53
зьмены
Люблін: розьніца паміж вэрсіямі
Гісторыя горада (скончана)
(Дададзена: Гісторыя горада (ня скончана)) |
(Гісторыя горада (скончана)) |
||
|
{{Інфармацыя пра горад|
Герб = POL Lublin COA 1.svg|
==Месцазнаходжаньне і прырода==
Люблін ляжыць на паўночнай частцы [[Люблінкае Ўзвышша|Люблінскага Ўзвышша]]. Праз горад працякае рака [[Быстрыца (прыток Вепра)| Быстрыца]] (''Bystrzyca'') - левы прыток [[Вепр| Вепра]] (''Wieprz''). Сярэдняя тэмпэратура паветра
Таксама Люблін багаты на паркі. Старэйшы зь іх - Саксонскі парк (''Ogród Saski'') знаходзіцца ў самым цэнтры горада і паўстаў у 1837 г. Парк Бранавіцкіх (''Park Bronowicki'') трошкі саступае яму па веку. Зараз, на жаль, ён занядбаны. Пасьля ІІ сусьветнай вайны на балоцістай тэрыторыі каля Быстрыцы быў створаны Народны Парк (''Park Ludowy'').
У цэнтры горада знаходзяцца два найстарэйшых раёна Любліна - ''Stare Miasto'', ''Śródmieście'' (у асноўным турыстычныя, гандлёвыя і паслуговыя функцыі), ''Wieniawa'' і ''Czwartek'' (жылыя функцыі). Наўкола ад цэнтра разрасьліся новыя раёны, у асноўным пабудаваныя ў [[1945]]-[[1989]] гг. - на поўначы адныя з найвялікшых - ''Czechów'' і ''Kalinowszczyzna'', на поўдню - ''Czuby'', ''Osiedle Nałkowskich'' (у непасрэднай блізасьці ад [[Зэмбарыцкая Бухта|Зэмбарыцкай Бухты]]) і раён ''Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej'' (Люблінскі жыльлёвы каапэратыў), на ўсходзе - ''Tatary'' і ''Bronowice''. Найдалей ад цэнтра на ўсход высунуты раён ''Felin''. Акрамя жылых дамоў,там знаходзяцца частка будынкаў [[Сельскагаспадарчая акадэмія ў Любліне|Сельскагаспадарчай Акадэміі]] (''Akademia Rolnicza'') і жывёлагадоўчая база навучальнай установы.
Прамысловасьць знаходзіцца галоўным чынам у паўночна-ўсходняй
Раёны аднасямейных дамоў (''Zimne Doły'', ''Ponikwoda'', ''Osiedle Świt'', ''Szerokie'', ''Sławinek'', ''Sławin'', ''Botanik'', ''Węglin'', ''Konstantynów'', ''Dziesiąta'', ''Abramowice'', ''Zemborzyce'') чаргуюцца з раёнамі шматпавярховак.
Рэкрэацыйныя тэрэторыі знаходзяцца вакол [[Зэмбарыцкая Бухта|Зэмбарыцкай Бухты]] i Старага Лесу (''Stary Las'').
Кампактна забудаваны абшар Студэнцкага Гарадка [[Унівэрсытэт імя Марыі Складоўскай-Кюры|Унівэрсытэта імя Марыі Складоўскай-Кюры]] (''Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej - UMCS '') разам з прылеглымі тэрыторыямі іншых Люблінскіз ВНУ ([[Каталіцкі Люблінскі
==Дэмаграфія==
Люблін зьяўляецца важным чыгуначным вузлом. Праз горад праходзіць чыгуначная лінія, якая злучае [[Варшава|Варшаву]] з мяжой у [[Дарагуск|Дарагуску]] і далей з [[Кіеў|Кіевам]] і [[Адэса|Адэсай]]. Дзьве іншыя лініі выходзяць з Любліна ў напрамках: на поўдзень (да [[Пшэварск|Пшэварска]] праз [[Сталёва-Воля|Сталёву-Волю]]) і на поўнач (да [[Лукаў|Лукава]] - сёньня не выкарыстоўваецца для пасажырскіх перавозак).
У адмінстрацыўных межах горада знаходзяцца тры чыгуначныя вакзалы: ''Główny'' (Галоўны Вакзал), ''Północny'' (Паўночны Вакзал), ''Zemborzyce'', а таксама разьмеркавальная станцыя ''Tatary''. Дадаткова існуе два неўжывальныя прыпынкі: ''Lublin-Rudnik'' і ''Lublin-Zalew''. У заходняй
===Аўтобусны транспарт===
[[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]] - цяжкі этап у гісторыі Любліна. На хвалі агульнапольскіх міжнацыянальных і гаспадарчых канфлікаў занепадаюць знакамітыя люблінскія кірмашы. У [[1630]] горад пакутвае ад эпідэміі [[чума|чумы]], якая забрала жыцьці 5 тыс. чалавек. Пасьля вайны з [[Казак|казакамі]] ([[1648]]-[[1650]]) горад пакідае большасьць купцоў з Эўропы. У [[1655]] Люблін спусташае расейска-казацкае войска, асабліва моцна пацярпелі габрэі. У [[1656]] горад рабуюць швэды, зьнішчая будынкі і насельніцтва.
