабанная перапонка.
 
=== Спадарожнікі ===
Навукоўцы з [[Каліфарнійскі ўніверсітэтўнівэрсытэт|Каліфарнійскага ўнівэрсытэтаўнівэрсытэту]] пры дасьледаваньні на прадмет распаўсюджанасьці [[вадарод]]у ў абласьцях, якія падвяргаюцца скажэньню, выявілі, што гэтыя дэфармацыі цесна зьвязаныя з становішчам арбіт двухдзьвюх галяктык-спадарожнікаў Млечнага Шляху — Вялікага і Малога Магеланавых аблокаў, якія рэгулярна праходзяць скрозь навакольную яго [[Цёмная матэрыя|цёмную матэрыю]]. Маюцца й іншыя, яшчэ меней блізкія да Млечнага Шляху галяктыкі, аднак іх роля пакуль што незразумелая.▼
 
▲Навукоўцы з [[Каліфарнійскі ўніверсітэт|Каліфарнійскага ўнівэрсытэта]] пры дасьледаваньні на прадмет распаўсюджанасьці [[вадарод]]у ў абласьцях, якія падвяргаюцца скажэньню, выявілі, што гэтыя дэфармацыі цесна зьвязаныя з становішчам арбіт двух галяктык-спадарожнікаў Млечнага Шляху — Вялікага і Малога Магеланавых аблокаў, якія рэгулярна праходзяць скрозь навакольную яго [[Цёмная матэрыя|цёмную матэрыю]].
Маюцца й іншыя, яшчэ меней блізкія да Млечнага Шляху галяктыкі, аднак іх роля пакульшто ннезразумелая.
 
=== Рукавы ===
Галяктыка належыць клясуда клясы сьпіральных галяктык, што азначае, што ў Галяктыцы ёсьць сьпіральныя ''рукавы'', якія разьмешчаныя ў плоскасьці кружэлкі.▼
 
Кружэлка пагружаная ў ''[[гало]]'' сфэрычнай формы, а вакол яго разьмяшчаецца сфэрычная ж ''карона''. [[Сонечная сыстэма]] знаходзіцца на адлегласьці 8,5 тысяч парсэкаў ад галяктычнага цэнтрацэнтру, зблізку плоскасьці Галяктыкі (адлешласьць да Паўночнага канцавоссяканцавосься Галяктыкі складае ўсяго 10 парсэк), на ўнутраным баку рукава, які носіць назву ''[[рукаў Арыёна]]''. Такое наша разьмяшчэньне не дае магчымасьці назіраць форму рукавоў візуальна.▼
▲Галяктыка належыць клясу сьпіральных галяктык, што азначае, што ў Галяктыцы ёсьць сьпіральныя ''рукавы'', якія разьмешчаныя ў плоскасьці кружэлкі.
 
▲Кружэлка пагружаная ў ''[[гало]]'' сфэрычнай формы, а вакол яго разьмяшчаецца сфэрычная ж ''карона''. [[Сонечная сыстэма]] знаходзіцца на адлегласьці 8,5 тысяч парсэкаў ад галяктычнага цэнтра, зблізку плоскасьці Галяктыкі (адлешласьць да Паўночнага канцавосся Галяктыкі складае ўсяго 10 парсэк), на ўнутраным баку рукава, які носіць назву ''[[рукаў Арыёна]]''. Такое наша разьмяшчэньне не дае магчымасьці назіраць форму рукавоў візуальна.
 
=== Ядро ===
У сярэдняй частцы Галяктыкі знаходзіцца патаўшчэньне, якое завецца ''[[балдж]]ам'' і складае каля 8 тысяч парсэкаў у папярочніку. У цэнтры Галяктыкі знаходзіцца [[Галяктычны цэнтар|невялікая вобласьць ззь незвычайнымі ўласьцівасьцямі]], дзе, па ўсёй бачнасьці, разьмяшчаецца звышмасіўная [[чорная дыра]].▼
 
Цэнтар ядра галяктыкі праецыюецца на сузор'есузор’е Стральца (α = 265°, δ = -29°). Адлегласьць ад цэнтрацэнтру Галяктыкі 8,5 кіляпарсэк (2,62 • 10<sup>22</sup> см, або 27 700 сьветлавых гадоў).▼
▲У сярэдняй частцы Галяктыкі знаходзіцца патаўшчэньне, якое завецца ''[[балдж]]ам'' і складае каля 8 тысяч парсэкаў у папярочніку. У цэнтры Галяктыкі знаходзіцца [[Галяктычны цэнтар|невялікая вобласьць з незвычайнымі ўласьцівасьцямі]], дзе, па ўсёй бачнасьці, разьмяшчаецца звышмасіўная [[чорная дыра]].
 
