Вікіпэдыя

Казімер Нестар Сапега: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д →‎Жыцьцяпіс: пунктуацыя
дапаўненьне, выявы, стыль
Радок 1:
{{Шляхціч
[[Файл:Kazimierz Nestor Sapieha (1754 - 1798).jpg|міні|Казімер Нестар Сапега]]
| Імя = Караль Юзэф Сапега
| Поўнае імя =
| Арыгінальнае імя =
| Жанчына =
| Партрэт = Kazimierz Nestor Sapieha (1754 - 1798).jpg
| Шырыня партрэту =
| Подпіс партрэту = Казімер Нестар Сапега, партрэт [[Юзэф Пешка|Ю. Пешкі]]
| Герб = Herb Sapiehów.PNG
| Шырыня гербу =
| Подпіс гербу = Герб «[[Ліс (герб)|Ліс]]»
| Пасады =
| Пачатак пэрыяду =
| Заканчэньне пэрыяду =
| Папярэднік =
| Наступнік =
| Імя пры нараджэньні =
| Нарадзіўся = [[14 лістапада]] [[1757]]
| Месца нараджэньня = [[Берасьце]]
| Памёр = [[25 траўня]] [[1798]]
| Месца сьмерці = [[Вена]]
| Род = [[Сапегі]]
| Бацька =
| Маці =
| Жонка =
| Дзеці =
| Рэлігія =
| Рэгаліі =
| Колер =
| Колер загалоўку =
}}
 
'''Казімер Нестар Сапега''' ({{мова-pl|Kazimierz Nestor Sapieha}}) гербу [[Ліс (герб)|Ліс]] ([[14 лістапада]] [[1757]], [[Берасьце]]  — [[25 траўня]] [[1798]], [[Вена]])  — генэралдзяржаўны і вайсковы дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], паэт. Генэрал артылерыі войска [[ВКЛ]] ([[1773]]—[[1793]]), маршалак літоўскай канфэдэрацыі [[Чатырохгадовы Сойм|Чатырохгадовага Сойму]], удзельнік [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня 1794Т. годуКасьцюшкі]], паэт.
 
== Жыцьцяпіс ==
* [[14 лістапада]] [[1757]] г.году нарадзіўся ў [[Берасьце|Берасьці]] ў сям'ісям’і мсьціслаўскага ваяводы [[Ян Сапега|Яна Сапегі]] і ЭльжбетыАльжбеты з [[Браніцкія|Браніцкіх]]. Ягоны бацька памёр праз 8 месяцаў пасьля нараджэньня сына, і выхаваньнем Казімера займаліся маці і ягоны дзядька [[Францішак Ксаверы Браніцкі]]. Да 10 год навучаўся ў школе тэатынаў у [[Варшава|Варшаве]].
* З [[1767]] па [[1772]] г.гады навучаўся ў рыцарскай школе ў Варшаве, пазьней у вайсковай акадэміі ў [[Турын]]е, у [[Парыж]]ы, [[Страсбург]]у<ref>[[Анатоль Грыцкевіч]]. [http://pawet.net/library/history/city_district/data_people/ahulnaie/08/Sapieha,_the_princely_family.html Сапегі] // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}}</ref>.
* [[11 сакавіка]] [[1772]] г.году атрымаў патэнт на палкоўніка артылерыі ВКЛ.
* [[28 красавіка]] [[1773]] г.году дзякуючы высілкам дзядзькі атрымаў патэнт генэрала артылерыі ВКЛ.
* З [[1773]] па [[1776]] г.гады быў у падарожжы па Эўропе. У Францыі навучаўся майстэрству артылерыі, праву, філязофіі. У [[1776]] г.годзе на загад дзядзькі вярнуўся ў Рэч Паспалітую, хоць сам лічыў, што адукацыю яшчэ не скончыў. Падчас падарожжа вёў дзёньнік. <br />Дзесьці ў той жа час зрабіўся адным з 6 камандораў [[Мальтанскі ордэн|Мальтанскага ордэна]].
* [[13 сьнежня]] [[1776]] г.году атрымаў [[Ордэн сьвятога Станіслава]]. <br />▼
 
