Іё (спадарожнік Юпітэра): розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д пераклад, часткова артаграфія, вікіфікацыя
Няма апісаньня зьменаў
Радок 55:
Да цяперашняга часу распрацаваны тры дакладныя тэорыі руху галілеевых спадарожнікаў Юпітэра. Гэта тэорыя Ліске, і дзьве тэорыі В. Ленэя (V.Lainey). У аддзеле нябеснай мэханіцы ДАІШ<ref>http://lnfm1.sai.msu.ru/neb/nss/nssnsdcmr.htm Дзяржаўны астранамічны інстытут ім. Штэрнберга</ref> перакладзены на мову Сі й адаптаваны для ўжываньня ўсе тры праграмы. Вылічэньне эфэмэрыд для назіраньняў спадарожніка на любы момант можна правесьці на сайце аддзела нябеснай мэханіцы ДАІШ.
 
=== Вульканічная дзейнасьць, радыёўсплёскі ===
[[Файл:PIA00703.jpg|міні|справа|300пкс|Вульканічны ўсплёск на Іа]]
Арбіта Іа разьмешчана ўсярэдзіне інтэнсіўнага радыяцыйнага пояса электронаў і іёнаў, злоўленых у магнітнае поле ЮпітараЮпітэра. Бо магнітасфэра круціцца разам зь Юпітэрам, яна зьмятае з Іа й выносіць прочкі каля 1000 кг матэрыялу ў хвіліну. Матэрыял утварае тор, воблака іёнаў, якое сьвеціць ва ўльтрафіялеце. Цяжкія іёны тора мігруюць вонкі, і іх ціск як бы надзімае магнітасфэру Юпітэра, робячы яе ўдвая больш чаканага памеру. Некаторыя з больш энэргетычных іёнаў серы й кіслароду трапляюць уздоўж магнітнага поля ў атмасфэру плянэты, выклікаючы свячэньнесьвячэньне ў канцавосьсяў (так званая «аўрора»). Іа ўзаемадзейнічае з магнітасфэрай і самім торам і зьяўляецца як бы часткай паскаральніка, утвараючы натуральны магутны электрычны генератаргенэратар, ствараючы 400 000 вольт уздоўж яе дыямэтру ій генэруючыгенэрыруючы электрычны ток 5 млн. амперампэр, які цячэ ўздоўж магнітнага поля да іёнасфэрыіанасфэры плянэты.
 
Мэханізм вывяржэньня на Іа ня злучаны з радыёактыўнымрадыеактыўным распадам элемэнтаў, якія маглі б разагрэць кару — Іа для гэтага недастаткова вялікая. Чыньнікам вульканізму, верагодна, зьяўляецца награваньне спадарожніка прыліўным уздзеяньнемузьдзеяньнем іншых галілеевых спадарожнікаў. ЭнергіяЭнэргія для разаграваньня чэрпаецца з прыліўных узаемадзеяньняў іншага галілеева спадарожніка — Эўропы, самога ЮпітараЮпітэра ій, у невялікай ступені, трэцяга спадарожніка — ГанімедаГанімэда. Прыліўныя сілы ствараюць гарбы на паверхні, выгінаюць літасфэру Іа і разаграюць яе нетры. Дзякуючы прыліўным узьдзеяньням у нэтрахнетрах Іа вылучаецца велізарная энергіяэнэргія — 60-80 трыльёнаў ватаў. Відаць, яна размяркоўваеццаразьмяркоўваецца нераўнамерна, больш яе вылучаецца ў павярхоўных пластах.
 
Выява паказвае блакітнага колеру вульканічны выкід, які працягнуўся на 100 км па паверхні Іа. Блакітны колер выкіду азначае прысутнасьць газу дыяксіду серы й «сьнега», які кандэнсаваўся з газу, бо газ пашыраецца й астывае. Малюнкі паказваюць таксама, што выкід Ра Патэра (Ra Patera) палае ў цемры, магчыма дзякуючы флюарэсцэнцыі серы й іёнаў кіслароду, створаных разбурэньнем малекул дыяксіду серы энэргетычнымі часьціцамі магнітасфэры Юпітэра. Гэта вывяржэньне — прыклад новага тыпу вульканічнай актыўнасьці, адкрыты Вояджэрам у 1979 г., — гейзэрападобнае вывяржэньне. Вульканічнае вывяржэньне на Зямлі не можа выкінуць матэрыялы на такую вялікую вышыню з-за наяўнасьці атмасфэры.
 
=== Радыёўсплёскі ===
 
== Новыя факты з касьмічных апаратаў ==
Вояджэр 1 назіраў 9 дзейсных вульканаў, іншыя вывяржэньні адбыліся паміж пралётамі Вояджэроў 1 і 2. Вышыня гэтых выкідаў над паверхняй больш 300 кілямэтраў, хуткасьць вывяржэньня 1 км/сэк.
 
== Дадатак да сказанага ==
Вульканічная актыўнасьць Іа абумоўлена гравітацыйным уплывам на яе іншых целаў сыстэмы Юпітэра. Першым чынам сама гіганцкая плянэта сваім магутным прыцягненьнем стварыла два прыліўных гарба на паверхні спадарожніка, якія затармазілі кручэньне Іа, так што яна заўсёды зьвернутая да Юпітэра адным бокам - як Месяц да Зямлі. Паколькі арбіта Іа не дакладны круг, гарбы зьлёгку перасоўваюцца па яе паверхні, што прыводзіць да разаграваньня нетраў. У яшчэ большай ступені гэты эфэкт выклікаецца прыліўным узьдзеяньнем іншых масіўных спадарожнікаў Юпітэра, у першую чаргу найбліжэйшай да Іа Эўропы. Ваганьні прыліўных гарбоў так разагрэлі нетры Іа, што цяпер яна зьяўляецца самым па-вульканічнаму актыўным целам Сонечнай сыстэмы.
 
У адрозьненьне ад зямных вульканаў, у якіх магутныя вывяржэньні эпізадычны, вульканы на Іа «працуюць» практычна не перастаючы, хоць актыўнасьць іх можа мяняцца. Вульканы й гейзэры выкідваюць частку рэчыва нават у космас. Ударныя кратэры на Іа адсутнічаюць з-за інтэнсіўнай вульканічнай перапрацоўкі паверхні. На ёй ёсьць каменныя масівы вышынёй да 9 км.
 
== Глядзіце таксама ==