▲Цэнтар ядра галяктыкі праецыюецца на сузор'е Стральца (α = 265°, δ = -29°). Адлегласьць ад цэнтра Галяктыкі 8,5 кіляпарсэк (2,62 • 10<sup>22</sup> см, або 27 700 сьветлавых гадоў).
 
== Млечны Шлях як нябесны аб'ект ==▼
 
▲== Млечны Шлях як нябесны аб'ектаб’ект ==
{{Асноўны артыкул|Млечны Шлях (нябёсны аб'ект)}}
Млечны Шлях бачны на небе ў якасьці слабой дыфузнай паласы, якая праходзіць прыблізна па [[вялікі круг|вялікім крузе]] нябеснай сфэры. У паўночным паўшар'іпаўшар’і Млечны Шлях перасякае сузор'ісузор’і [[Арол (сузор'е)|Арла]], [[Страла (сузор'е)|Стралы]], [[Ліска (сузор'е)|Ліскі]], [[Лебедзь (сузор'е)|Лебедзя]], [[Цэфей (сузор'е)|Цэфея]], [[Касіяпея (сузор'е)|Касіяпеі]], [[Пярсэй (сузор'е)|Пярсэя]], [[Возьнік (сузор'е)|Возьніка]], [[Цялё (сузор'е)|Цяляці]] і [[Блізняты (сузор'е)|Блізнят]]; у паўднёвым — [[Аднарог (сузор'е)|Аднарога]], [[Карма (сузор'е)|Кармы]], [[Ветразі (сузор'е)|Ветразяў]], [[Паўднёвы Крыж (сузор'е)|Паўднёвага Крыжа]], [[Рогіль (сузор'е)|Рогля]], [[Паўднёвы Трыкутнік (сузор'е)|Паўднёвага Трыкутніка]], [[Скарпіён (сузор'е)|Скарпіёна]] і [[Стралец (сузор'е)|Стральца]]. У Стральцу знаходзіцца [[галяктычны цэнтар]].▼
 
Млечны Шлях бачны на небе ў якасьці слабой дыфузнай паласы,
▲якая праходзіць прыблізна па [[вялікі круг|вялікім крузе]] нябеснай сфэры. У паўночным паўшар'і Млечны Шлях перасякае сузор'і [[Арол (сузор'е)|Арла]], [[Страла (сузор'е)|Стралы]], [[Ліска (сузор'е)|Ліскі]], [[Лебедзь (сузор'е)|Лебедзя]], [[Цэфей (сузор'е)|Цэфея]], [[Касіяпея (сузор'е)|Касіяпеі]], [[Пярсэй (сузор'е)|Пярсэя]], [[Возьнік (сузор'е)|Возьніка]], [[Цялё (сузор'е)|Цяляці]] і [[Блізняты (сузор'е)|Блізнят]]; у паўднёвым — [[Аднарог (сузор'е)|Аднарога]], [[Карма (сузор'е)|Кармы]], [[Ветразі (сузор'е)|Ветразяў]], [[Паўднёвы Крыж (сузор'е)|Паўднёвага Крыжа]], [[Рогіль (сузор'е)|Рогля]], [[Паўднёвы Трыкутнік (сузор'е)|Паўднёвага Трыкутніка]], [[Скарпіён (сузор'е)|Скарпіёна]] і [[Стралец (сузор'е)|Стральца]]. У Стральцу знаходзіцца [[галяктычны цэнтар]].
 