Дзесьці ў той жа час зрабіўся адным з 6 камандораў [[Мальтанскі ордэн|Мальтанскага ордэна]].
▲* [[13 сьнежня]] [[1776]] г. атрымаў [[Ордэн сьвятога Станіслава]]. <br>
У тым жа годзе спрабаваў паехаць на Сойм ад [[Слонімскі павет|Слонімскага павету]]. Але ня змог гэтага зрабіць.
* З [[1777]] па [[1781]] г. заняткі па эканоміцы і праву з К. Н. Сапегам праводзіць былы езуіт Губэрт Ваўтрын.▼
* [[1778]] г. абраны на [[сойм]] ад [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскага павету]] дзякуючы падтрымцы караля, але насуперак жаданьням [[Антоні Тызэнгаўз|А. Тызэнгаўза]]. На гэтым сойме К. Н. Сапегу абіраюць дэпутатам у Вайсковы Дэпартамэнт [[Пастаянная Рада|Пастаяннай Рады]].▼
* [[1 студзеня]] [[1779]] г. атрымаў [[ордэн Белага Арла]].<br>▼
Яшчэ з [[1775]] г. К. Н. Сапега быў актыўным удзельнікам масонкіх ложаў. Спачатку парыскай ложы «De la Candeur», а пасьля адным са стваральнікаў кракаўскай ложы «Пад трыма шлемамі».▼
* [[1780]] г. на чарговым сойме (дзе быў паслом) пры падтрымцы караля выставіў сваю кандыдатуру на маршалка [[Пастаянная Рада|Пастаяннай Рады]], але прайграў князю [[Станіслаў Панятоўскі|Станіславу Панятоўскаму]].▼
* [[1784]] г. удзельнічаў у Сойме як берасьцейскі пасол. Адзін з кіраўнікоў апазыцыйнай партыі.▼
* [[1786]] г. зноў удзельнічаў у Сойме ў той жа якасьці. Яшчэ больш умацаваў свае пазыцыі, як кіраўнік апазыцыйнага руху супраць караля, разам з Ф. Браніцкім і Ш. Патоцкім.▼
* [[1788]] г. абраны на [[Чатырохгадовы Сойм|сойм]] ад [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскага павету]]. [[7 кастрычніка]] абраны маршалкам літоўскай канфэдэрацыі на Сойме. Як літоўскі маршалак часам кіраваў ходам сойма разам з каронным маршалкам С. Малахоўскім, а таксама зьбіраў у сябе дома літоўскія правінцыйныя сэсіі для абмеркаваньня пазыцыі шляхты ВКЛ на Сойме.▼
 
[[Файл:Kazimier Niestar Sapieha. - Казімер Нестар Сапега.jpegjpg|міні|К.Казімер Н.Нестар Сапега, партрэт [[1791]] году]]
 
▲* З [[1777]] па [[1781]] г.гады заняткі па эканоміцы і праву з К.  Н.  Сапегам праводзіцьправодзіў былы езуіт Губэрт Ваўтрын.
▲* У [[1778]] г.годзе абраныабіраўся [[пасол соймавы|паслом]] на [[сойм]] ад [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскага павету]] дзякуючы падтрымцы караля, але насуперак жаданьням [[Антоні Тызэнгаўз|А. Тызэнгаўза]]. На гэтым сойме К.  Н.  Сапегу абіраюцьабралі дэпутатам у Вайсковы Дэпартамэнт [[Пастаянная Рада|Пастаяннай Рады]].
▲* [[1 студзеня]] [[1779]] г.году атрымаў [[ордэн Белага Арла]].<br />
▲Яшчэ з [[1775]]  г. К.  Н.  Сапега быў актыўным удзельнікам масонкіх ложаў. Спачатку парыскай ложы «De la Candeur», а пасьля адным са стваральнікаў кракаўскай ложы «Пад трыма шлемамі».
▲* У [[1780]] г.годзе на чарговым сойме (дзе быў паслом) пры падтрымцы караля выставіў сваю кандыдатуру на маршалка [[Пастаянная Рада|Пастаяннай Рады]], але прайграў князю [[Станіслаў Панятоўскі|Станіславу Панятоўскаму]].
▲* У [[1784]] г.годзе удзельнічаў у Сойме як берасьцейскі пасол., Адзінадзін з кіраўнікоў апазыцыйнай партыі.
▲* У [[1786]] г.годзе зноў удзельнічаў у Сойме ў той жа якасьці. Яшчэ больш умацаваў свае пазыцыі, як кіраўнік апазыцыйнага руху супраць караля, разам з Ф. Браніцкім і Ш. Патоцкім.
▲* У [[1788]] г.годзе абіраўся абраныпаслом на [[Чатырохгадовы Сойм|сойм]] ад [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскага павету]]. [[7 кастрычніка]] абраныяго абралі маршалкам літоўскай канфэдэрацыі на Сойме. Як літоўскі маршалак часам кіраваў ходам соймасойму разам з каронным маршалкам С. Малахоўскім, а таксама зьбіраў у сябе дома літоўскія правінцыйныя сэсіі для абмеркаваньня пазыцыі шляхты ВКЛ на Сойме.
 
