Альпы: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
FoxBot (гутаркі | унёсак)
д робат дадаў: dsb:Alpy
афармленьне
Радок 1:
[[Файл:alps.space.300pix.jpg|міні|300пкс|Альпы з космасу]]
'''А́льпы''' ({{мова-de|Alpen}}, {{мова-fr|Alpes}}, {{мова-it|Alpi}}, {{мова-sl|Alpe}}) — самыя высокія [[горы]] [[Эўропа|Эўропы]], знаходзяцца на тэрыторыі [[Францыя|Францыі]], [[Італія|Італіі]], [[Швайцарыя|Швайцарыі]], [[Нямеччына|Нямеччыны]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]], [[Ліхтэнштайн]]ау і [[Славенія|Славеніі]].
 
== Месцазнаходжаньне і падзел ==
Альпы маюць выгляд складанай сыстэм хрыбтоў, якая цягнецца дугой ад [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]] да дунайскай раўніны. Даўжыня каля 1.2001200 км (па ўнутранамуўнутраным боку дугі каля 750 км), шырыня да 260 км. Далінай паміж [[Бадэнскае возера|Бадэнскім возерам]] і [[возераКома Камо(возера)|возерам КамоКома]] дзеляцца на больш высокія Заходнія Альпы (вышыня да 4.8074807 мэтраў, [[гара Манблан]]) і больш нізкія і шырокія Ўсходнія Альпы (да 4.0494049 мэтраў, [[гара Бердзіна]]).
 
== Геалёгія ==
Альпы створаны ў асноўным тэктанічнымі зрухамі альпійскага пэрыядпэрыяду гараўзьнікненьнягораўзьнікненьня. Самая высокая — цэнтральная частка Альпаў складаецца са старажытных крышталічных (гнейсы, сьлюдзяныя сланцы) і мэтамарфічных (кварцава-філітавыя сланцы) парод, вызначаецца горным, рэльефам з шырокім распаўсюджваньнем [[лядоўня]]ў (1.2001200 лядоўняў, агульнай плошчай 4.0004000 км2км²).
 
== Назва ==
Паходжаньне назвы незразумелае, некаторыя дасьледчыкі зьвязваюць яе з [[кельты|кельцкім]] коранем ''alb'', які азначае «вышыня», іншыя зьвязваюць з [[лацінская мова|лацінскім]] ''albus'' — «белы», што больбольш падыходзіць да альпійскіх вяршынь. Другая гіпотэза менш верагодная, таму што на тэрыторыі ўсяго горнага ланцуга азначэньне «alp» адносіцца да высакагорных паш, а не да вяршынь.
 
== Клімат ==
Альпы — важны кліматаабразуючыкліматастваральны фактар Эўропы. На поўнач і захад ад іх разьмешчаны тэрыторыі з умераным кліматам, на поўдзень — субтрапічны міжземнаморскі клімат. Ападкаў на заходніх і паўночна-заходніх схілах 1.500 — 2.0001500—2000 мм, месцамі да 4 0004000 мм у год. У Альпах бяруць крыніцы [[РэйнРайн]], [[Рона]], [[По (рака ў Італіі)|По]], [[Адзіджэ]], правыя прытокі [[Дунай|ДунаяДунаю]]. Шмат азёраў лядовага і тэктанічна-лядовага паходжаньня ([[Бодэнскае возера|Бодэнскае]], [[Жэнэўскае возера|Жэнэўскае]], [[возера Кома (возера)|Кома]], [[возера Лага-Маджорэ|Лага-Маджорэ]] і іншыя).
 
Добра бачна вышынная паяснасьць [[клімат]]а. Да вышыні 800 м клімат умерана цёплы, на паўднёвых схілах — міжземнаморскі, шмат [[вінаграднік]]аў, [[сад]]оў, палёў, міжземнаморская расьліннасьць, шырокаліставыя лясы. На вышыні 800 — 1 800800—1800 м клімат умераны, вільготны; шырокаліставыя лясы паступова замяшчаюцца хваёвымі. Да вышыні 2 200 — 2 3002200—2300 м клімат субальпічны, халодны. Пераважаюць кусты і лугі. Вышэй, да мяжы вечных сьнягоў — альпійскі пояс з халодным кліматам, пераважаюць альпійскія лугі, большую частку года пакрытых [[сьнег]]ам. Яшчэ вышэй — пояс зь ледавікамі, сьнегам, камяністымі схіламі.
 
Альпы — раён з разьвітай інфраструктурай міжнароднага турызму, альпінізму і горналыжнага спорту.
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Alps|выгляд=міні}}
 
[[Катэгорыя:Горы]]