== Гісторыя адкрыцьця Галяктыкі ==
Большасьць нябесных цел аб'ядноўваюцца ў розныя сыстэмы, якія верцяцца. Так, [[Месяц (спадарожнік Зямлі)|Месяц]] круціцца вакол [[Зямля|Зямлі]], [[спадарожнік]]і [[Газавыя плянэты|плянэты-гіганты]] утвараюць свае дастаткова складаныя сыстэмы. На больш высокім узроўні, Зямля і астатнія [[плянэта|плянэты]] круцяцца вакол Сонца. Узьнікае пытаньне, ці не ўваходзіць і Сонца ў нейкую сыстэму яшчэ большага памеру?▼
 
▲Большасьць нябесных цел аб'ядноўваюцца ў розныя сыстэмы, якія верцяцца. Так, [[Месяц]] круціцца вакол [[Зямля|Зямлі]], [[спадарожнік]]і [[Газавыя плянэты|плянэты-гіганты]] утвараюць свае дастаткова складаныя сыстэмы. На больш высокім узроўні, Зямля і астатнія [[плянэта|плянэты]] круцяцца вакол Сонца. Узьнікае пытаньне, ці не ўваходзіць і Сонца ў нейкую сыстэму яшчэ большага памеру?
 
Першае сыстэматычнае дасьледаваньне гэтага пытаньня выканаў у [[18 стагодзьдзе|18 ст.]] ангельскі астраном [[Ўільям Гершэль]]. Ён падлічваў колькасьць зорак у розных абласьцях неба і выявіў, што на небе прысутнічае вялікі круг, які пасьля быў названы ''галяктычным экватарам'', які дзеліць неба на дзьве роўныя часткі і на якім колькасьць зорак апыняецца найбольшай. Акрамя таго, зорак тым больш, чым бліжэй участак неба разьмешчаны да гэтага круга. І менавіта на гэтым крузе разьмяшчаецца [[Млечны Шлях (нябёсны аб'ект)|млечны шлях]]. Дзякуючы гэтаму Гершэль здагадаўся, што ўсё намі зоркі, якія мы бачым, ўтвараюць гіганцкую зорную сыстэму, якая сканцэнтраваная ў галяктычным экватары.
Радок 49 ⟶ 37:
 
== Эвалюцыя ды будучыня Галяктыкі ==
 
Гісторыя ўзьнікненьня галяктык пакуль што высьветленая недастаткова.
Першапачаткова, Млечны Шлях меў нашмат больш [[міжзоркавае рэчыва|міжзоркавага рэчыва]] (у асноўным у выглядзе [[вадарод]]а і [[гелій|гелію]]) чым зараз, якое было выдаткавана, і працягвае ісьці на стварэньне зорак.
Радок 55 ⟶ 42:
Няма падстаў лічыць, што гэтая тэндэнцыя зьменіцца так, што праз мільярды гадоў варта чакаць наступнага згасаньня натуральнага зоркаутварэньня. Зараз зоркі ўтворацца ў асноўным у рукавах.
 
Магчымыя таксама сутыкненьні<ref>[http://www.vremya.ru/2007/140/12/184413.html vremya.ru, «Згуба галяктычных імпэрый», 8 жніўня 2007]</ref> Млечнага Шляху ззь іншымі галяктыкамі, у т. л. з такой буйнай як [[галяктыка Андрамэды]], аднак пэўныя прадказаньні пакуль немагчымыя з прычыны няведаньня [[Трансвэрсальная хуткасьць|папярочнай хуткасьці]] пазагаляктычных аб'ектаў.
 
У любым выпадку, ніякая навуковая мадэль эвалюцыі Галяктыкі ня зможа апісаць разнастайныя наступствы разьвіцьця [[Ноосфэра|разумнага жыцьця]], і таму лёс Галяктыкі не ўяўляецца добрым прыкладам.
 
== Крыніцы ==▼
{{Зноскі}}
 
== Літаратура ==
* [http://www.vek2.nm.ru/L2/efremov_L.htm Кніга "«Млечны шлях"»], ISBN 5-85099-156-5▼
 
▲* [http://www.vek2.nm.ru/L2/efremov_L.htm Кніга "Млечны шлях"], ISBN 5-85099-156-5
 
▲== Крыніцы ==
 
<references />
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Milky Way Galaxy|выгляд=міні}}
* [http://astro-azbuka.info/photo/milkyway/ Млечны Шлях -— фатаграфіі]
 
{{Накід:Астраномія}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Млечны_Шлях»