Юльян Урсын Нямцэвіч: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д робат дадаў: sv:Julian Ursyn Niemcewicz |
дапаўненьне, выявы |
||
Радок 1:
{{Шляхціч
| Імя = Юльян Урсын Нямцэвіч
'''Юльян Урсын Нямцэвіч''' ([[16 лютага]] [[1758]], в. [[Скокі]] [[Берасьцейскі павет]], цяпер [[Берасьцейскі раён]] — [[21 траўня]] [[1841]], [[Парыж]]) — пісьменьнік, палітычны дзеяч, гісторык.▼
| Поўнае імя =
| Арыгінальнае імя =
| Жанчына =
| Партрэт = Juljan Ursyn Niamcevič. Юльян Урсын Нямцэвіч (1796).jpg
| Шырыня партрэту =
| Подпіс партрэту = Юльян Урсын Нямцэвіч, кан. [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]]
| Герб = POL COA Rawicz.svg
| Шырыня гербу =
| Подпіс гербу = Герб «[[Равіч]]»
| Пасады =
| Пачатак пэрыяду =
| Заканчэньне пэрыяду =
| Папярэднік =
| Наступнік =
| Імя пры нараджэньні =
| Нарадзіўся = {{Нарадзіўся|16|2|1758}}
| Месца нараджэньня = [[Скокі]] [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскага павету]]
| Памёр = {{Памёр|21|5|1841}}
| Месца сьмерці = [[Парыж]]
| Род = [[Нямцэвічы]]
| Бацька =
| Маці =
| Жонка =
| Дзеці =
| Рэлігія =
| Рэгаліі =
| Колер =
| Колер загалоўку =
}}
▲'''Юльян Урсын Нямцэвіч''' ({{мова-pl|Julian Ursyn Niemcewicz}}; [[16 лютага]] [[1758]],
== Біяграфія ==
З шлахецкага роду [[Нямцэвічы|Нямцэвічаў]] гербу «[[Равіч]]». Навучаўся ў [[Берасьцейскі езуіцкі калегіюм|Берасьцейскім езуіцкім калегіюме]]<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/792495.html 16 лютага 1757 году нарадзіўся Юльян Нямцэвіч] // «[[Радыё Свабода]]», [[16 лютага]] [[2005]].</ref>, у [[1770]]—[[1777]] працягваў адукацыю ў Рыцарскай школе ў [[Варшава|Варшаве]]. Быў ад’ютантам А. К. Чартарыйскага. Падарожнічаў па [[Эўропа|Эўропе]] (наведаў [[Францыя|Францыю]], [[Ангельшчына|Ангельшчыну]], [[Італія|Італію]]).
Пасол на [[Чатырохгадовы сойм]] ([[1788]]—[[1792]]), удзельнічаў у распрацоўцы [[Канстытуцыя 3 траўня|Канстытуцыі 3 траўня]], ад [[1791]] у складзе [[Адукацыйная камісія|Адукацыйнай камісіі]].
Па перамозе [[Таргавіцкая канфэдэрацыя|Таргавіцкай канфэдэрацыі]] ў [[1792]] эміграваў у [[Саксонія|Саксонію]], потым [[Аўстрыя|Аўстрыю]], [[Італія|Італію]]<ref>[[Валеры Пазднякоў]]. Нямцэвіч Юльян Урсын // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 367.</ref>.
У часе [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня 1794 году]] ад’ютант і сакратар [[Тадэвуш Касьцюшка|Т. Касьцюшкі]]. Паранены ў [[Мацяёвіцкая бітва|Мацяёвіцкай бітве]], трапіў у палон; зьняволены і Петрапаўлаўскай крэпасьці ў [[Пецярбург]]у. У [[1796]] разам з Т. Касьцюшкам выехаў у [[ЗША]].
Вярнуўся на радзіму ў [[1807]], займаў пасаду сакратара Сэнату [[Варшаўскае княства|Варшаўскага княства]], з [[1813]] сакратар Сэнату Каралеўства Польскага.
