Франсіска Гоя: розьніца паміж вэрсіямі

|Псэўданімы =

|Дата нараджэньня = [[{{Нарадзіўся|30 красавіка]] [[|4|1746]]|0|1}}

|Дата сьмерці = [[{{Нарадзіўся|15 красавіка]] [[|4|1828]]}}

|Пратэжаваньне =

|Вучоба =

|Працы =

|Пад уплывам =

|Уплыў на =

Мясцовы ксёндз, зьвярнуў увагу на здольнасьці хлопца і ўладкаваў яго ў касьцёльную мастацкую і дэкаратарскую школу дона Хасэ Люсана і Марсінэза. Тут Франсыска, капіюючы творы старажытных мастакоў, навучыўся мастацкаму рамяству.

У [[1763]] годзе Гоя, праз скандал, зьвязаны зь яго ўдзелам у бойцы, быў вымушаны пераехаць у [[Мадрыд]]. Ва ўзросьце семнаццацісямнаццаці гадоў, спрабаваў паступіць у ''Акадэмію Сан Фэрнанда'' ў Мадрыдзе, якой у гэты час кіраваў [[Чэхі|чэх]] [[Антон Рафаэль Мэнгз]], які быў прыхільнікам [[клясыцызм]]у. Мэнгз варожа ставіўся да вялікага [[вэнэцыя]]нскага мастака ''Джаваньні Батыста Цьепола'', які афармляў фрэскамі тронны пакой у каралеўскім палацы ў Мадрыдзе ў стылю і колерах [[Позьняе барока|позьняга барока]]. Але праца Ц’епола захапіла Гою, што перашкодзіла яму трапіць у Акадэмію. Мэнгз прызнаваў толькі мастакоў, якія капіравалі яго мастацтва, ці творы антычных аўтараў. Аднолькава скончылася для Гоі другая спроба трапіць у Акадэмію праз тры гады. Пасьля гэтай няўдачы, Франсыска Гоя паступіў у школу ''Франсыска Баю'' — прыдворнага мастака, дзе капіраваў антычныя творы. Праз гэты шлях Гоя атрымаў значны вопыт мастацтва, але пакуль ня змог рэалізаваць уласнага таленту.

У [[1770]] годзе Гоя пераехаў у [[Італія|Італію]]. Там ён наведаў [[Мілан]], [[Балёньня|Балёньню]] і [[Нэапаль]], а потым надоўга затрымаўся ў [[Рым]]е. У Рыме вучыўся ў мастака ''Тадэа Палако''. У красавіку [[1771]] году, ён узяў удзел у конкурсе, абвешчаным ''Акадэміяй Вытанчаным Мастацтваў'', у [[Парма|Парме]]. Яго праца, названая «''Ганібал, аглядаючыякі аглядае зямлю Італіі з вяршыні Альпаў''», атрымала другую ўзнагароду, якая была прызначана за калярыстыку. Вярнуўся ў [[Гішпанія|Гішпанію]], як прызнаны ў Італіі мастак. Хутка Гоя атрымаў прапанову маляваньня фрэскаў у касьцёле ''Nuestra Señora del Pilar'' у Сарагосе. Яго эскіз быў прыняты, а ў [[1772]] годзе скончаная праца атрымала прызнаньне майстраў. У наступным годзе Франсыска Гоя ажаніўся з ''Хасэфай'' Баю, сястрой вядомага мастака і даўняга сябра Гоі. У сям’і нарадзіліся пяцёра дзяцей, але выжыў толькі адзін хлопчык — ''Хаўер''.

Франсыска Баю прывёў Гою ў каралеўскую мануфактуру [[арас]]аў ''Санта Барбара''. Мануфактурай кіраваў ''Мэнгз'', які даў заданьне новаму мастаку выканаць сэрыю твораў для [[габэлен]]аў. Гоя выканаў трыццаць праектаў на працягу чатырох гадоў і атрымаў значную грашовую ўзнагароду, а так саматаксама вядомасьць у Гішпаніі. Наступным заказам стала сэрыя карцінаў паводле партрэтаў [[Дыеґа Вэласкес]]а. У [[1780]] годзе Гоя быў аднагалосна прыняты ў ''Акадэмію Сан Бэрнарда''. Як новасьпечаны акадэмік Франсыска Гоя ўзяў удзел у мастацкім канфлікце са сваім сябрам ''Франсыска Баю''. Канфлікт стаў вельмі балесным, з-за таго, што жонка Гоі стала на бок брата. У наступным годзе памерлі бацька і сястра Рыта.