Ад [[1686]] пачынаецца традыцыя
Пачатак [[XVIIІ стагодзьдзе|XVIIІ ст.]] прыносіць новыя зьнішчэньні падчас [[Паўночная вайна|Паўночнай вайны]]. У [[1703]] годзе [[Аўгуст Моцны|Аўгуст II]] надае гораду прывілей, які параўноўвае Люблін у правах з [[Кракаў|Кракавам]]. Пасьля войнаў горад нарэшце паступова разбудоўваецца (у асноўным магнацкія сядзібы і касьцёлы). Афармляецца аблічча сёньняшняга ''Krakowskiego Przedmieścia'' (Кракаўскага Прадмесьця) і ''Litewskiego'' (Літоўскага) пляцу, але горад усё яшчэ выглядае досыць убога. Падчас польскай эпохі Асьветніцтва ([[1780]]) паўстае фундацыя "Boni Ordinis", якая сваёй дзейнасьцю прыводзціь да рэстаўрацыі гарадзкіх камяніц і выбрукаваньня вуліц, а таксама аднаўленьня ратушы.▼
Ў [[1788]] годзе, пасьля стогадовага перапынку, адраджаецца пратэстанцкі рух, праяўленьнем якога было будаўніцтва касьцела сьв. Троіцы (''św. Trójcy''), які існуе і сёньня.
Пасьля абвяшчэньня Канстытуцыі 3 траўня, Люблін абраў сваяго першага прэзыдэнта - Тэадора Груэля-Грэцца (''Teodora Gruell-Gretza''), які шмат зрабіў для разьвіцьця горада.
У [[1792]] г. па загаду імпэратрыцы [[Кацярына II|Кацярыны II]] Люблін заняло расейскае войска, чым скончыла нядоўгі пэрыяд росквіту.
Згодна трэцяму падзелу Рэчы Паспалітай у [[1795]] горад перайшоў да [[Аўстрыя|Аўстрыі]].
У [[1809]] г. Люблін быў далучаны да [[Варшаўскае Княства|Варшаўскага Княства]]. У [[1815]] апынуўся ў складзе [[Польскае Каралеўства|Польскага Каралеўства]] пад [[Расея|расейскай]] уладай, у [[1837]] Люблін - сталіца губэрні.
Насельніцтва горада ў [[1873]] складала 28,9 тыс., а ў [[1897]] г. узрасло да 50,2 тыс. У [[1877]] пабудавана першае чыгуначнае злучэньне. Падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] пасьляе расейскага адступленьня горад займуюць [[Нямеччына|нямецкія]] і [[Аўстра-Вугоршчына|аўстра-вугорскія]] войскі. Такім чынам, улетку [[1915]] канчаткова скончваецца пэрыяд расейскае ўлады ў Любліне.
У [[1918]] г. закладзены [[Каталіцкі Люблінскі Ўнівэрсытэт]] (''Katolicki Uniwersytet Lubelski - KUL''). Ад лістапада [[1918]] горад зноў знаходзіцца ў складзе незалешнай Польшчы, ізноў становіцца сталіцай ваявводзтва. У 1939 налічвае 120 тыс. жыхароў. Ад верасьня [[1939]] да ліпеня [[1944]] Люблін пад нямецкай акупацыяй. Нацысты стварылі тут [[канцэнтрацыйны лягер]] - [[Майданэк]] (''Majdanek''), а таксама габрэйскае гета. Падчас [[Галакост|Галакосту]] загінула каля 40 тыс. люблінскіх габрэяў, якія ў [[1939]] складалі больш за 1/3 насельніцтва горада. Таксама зьнікла цэлае т. зв. Miasto Żydowskie (''Габрэйскі Горад''), комплекс будынкаў вакол замка, гэта значыць - 3/4 старамейскай забудову і цэлы раён ''Wieniawa'', у якім збольшага жылі габрэі.
Ад [[23 ліпеня]] [[1944]] г. Люблін 164 дні выконваў ролю сталіцы камуністычнай Польшчы.
У пэрыяд [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]] адбывалася імклівае разьвіцьцё Любліна. У [[1944]] паўстае [[Унівэрсытэт імя Марыі Складоўскай-Кюры]] (''Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej - UMCS ''). Пабудаваны шэраг прамысловых прадпрыемстваў, напрыклад - Фабрыка Грузавых Аўтамабіляў (''Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie - FSC Lublin'') і фабрыка гелікоптараў (''WSK PZL Świdnik'') у суседнім [[Сьвіднік|Сьвідніку]] . Да [[1989]] насельніцтва горада ўзрасло больш чым у тры разы ў параўнаньню з [[1939]] годам.
У ліпені [[1980]] у Любліне і [[Сьвіднік|Сьвідніку]] адбываліся першыя вялікія страйкі рабочых, зьвязнаныя з дзейнасьцю [[Салідарнасьць|Салідарнасьці]].
Ад [[2001]] г. у Любліна ёсьць свой ''блізьнячы горад'' - Люблін у штаце [[Вісконсін]].
▲Пачатак [[XVIIІ стагодзьдзе|XVIIІ ст.]] прыносіць новыя зьнішчэньні падчас [[Паўночная вайна|Паўночнай вайны]]. У [[1703]] годзе [[Аўгуст Моцны|Аўгуст II]] надае гораду прывілей, які параўноўвае Люблін у правах з [[Кракаў|Кракавам]]. Пасьля войнаў горад нарэшце паступова разбудоўваецца (у асноўным магнацкія сядзібы і касьцёлы). Афармляецца аблічча сёньняшняга ''Krakowskiego Przedmieścia'' (Кракаўскага Прадмесьця) і ''Litewskiego'' (Літоўскага) пляцу, але горад усё яшчэ выглядае досыць убога.
== Вонкавыя спасылкі ==
| |||