Аполе: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д робат дадаў: vi:Opole |
артаграфія, пунктуацыя, стыль |
||
Радок 51:
| Колер = {{Колер|Польшча}}
}}
'''Апо́ле''' ({{мова-pl|Opole}}, {{мова-de|Opolí}}, {{мова-szl|Uopole}}) — горад у [[Польшча|Польшчы]], зьяўляецца гаспадарчым, навуковым, культурным і адміністрацыйным цэнтрам [[Апольскае ваяводзтва|Апольскага ваявадзтва]]. Аполе зьяўляецца адным з самых старых гарадоў Польшчы. Горад знаходзіцца ў гістарычнай вобласьці [[
Праз Аполе цячэ рака [[Одра]], [[Малая Панеў]], [[Сворніца]] і [[Пручкоўскі Паток]],
== Гісторыя ==
З [[10 стагодзьдзе|Х стагодзьдзя]] Аполе стала вядома як сталіца славянскай часткі ''Апаланя''. Першыя пабудовы зьявіліся на высьпе пасярэдзіне Одры. У канцы стагодзьдзя [[Сылезія]] ўвайшла ў склад Польскага каралеўства і кіравалася дынастыяй [[Пясты|Пястаў]]; тэрыторыя паганскага Апаланя была заваявана князем [[Баляслаў І Храбры|Баляславам І Храбрым]] у [[1012]]—[[1013]] г.г. З [[11 стагодзьдзе|ХІ]] — [[12 стагодзьдзе|ХІІ]] ст. гэта тэрыторыя стала [[касталянства]]м. Пасьля сьмерці князя [[Уладыслаў ІІ Выгнаньнік|Ўладыслава ІІ Выгнаньніка]], Сылезія была падзелена ў [[1163]] годам паміж двума галінамі Пястаў: Ніжняя Сылезія адышла Ўладыслаўскай галіне, а Верхняя Сылезія — Апольска-Раціборскай. Аполе стала сталіцай [[Апольскае княства|княства]] ў [[1172]] годзе але засталася вельмі цесна зьвязана з [[Раціборскае княства|Раціборскім княствам]]. У [[1281]] годзе Верхняя Сылезія была падзелена паміж нашчадкамі князя.▼
▲З [[10 стагодзьдзе|Х стагодзьдзя]] Аполе стала вядома як сталіца славянскай часткі ''Апаланя''. Першыя пабудовы зьявіліся на высьпе пасярэдзіне Одры. У канцы стагодзьдзя [[Сылезія]] ўвайшла ў склад Польскага каралеўства і кіравалася дынастыяй [[Пясты|Пястаў]]; тэрыторыя паганскага Апаланя была заваявана князем [[Баляслаў І Храбры|Баляславам І Храбрым]] у [[1012]]—[[1013]] г.г. З [[11 стагодзьдзе|ХІ]] — [[12 стагодзьдзе|ХІІ]] ст. гэта тэрыторыя стала [[касталянства]]м. Пасьля сьмерці князя [[Уладыслаў ІІ Выгнаньнік|Ўладыслава ІІ Выгнаньніка]]
У той час як нямецкія купцы пачалі прыбываць у паселішча, перапраўляючыся праз Одру, нямецкія сяляне пачалі прыбываць сюды ў [[1217]] годзе. Аполе атрымала [[Нямецкія правы горада]] ў [[1254]] годзе, якія былі пашыраны [[Нэймарскі закон|Нэймаркскім законам]] у [[1327]] годзе і [[Магдэбурскае права|Магдэбурскім правам]] у [[1410]] годзе. Разам з большай часткай Сылезіі, у [[1327]] годзе Апольскае княства перайшло пад уладу [[Багемскае каралеўства|Багемскага каралеўства]] і стала часткай [[Сьвяшчэнная Рымская імпэрыя|Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі]]. У [[1521]] годзе Раціборскае княства было унасьледавана Апольскім якое цяпер было вядома пад нямецкай назвай ''Oppeln''. Са сьмерцю караля [[Люі ІІ Багемскі|Люі ІІ Багемскага]], Сылезія перайшла пад уладу імпэратара Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі [[Фэрдынанд І|Фэрдынанда І]], які перадаў Опелн пад уладу аўстрыйскім [[Габсбургі|Габсбургаў]]. Габсбургі атрымалі кантроль над большай часткай Сылезіі пасьля сьмерці апошняга мясцовага Пяста. Пачынаючы з [[1532]] года Габсбургі здавалі княства ў залог розным уладарам. Пасьля адрачэньня караля Польшчы [[Ян ІІ Казімір|Яна ІІ Казіміра]], як апошняга князя Аполя ў [[1668]] годзе, увесь рэгіён перайшоў пад уладу Габсбургаў.▼
▲У той час як нямецкія купцы пачалі прыбываць у паселішча, перапраўляючыся праз Одру, нямецкія сяляне пачалі прыбываць сюды ў [[1217]] годзе. Аполе атрымала [[Нямецкія правы горада]] ў [[1254]] годзе, якія былі пашыраны [[Нэймарскі закон|Нэймаркскім законам]] у [[1327]] годзе і [[Магдэбурскае права|Магдэбурскім правам]] у [[1410]] годзе. Разам з большай часткай Сылезіі
[[Файл:PL Opole Ratusz.JPG|міні|left|Апольская ратуша]]▼
Кароль Прусіі [[Фрадрых ІІ Прускі|Фрыдрых ІІ]] адваяваў большую частку Сылезіі ў Аўстрыі ў [[1740]] годзе пад час ''Сылескай вайны''. Прускі кантроль быў зацьверджаны ў ''Брэслаўскай мірнай дамове'' [[1742]] года. З [[1816]] да [[1945]] года Аполе было сталіцай ''Княства Аполен'' у складзе [[Прусія|Прусіі]], а потым [[Германія|Германіі]].
Пасьля паразы Германіі ў [[Першая Сусьветная вайна|Першай Сусьветнай вайне]]
[[Файл:Opolegroszowice.jpg|міні|left|Апольская чыгуначная станцыя]]
Опелн быў адміністрацыйным цэнтрам Верхняй Сылезіі з [[1913]] да [[1939]] года. Пасьля пачатку [[Другая Сусьветная вайна|Другой Сусьветнай вайны]] ў [[1939]] годзе Опелн страціў свой статус сталіцы правінцыі, які быў перададзены [[Катавіцы|Катавіцам]] (''Kattowitz'').
Пасьля сканчэньня вайны ў [[1945]] годзе
У адрозьненьні ад іншым частак усходняй Германіі, перададзеных Польшчы, большасьць нямецкага насельніцтва засталася ў горадзе, і ў наш час большасьць зь іх мае нямецкае грамадзянства.
У нашы дні Аполе стаў адным з месцаў кампактнага расьсяленьня нямецкай нацыянальнай меншасьці ў Польшчы. Згодна з апошнім перапісам насельніцтва ([[2002]]) 2,46% насельніцтва горада лічаць сябе немцамі.
|