[[Файл:Kazimier Niestar Sapieha. Казімер Нестар Сапега.jpeg|міні|К. Н. Сапега, партрэт [[1791]] году]]
 
Казімер Нестар Сапега быў рэкардсмэнам па выступах на сойме. За 4 гады ён браў голас 760 разоў. Пры гэтым меў добрыя аратарскія здольнасьці. Выкарыстоўваў «тэатральныя» моманты: на сойм хадзіў у традыцыйнай вопратцы, адкінуўшы ўсе новыя францускія завядзёнкі, на свае грошы ўтрымліваў «гучкаў»  — арбітраў, якія назіралі за хадой Сойма з балькона і падтрымлівалі выступленьні Сапегі.▼
 
Першапачаткова знаходзіўся ў лягеры гетманскай апазыцыі, якая кіравалася ягоным дзядзькам Ф. Браніцкім: выступаў супраць зьнішчэньня Пастаяннай Рады, крытыкаваў караля і прапрускую пазыцыю «патрыётаў». У [[1790]]  г. актыўна выказваўся супраць спадчыннага трону і абмежаваньня выбарчага права беднай шляхты. Аднак паступова К.  Н.  Сапега пачаў ўсё шчыльней супрацоўнічаць з каралём і «патрыятычнай» партыяй.▼
 
Пра падрыхтаваны праект Канстытуцыі К.  Н.  Сапега даведаўся толькі [[3 траўня]] на паседжаньні. І хоць, як сам казаў, быў ня згодны зь некаторымі пунктамі дакумэнта, прысягнуў Канстытуцыі разам зь іншымі пасламі.▼
▲Казімер Нестар Сапега быў рэкардсмэнам па выступах на сойме. За 4 гады ён браў голас 760 разоў. Пры гэтым меў добрыя аратарскія здольнасьці. Выкарыстоўваў «тэатральныя» моманты: на сойм хадзіў у традыцыйнай вопратцы, адкінуўшы ўсе новыя францускія завядзёнкі, на свае грошы ўтрымліваў «гучкаў» — арбітраў, якія назіралі за хадой Сойма з балькона і падтрымлівалі выступленьні Сапегі.
 
К.  Н.  Сапега заўсёды актыўна выступаў у абарону прэрагатываў ВКЛВялікага Княства Літоўскага. Асабліва гэта праявілася ў чэрвені  — кастрычніку [[1791]] г.году, калі пад яго кіраўніцтвам шляхта ВКЛ абараняла свае правы на асобныя скарбовую, паліцэйскую камісіі, а таксама захаваньне [[Статут ВКЛ 1588 году|Статуту 1588 г.году]]. Вынікам гэтага супрацьстаяньня было падпісаньне «Ўзаемных заручынаў абодвух народаў» [[21 кастрычніка]] [[1791]] ггоду.▼
▲Першапачаткова знаходзіўся ў лягеры гетманскай апазыцыі, якая кіравалася ягоным дзядзькам Ф. Браніцкім: выступаў супраць зьнішчэньня Пастаяннай Рады, крытыкаваў караля і прапрускую пазыцыю «патрыётаў». У [[1790]] г. актыўна выказваўся супраць спадчыннага трону і абмежаваньня выбарчага права беднай шляхты. Аднак паступова К. Н. Сапега пачаў ўсё шчыльней супрацоўнічаць з каралём і «патрыятычнай» партыяй.
 
