Сярэднявечча: розьніца паміж вэрсіямі

'''Сярэднявечча'''  — пэрыяд у гісторыі [[Эўропа|Эўропы]] паміж [[Антычнасьць|Антычнасьцю]] і [[Новы час|Новым часам]].

Пры пэрыядызацыі гісторыі Сярэднявечча гісторыкі карыстаюцца самымі разнастайнымі прыкметамі, з-за чаго яна выглядае дужа недасканалай. Частка гісторыкаў лічыць за пачатак Сярэднявечча заняпад [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыі]] ([[476]]) або падзел Рымскай імпэрыі на [[Заходняя Рымская імпэрыя|Заходнюю]] і [[Усходняя Рымская імперыя|Ўсходнюю]] ([[395]]), ці прыняцьце [[хрысьціянства]] [[Канстантын Вялікі|Канстантынам Вялікім]] ([[312]]), ці год пераноса сталіцы імпэрыі ў [[Канстантынопаль]] ([[330]]). У якасьці канца Сярэднявечча прапануюць час зьяўленнязьяўленьня [[пратэстанцтва]] ([[1521]]), ці адкрыцьця [[Амэрыка|Амэрыкі]] [[Хрыстафор Калюмб|Калюмбам]] ([[1492]]), або ўзяцьце Канстантынопаля асманамі ([[1453]]), ці пачатак заняпаду фэадалізму ў Эўропе ў сувязі з [[Ангельская рэвалюцыя|Ангельскай рэвалюцыяй]] ([[1642]]). Тым ня менш, усе гэтыя падзеі сьведчаць аб нейкім канцы адной эпохі і пачатку новай, таму межы Сярэдніх вякоў хоць і выглядаюць вельмі размыта, але ўсё ж такі яны ёсьць.

У гэты пэрыяд [[Каталіцкая царква|Касьцёл]] робіцца спадкаемцам Рымскай імпэрыі і ахоўнікам адукацыі, ствараючы і падтрымліваючы школы. Большасьць адукаваных людзей былі сьвятарамі і манахамі, а ўсе галіны ведаў падпарадкоўваліся багаслоў'юбагаслоў’ю. Адзінай мэтай навукоўцаў раньняга Сярэднявечча было захаваць рэшткі антычных ведаў, а цэнтар навукі і культуры тады зьмясьціўся ў ісламскія краіны [[Блізкі Ўсход|Блізкага Ўсходу]] і Маўрытанскай [[Гішпанія|Гішпаніі]]. Узрастаньне цікаўнасьці да навуковых ведаў пачалося ў [[Эўропа|Эўропе]] з [[12 стагодзьдзе|ХІІ ст.]], які забясьпечыў Эўропу ведамі ў філязофіі, лёгіцы, дакладных навуках, натуральных навуках і мэдыцыне грэкаў і мусульман. Вынікам гэтага, стала нараджэньне новай навуцынавукі ў [[14 стагодзьдзе|ХІV]]-[[15 стагодзьдзе|ХV]] стагодзьдзях.

Навука ў Сярэднявеччы была пэўным этапам у навуковым разьвіцьці і знаходзілася перад навукай [[Рэнэсанс]]а, якая стала пераемніцай Сярэднявечча. Навука ўвабрала ў сябе дасягненьні грэцкай і ісламскай навуцы якія падрыхтавалі глебу для больш позьніх навуковых дасягненьняў. У гэты пэрыяд быў зроблены шэраг значных навуковых вынаходжаньняў, у выніку якіх сфармаваліся вытокі сучаснай навуцынавукі.

У працы Ібн аль-Хайсама "«Скарбніца оптыкі"» (каля [[1038]]  г.) разглядаліся лінзы і іх павелічальныя здольнасьці. [[Роджэр Бэкан]] (памер у [[1294]]  г.) узгадвае аб выкарыстаньні лінз дзеля карэкцыі зрока сталых людзёў. Акуляры з выпуклым шклом, напэўна былі выраблены да [[1280]]  г. Да [[1300]]  г. яны былі выраблены ў [[Вэнэцыя|Вэнэцыі]]. Гэта дало крок да развою гандлю шліфаванымі лінзамі і акулярамі..<br />

Ібн аль-Хайсам сфармуляваў тэорыю пранікненьня сьвятла, якая растлумачвала асноўныя факты ўспрыняцьця. "«Оптыка"» па-лацінску стала вядомай як "«пэрспэктыва"»(''perspectiva''). У [[13 стагодзьдзе|ХІІІ ст.]] Бэкан, Пічэм і Ўайтло напісалі камэнтары па пытаньнях "«пэрспэктывы"». Сучаснае ўспрыманьне пэрспэктывы як разьдзелу оптыкі нарадзілася ў [[Флярэнцыя|Флярэнцыі]] ў [[13 стагодзьдзе|ХІV ст.]] Стваральнікам эўрапейскай школы пэрспэктывы стаў скульптар Ларэнца Гіберці, а пазьней, [[Леанарда да Вінчы]].<br />

Вялікія геаграфічныя адкрыцьці [[15 стагодзьдзе|ХV ст.]] сталі магчымы дзякуючы карыстаньню навуковымі ведамі, для паляпшэньня навігацыі ад імкненьня дасягнуць [[Індыя|Індыі]] праз [[Атлянтычны акіян]]. Для такога плаваньня набходна было існаваньне спэцыяльных астранамічных інструмэнтаў і табліцаў скланеньняў. "«Таледзкія табліцы"» аль-Зарклі (Арзакель), "«Альфансійскія табліцы"» і арабскія, гішпанскія і партугальскія каляндары [[14 стагодзьдзе|ХIV ст.]] давалі неабходныя тэарэтычныя дадзеныя. Вылічэньні спрашчаліся з выкарыстаньнем формул з трыганамэтрыі. Іншымі фактарамі, стала выкарыстаньне компасу і разьвіцьцё картаграфіі.<br />

Вынаходжаньне пораху [[кітайцы|кітайцамі]], яго выкарыстаньне [[арабы|арабамі]] і перайманьне, альбо новае адкрыцьцё манахам [[Бэртальд Шварц|Бэртольдам Шварцам]] у Эўропе, мела далёкія гістарычныя наступствы.<br />

Алхімікі атрымоўвалі азотную, серную, саляную кіслату і "«царову гарэлку"» шляхам дыстыляцыі.<br />

Значны час, Сярэднія вякі вывучаліся як «Цёмныя часы», чаму ў вялікай ступені спрыялі пратэстанцкія гісторыкі. Але сёньня, гэта падвяргаецца сур’ёзнаму перагляду, і нярэдка, уў гэтай галіне дасягаюцца цікавыя вынікі.