Зрабіў некалькі падарожжаў з мэтай адшуканьня і апісаньня нацыянальных помнікаў, па тэрыторыі сучаснай [[Беларусь|Беларусі]] — [[1809]], [[1816]] і [[1819]].
{{Галерэя
|Назва = <small>Партрэты Ю. Нямцэвіча</small>
|Памер =
|Пазыцыя = right
|Файл:Juljan Ursyn Niamcevič. Юльян Урсын Нямцэвіч (1820).jpg|Антоні Брадоўскі, [[1820]]
|Файл:Juljan Ursyn Niamcevič. Юльян Урсын Нямцэвіч (1822).jpg|Антоні Брадоўскі, [[1822]]
|Файл:Juljan Ursyn Niamcevič. Юльян Урсын Нямцэвіч.jpg|Невядомы аўтар, [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]]
}}
У часе [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]] ([[1830]]—[[1831]]) увайшоў у Часовы ўрад, абіраўся сэнатарам-кашталянам. Па здушэньні паўстаньня эміграваў у [[Парыж]].
Супрацоўнічаў з кансэрватыўных лягерам эміграцыі на чале з А. Е. Чартарыйскім<ref>[[Валеры Пазднякоў]]. Нямцэвіч Юльян Урсын // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 368.</ref>, цалкам прысьвяціў сябе літаратурнай дзейнасьці.
== Творчасьць ==
У літаратурнай творчасьці прытрымліваў эстэтыкі [[клясыцызм]]у, ягоныя гістарычныя погляды трымаліся на канцэпцыі школы [[Адам Нарушэвіч|А. Нарушэвіча]] зь ейнымі ідэямі пра нутраны заняпад [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].
У адным зь першых сваіх мастацкіх твораў — палітычнай камэдыі «Вяртаньне пасла» ([[1790]]) — выказаўся за сацыяльныя рэформы ў Рэчы Паспалітай, вызваленьне сялян ад прыгону.
Аўтар зборнікаў «Літоўскія пісьмы» ([[1812]]), дзе адлюстраваў мясцовую літоўскую (беларускую) тэматыку, i патрыятычнага палітычнага цыклю «Гістарычныя песні» ([[1816]]), раманаў «Два паны Сяцехі» ([[1815]]), «Ян з Тэнчына» ([[1825]]) i іншых твораў.
[[Файл:Juljan Ursyn Niamcevič. Юльян Урсын Нямцэвіч (1835).jpeg|міні|Юльян Урсын Нямцэвіч]]
У кнігах «Дзёньнікі маіх часоў» (выйшла ў [[1848]]), «Гістарычныя падарожжы па польскіх землях, што адбыліся ад [[1811]] да [[1828]] гадоў» (выйшла ў [[1858]]) апісаў [[Берасьце]], [[Горадня|Горадню]], [[Наваградак]], жыцьцё беларускіх сялянаў.
Напісаў «Гісторыю панаваньня Жыгімонта III» (т. 1—3, [[1818]]—[[1819]]), «Жыцьці значных людзей XVIII ст.» (выйшла ў [[1904]]). Выдаў «Збор гістарычных мэмуараў пра старажытную Польшчу» (т. 1—6, [[1822]]—[[1833]]), у які ўлучаў «Дыярыюшы» С. i Б. Маскевічаў.
Пісаў на [[польская мова|польскай мове]] і лічыцца адным з найвыдатнейшых пісьменьнікаў польскага [[Асьветніцтва]]. [[3 сакавіка]] [[2009]] у [[берасьце|берасьцейскай]] бібліятэцы адбылася прэзэнтацыя кнігі Анатоля Гладышчука «Нямцэвічы. Сапраўдныя гісторыі»: дзёньнікі Ю. Нямцэвіча ўпершыню пабачылі сьвет на [[беларуская мова|беларускай мове]]<ref>Юры Рубашэўскі. [http://www.vb.by/article.php?topic=4&article=4580 Нямцэвіч загаварыў па-беларуску] // «Вечерний Брест», [[6 сакавіка]] [[2009]].</ref>.
== Крыніцы ==
{{Зноскі}}
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Julian Ursyn Niemcewicz}}
{{Эпоха Асьветніцтва}}
| |||