У [[1783]] годзе Гоя выехаў у [[Арэнас дэ Сан Пэдра]], дзе напісаў, па загаду дона ''Люіса'' (брата караля ''Карла ІІІ'') напісаў партрэт ягоягонай сям’і. Хутка сам кароль пажадаў мець свой партрэт пэндзэлюпэндзлю мастака. Прызнаньне таленту Гоі караелўскайкаралеўскай сям’ёй стала пачаткам неверагоднай папулярнасьці мастака. Усе жадалі мець партрэт, намаляваны каралеўскім мастаком. Хутка, у [[1786]] годзе Франсыска Гоя афіцыйна стаў каралеўскім мастаком, а ў [[1789]] годзе, ужо па загаду караля ''Карла IV'', прыдворным мастаком. Па загаду караля, Гоя маляваў габэлены. Яму не падабалася гэта праца, як нявартая каралеўскага мастака, але неня мог супрацьстаяць свайму заступніку, рызыкуючы з кар’ерыкар’ерай. У гэты час быў створаны вядомы габэлен «''Лялька''». Гоя стаў багатым і вядомым мастаком. НамучыўшысяНавучыўшыся [[Француская мова|францускай мове]], ён пачаў падпісваць свае творы як «''Francisco de Goya''». Аднак для самога мастака гэты пэрыяд жыцьця быў ня шчасьлівынешчасьлівы, таму што ён лічыў, што марнуе свой талент на глупствы. Створаныя ў гэты пэрыяд па загаду караля габэлены, былі напісаныя ў стылі ''сэнтымэнтальнага ракако''. Карціны Гоі, напрыклад партрэт ''Сэбастыяна Мартынэза'', вельмі адрозьніваліся па стылюстылі выкананьня ад габэленаў.

Ашаламляльны посьпех скончыўся з хваробай у [[1792]] годзе. Мастак, амаль цэлы год смагаўсязмагаўся са сьмерцю, паралічом і [[сьлепата|сьлепатой]]. Выздаравеў Гоя толькі часткова, да канца жыцьця ён застаўся глухім, але гэта спрыяла яшчэ большай вастрыні зроку. Праз год Гоя вярнуўся да маляваньня. У [[1795]] годзе, пасьля сьмерці свайго сябра ''Франсыска Баю'', Гоя стаў дырэктарам Акадэміі Сан Фэрнанда.

У наступным годзе Франсыска Гоя напісаў партрэт ''Марыі дэль Піяр Тэрэсы Каетаны дэ Сыльва і Альварэз дэ Таледа'' (13 княгіні Альба), у якую закахаўся. Княгіня лічылася самай прыгожай жанчынай Гішпаніі. Пасьля сьмерці князя Альбы, мастак правёў шмат часу ў [[Санкулар]] у [[Андалузія|Андалузіі]] разам з княгіняй. У гэты час былі створаны карціны, якія Гоя называў лёгкімі эскізамі.

У [[1797]] годзе Гоя вярнуўся ў Мадрыд і стварыў сэрыю з 80 карцінаў «''Капрызы''», скончаную ў [[1799]] годзе. У гэты час распачаўся новы этап у ягоягонай творчасьці.

У [[1800]]—[[1801]] гадах Гоя намаляваў партрэт каралеўскай сям’і (сям’я ''Карла IV''), які лічыцца шэдэўрам партрэтыстыкі ўсіх часоў. Адначасова ён маляваў партрэты шматлікіх арыстакратаў, іх жонак і дзяцей. У гэты пэрыяд узьніклі і два вядомых твора Гоі «''Маха распранутая''» і «''Маха апранутая''» намаляваныя ў [[1805]] годзе, па загаду каралеўскага міністра.

Пасьля адыходу французаў, Гою пачалі падазраваць у супрацоўніцтве з акупантамі, і ён вымушаны быў пакінуць Мадрыд у [[1819]] годзе, пераехаўшы ў свой дом ''Quinta del Sordo''. Там пасяліўся з апошняй жанчынай свайго жыцьця, маладой ''Леакадыяй Салінай'', і іх дачкой ''Марыяй дэль Расарыяй''. У канцы 1819 году, Франсыска Гоя перажыў чарговы прыступ хваробы, пасьля якой у яго аднялася рука. У гэты час былі створаны самыясамая таямнічытаямнічая і пэсымістычныпэсымістычная цыклнізка фрэсак, якіякая быўбыла названыназваная «''Чорныя карціны''» ([[1820]]—[[1824]]), якія потым былі перанесены ў [[Прада (музэй)|Музэй Прада]].

У [[1824]] годзе 78-гадовы Гоя пакінуў Quinta del Sordo і Гішпанію і пераехаў у [[Бардо]], разам з 36-гадовай Леакадыяй і 10-гадовай Марыяй дэль Расарыяй. Тут былі створаны некалькі вядомейшых твораў. Франсыска Гоя памёр [[15 красавіка]] [[1828]] году.

* Gudiol J., Goya, L.  — N. Y., 1969;