[[Файл:Kazimier Niestar Sapieha. Казімер Нестар Сапега (XIX).jpg|міні|К. Н. Сапега, гравюра [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]]]]
▲Пра падрыхтаваны праект Канстытуцыі К. Н. Сапега даведаўся толькі [[3 траўня]] на паседжаньні. І хоць, як сам казаў, быў ня згодны зь некаторымі пунктамі дакумэнта, прысягнуў Канстытуцыі разам зь іншымі пасламі.
 
* У чэрвені [[1792]] г.году выступаў супраць далучэньня караля да [[Таргавіцкая канфэдэцыя|Таргавіцкай канфэдэцыі]], але калі гэта адбылося, выехаў з краіны.▼
▲К. Н. Сапега заўсёды актыўна выступаў у абарону прэрагатываў ВКЛ. Асабліва гэта праявілася ў чэрвені — кастрычніку [[1791]] г., калі пад яго кіраўніцтвам шляхта ВКЛ абараняла свае правы на асобныя скарбовую, паліцэйскую камісіі, а таксама захаваньне [[Статут ВКЛ 1588 году|Статуту 1588 г.]] Вынікам гэтага супрацьстаяньня было падпісаньне «Ўзаемных заручынаў абодвух народаў» [[21 кастрычніка]] [[1791]] г.
* У [[1794]] годзе актыўна ўдзельнічаў у [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньні]], зь яго пачаткам праводзіў мабілізацыю ў [[Львоў|Львове]], [[Люблін]]е, [[Берасьце|Берасьці]]<ref name="evkl">[[Анатоль Грыцкевіч]]. Сапегі // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 550.</ref>. Аднак пры гэтым адмаўляўся ўзначаліць паўстанцкі рух на Літве. Вызначыўся мужнасьцю пры абароне Вільні [[11 жніўня]] [[1794]] г.году, калі артылерыйская батарэя пад яго камандваньнем абараніла Зялёны мост і змусіла непрыяцеля адступіць.▼
▲* У чэрвені [[1792]] г. выступаў супраць далучэньня караля да [[Таргавіцкая канфэдэцыя|Таргавіцкай канфэдэцыі]], але калі гэта адбылося, выехаў з краіны.
* У [[1795]]—[[1798]] г.гадох жыў у [[Вена|Вене]], дзе і памёр [[25 траўня]].▼
▲* [[1794]] актыўна ўдзельнічаў у [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньні]], зь яго пачаткам праводзіў мабілізацыю ў [[Львоў|Львове]], [[Люблін]]е, [[Берасьце|Берасьці]]<ref name="evkl">[[Анатоль Грыцкевіч]]. Сапегі // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 550.</ref>. Аднак пры гэтым адмаўляўся ўзначаліць паўстанцкі рух на Літве. Вызначыўся мужнасьцю пры абароне Вільні [[11 жніўня]] [[1794]] г., калі артылерыйская батарэя пад яго камандваньнем абараніла Зялёны мост і змусіла непрыяцеля адступіць.
▲* У [[1795]]—[[1798]] г. жыў у [[Вена|Вене]], дзе і памёр [[25 траўня]].
 
== Агульная характарыстыка ==
Сучасьнікі ўспаміналі пра Казімера Нестара Сапегу як пра балбатуна і п’яніцу, кпілі зь ягонай пыхі і патэнта генэрала артылерыі, які ён атрымаў у 16 год. К.  Н.  Сапегу абвінавачвалі ў тым, што той выкарыстоўвае дзяржаўныя грошы на свае патрэбы. Аднак пры гэтым К.  Н.  Сапега карыстаўся вялікай павагай сярод дробнай шляхты за сваё аратарскае майстэрства, шчырасьць і патрыятызм, асабліва ў пытаньнях асобнасьці ВКЛВялікага Княства Літоўскага.
 
== Сям'яСям’я ==
У [[1784]] г.годзе ажаніўся з Ганнай з Цэнтараў, удавой [[Сангушкі]]. Аднак у тым жа годзе разышоўсяразыйшоўся. Працэс па падзелепадзелу маёмасьці цягнуўся да [[1788]] ггоду. Больш не жаніўся і дзяцей ня меў.
 
== Крыніцы ==
Радок 46 ⟶ 80:
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/ЭГБ|6-1}}
* Kądzieła Ł. Kazimierz Nestor Sapieha // Polski Słownik Biograficzny. — W-wa  — Kraków, 1994. S. 53—64.
 
== Вонкавыя спасылкі ==
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Казімер_Нестар_Сапега»